Το «Ρεμπέτικο», των Φέρρη, Ξαρχάκου, Γκάτσου

Το «Ρεμπέτικο», των Φέρρη, Ξαρχάκου, Γκάτσου

  • |

Συμπληρώθηκαν 40 χρόνια από την πρεμιέρα της ταινίας «Ρεμπέτικο», που έγινε τον Οκτώβριο του 1983, η οποία έκοψε 98.492 εισιτήρια και κατατάχθηκε στην 9η θέση ανάμεσα σε 33 ταινίες της ίδιας σεζόν.

 Η ίδια ται­νία έγινε δια­σκευή και για το θέ­α­τρο, ενώ πάνω σε αυτή βα­σί­στη­κε και η ομό­τι­τλη τη­λε­ο­πτι­κή σειρά της ΕΡΤ, της οποί­ας το πρώτο επει­σό­διο προ­βλή­θη­κε στις 22 Οκτω­βρί­ου 1985. Την σκη­νο­θε­σία έκανε ο Κώ­στας Φέρ­ρης, σε σε­νά­ριο του ίδιου και της Σω­τη­ρί­ας Λε­ο­νάρ­δου, ενώ για τις ανά­γκες της ται­νί­ας γρά­φτη­καν και­νούρ­για τρα­γού­δια, που έμοια­ζαν με ρε­μπέ­τι­κα, των οποί­ων τους στί­χους έγρα­ψε ο Νίκος Γκά­τσος και τη με­λο­ποί­η­ση έκανε ο Σταύ­ρος Ξαρ­χά­κος. Τα εν λόγω τρα­γού­δια κυ­κλο­φό­ρη­σαν και σε  δίσκο, όπου το εξώ­φυλ­λο ζω­γρά­φι­σε ο Γιάν­νης Τσα­ρού­χης και είχε τον ίδιο τίτλο με την ται­νία. Μά­λι­στα, πού­λη­σε πάνω 250.000 αντί­τυ­πα και γι’ αυτό απο­τε­λούν τόσο η ται­νία όσο και ο δί­σκος ορό­ση­μα, επει­δή έδω­σαν νέα ώθηση στο ρε­μπέ­τι­κο.

Δημήτρης Κατσορίδας

Το σε­νά­ριο, επί της ου­σί­ας, βα­σί­στη­κε στη ζωή της Μα­ρί­κας Νίνου, από τη γέν­νη­σή της, το 1922, κατά τη διάρ­κεια της Μι­κρα­σια­τι­κής Κα­τα­στρο­φής, μέχρι και το θά­να­τό της στην Αθήνα το 1957. Μετά τη δο­λο­φο­νία της μη­τέ­ρας της από τον ρε­μπέ­τη και τρα­γου­δι­στή πα­τέ­ρα της, την δεί­χνει σε νε­α­νι­κή ηλι­κία δίπλα σε ένα τα­χυ­δα­κτυ­λουρ­γό. Και κάπως έτσι η Μα­ρί­κα θα φτά­σει στην Αθήνα, παρέα με τον αδελ­φι­κό της φίλο, που ήταν και βιο­λι­στής, και θα δου­λέ­ψουν στην κο­μπα­νία του Μπά­μπη (υπο­τί­θε­ται ότι είναι ο Τσι­τσά­νης). Την Μα­ρί­κα ερ­μή­νευε η Σω­τη­ρία Λε­ο­νάρ­δου, την μη­τέ­ρας της η Θέμις Μπα­ζά­κα, τον τρα­γου­δι­στή πα­τέ­ρα της ο Νίκος Δη­μη­τρά­τος, τον τα­χυ­δα­κτυ­λουρ­γό τον υπο­δυό­ταν ο Κων­στα­ντί­νος Τζού­μας, τον βιο­λι­στή φίλο της ο Μι­χά­λης Μα­νιά­της, ενώ τον Μπά­μπη ερ­μή­νευε ο Νίκος Κα­λο­γε­ρό­που­λος.

Το ρε­μπέ­τι­κο τρα­γού­δι δια­δρα­μα­τί­ζει πολύ ση­μα­ντι­κό ρόλο στην ται­νία και, πα­ράλ­λη­λα με την αφή­γη­ση της ιστο­ρί­ας της Μα­ρί­κας, μας συν­δέ­ει με τα ιστο­ρι­κά γε­γο­νό­τα και το κλίμα της επο­χής. Δη­λα­δή, την Ελ­λά­δα του Με­σο­πο­λέ­μου, της Μι­κρα­σια­τι­κής Κα­τα­στρο­φής, τη ζωή των προ­σφύ­γων, τη φτώ­χεια που φέρ­νει γκρί­νια και βία, τη ζωή των πρω­τερ­γα­τών του ρε­μπέ­τι­κου και τον τρόπο που ζού­σαν, την εξέ­λι­ξη του ρε­μπέ­τι­κου τρα­γου­διού, τον τρόπο που εντά­χθη­κε στην κοι­νω­νία, την πε­ρί­ο­δο της ακμής και της πα­ρακ­μής του, τον Εμ­φύ­λιο Πό­λε­μο, μέχρι την κυ­βέρ­νη­ση του Πα­πά­γου και το θά­να­το της Μα­ρί­κας. Όπως λέει ο Φέρ­ρης, «Σ’ αυτήν [την κη­δεία] κα­θρε­φτί­ζο­νταν όλη η έντα­ση της με­τεμ­φυ­λια­κής επο­χής και ανα­δει­κνύ­ο­νταν η αλ­λη­λε­πί­δρα­ση ανά­με­σα στις ‘‘μι­κρές ιστο­ρί­ε­ς’’ των αν­θρώ­πων της φτω­χο­λο­γιάς, με τη ‘‘με­γά­λη Ιστο­ρί­α­’’» (Κ. Φέρ­ρης, «Το ‘‘Ρε­μπέ­τι­κο­’’, ο Σταύ­ρος κι εγώ», Ρι­ζο­σπά­στης, 14-15/1/2023, σελ. 20).

Ο Φέρ­ρης, πε­ρι­γρά­φο­ντας τον τρόπο που εμπνεύ­στη­κε την ται­νία, λέει: «Το Ρε­μπέ­τι­κο είναι μια έντε­χνη από­δο­ση της λαϊ­κής ελ­λη­νι­κό­τη­τας. Από το 1958 το σχε­δί­α­ζα, που μου πρό­τει­νε ο Κα­ζά­κος ως ιδέα το φι­νά­λε με την κη­δεία της Νίνου. Ήθελα να κάνω μια ται­νία με την πε­ριο­δεία του Τσι­τσά­νη με τη Νίνου, τη σχέση τους στο φόντο και σε πρώτο πλάνο την Ιστο­ρία. Στην πο­ρεία με­σο­λά­βη­σε ο Θί­α­σος του Αγ­γε­λό­που­λου, που είχε πα­ρεμ­φε­ρές θέμα, μπρο­στά το ιστο­ρι­κό κομ­μά­τι και στο φόντο το στόρι, έτσι δια­πί­στω­σα ότι ήταν λάθος. Όταν ήρθε η ώρα να κάνω το Ρε­μπέ­τι­κο, απο­φά­σι­σα να κάνω το ανά­πο­δο, αφε­νός να φέρω σε πρώτο πλάνο την ιστο­ρία μιας Μα­ρί­κας και της οι­κο­γέ­νειάς της και την Ιστο­ρία στο φόντο και αφε­τέ­ρου να με­τα­το­πι­στώ χρο­νι­κά, δη­λα­δή από την πε­ρί­ο­δο από το [19]36 έως το [19]53, που υπο­λό­γι­ζα και κά­λυ­ψε τε­λι­κά ο Αγ­γε­λό­που­λος, να πάω πίσω στη Σμύρ­νη του [19]17. Επί­σης, απο­φά­σι­σα να ακυ­ρώ­σω τα πραγ­μα­τι­κά ονό­μα­τα και να χρη­σι­μο­ποι­ή­σω συμ­βο­λι­κά, δη­λα­δή μυ­θι­κά πρό­σω­πα». (Κ. Φέρ­ρης, «Η επι­τυ­χία του ‘‘Ρε­μπέ­τι­κου­’’ ήταν η κα­τα­στρο­φή μου», συ­νέ­ντευ­ξη στο πε­ριο­δι­κό Lifo, 7-11-2020). Και κάπως έτσι, μ’ αυτή τη δομή, όπως πάλι λέει ο Φέρ­ρης, «η ται­νία θα επα­νέ­φε­ρε την τρα­γω­δία στο σή­με­ρα, αφού τα τρα­γού­δια ως χο­ρι­κά θα έκα­ναν ανά­γλυ­φη την αλ­λη­λε­πί­δρα­ση της ζωής μιας κά­ποια Μα­ρί­κας, με την Με­γά­λη Ιστο­ρία αυτού του τόπου». (Κ. Φέρ­ρης, «Το ‘‘Ρε­μπέ­τι­κο­’’, ο Σταύ­ρος κι εγώ», ό.π.).

Τα τρα­γού­δια της ται­νί­ας, όπως το «Δίχτυ», «Καί­γο­μαι», «Μάνα μου Ελλάς», «Τα παι­διά της Άμυ­νας», «Στου Θωμά», «Μπουρ­νο­βα­λιά», «Στην Αμ­φιάλ­λη», κ.λπ., έγρα­ψαν τη δική τους ιστο­ρία, έμει­ναν δια­χρο­νι­κά και εξα­κο­λου­θούν να ακού­γο­νται, από συ­νε­χώς και­νούρ­για μου­σι­κά σχή­μα­τα, μαζί με άλλα ρε­μπέ­τι­κα και λαϊκά τρα­γού­δια.

ps://rproject.gr/article/rempetiko-ton-ferri-xarhakoy-gkatsoy

Εκτρωφείο Λαγων Καρφής Ευαγγελος