Εισαγωγή
Με το Ν/Σ για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών ήλθε και πάλι στο προσκήνιο το ιδιοκτησιακό καθεστώς των τραπεζών, τα «κόκκινα δάνεια» και οι πλειστηριασμοί κατοικιών, που από τις αρχές Νοέμβρη απελευθερώθηκαν πλήρως. Το «κουαρτέτο» των δανειστών πιέζει ασφυκτικά για άμεση λύση των «κόκκινων δανείων», ενώ η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ σύρεται πειθήνια στις επιλογές του. Είναι γεγονός ότι το πρόβλημα οξύνεται με την πάροδο του χρόνου. Τον Οκτώβρη ’15, τα «κόκκινα δάνεια» ανήλθαν σε 107 δις € (ή 60% ΑΕΠ) και αποτελούσαν το 52% του συνόλου των δανείων. Ο όγκος τους αγγίζει 1,5 εκατ. δανειολήπτες και αποκαλύπτει το μέγεθος του κοινωνικού προβλήματος (300.000 στεγαστικά, 700.000 καταναλωτικά, 500.000 πιστωτικές κάρτες και 100.000 επιχειρηματικά, κυρίως ΜμΕ).! Από τα 107 δις ληξιπρόθεσμα δάνεια, το μεγαλύτερο μέρος είναι επιχειρηματικά (σε αξία μεγάλων επιχειρήσεων, ενώ σε αριθμό μικροεπιχειρήσεων-επαγγελματιών). Ακολουθούν τα στεγαστικά και τα υπόλοιπα καταναλωτικά. Στους παραπάνω πρέπει να προστεθεί και μια ειδική κατηγορία 70.000 δανειοληπτών, που πήραν στεγαστικό σε ελβετικό φράγκο και λόγω ανατίμησης του ευρώ καλούνται τώρα να πληρώσουν πολύ μεγαλύτερα ποσά.
- του Γ. Τόλιου
1. Ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών και άνοιγμα πλειστηριασμών
Η κυβέρνηση έφερε και ψήφισε στη Βουλή με μορφή κατεπείγοντος, το Ν/Σ για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Μετά την ανακοίνωση από την ΕΚΤ των «ελέγχων αντοχής» (stress test) των 4 συστημικών τραπεζών, το συνολικό ύψος της νέας αιμοδοσίας κεφαλαίων για «εξυγίανση» τους εκτιμάται γύρω στα 14,4 δις (Πειραιώς 4,9 δις, Εθνική 4,6 δις, Alpha 2,7 δις και Eurobank 2,1 δις).
Παρ’ ότι δεν είναι ακόμα γνωστή η αναλογία συμμετοχής ιδιωτών και δημοσίου (μέσω Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας-ΤΧΣ) στην κάλυψη των αναγκαίων κεφαλαίων, θεωρείται βέβαιο ότι αυτή θα εξυπηρετεί κυρίως τους ιδιώτες κεφαλαιούχους (εγχώριους και ξένους). Ενδεικτικό ότι τα λεγόμενα ομόλογα Coco’s (Contingent Convertible Bonds) με δικαίωμα μετατροπής τους σε μετοχές, θα έχουν ετήσια απόδοση γύρο στο 8-10%. Ακόμα κι αν τέτοια ομόλογα αγοράσει το δημόσιο, στόχος είναι η αυξημένη συμμετοχή του στην κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών αλλά ταυτόχρονα η μειωμένη συμμετοχή, μέσω του ΤΧΣ, στο μετοχικό κεφάλαιο, ώστε να διευκολύνει τη συμμετοχή ιδιωτών και ο τελικός έλεγχος των τραπεζών. Εκτιμάται ότι το ελληνικό δημόσιο, με σφαγιασμό συντάξεων, μισθών, κοινωνικών δαπανών κά, θα διαθέσει γύρω στα 10 δις για τη «σωτηρία» των τραπεζών και τελικά δεν θα ελέγχει καμιά τράπεζα, χάνοντας ακόμα και τον τυπικό έλεγχο που είχε ως τώρα, μέσω ΤΧΣ στην Εθνική, Πειραιώς και Alpha.!
Η προσπάθεια της κυβέρνησης να συγκαλύψει το «έγκλημα» με φλυαρίες περί αξιοκρατικής στελέχωσης, διαφάνειας στη λειτουργία των τραπεζών, εξασφάλιση ρευστότητας στην οικονομία, περί παράλληλου τραπεζικούς συστήματος με στήριξη μικρότερων τραπεζών και δημιουργία Αναπτυξιακής Τράπεζας, κά, αποσκοπούν να εξωραΐσουν επιλογές σε βάρος του ελληνικού λαού και συνολικά της χώρας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στα πλαίσια του Ν/Σ που ψήφισε η κυβέρνηση, θεσμοθετείται: Πρώτον, ο έλεγχος του ΤΧΣ από το «κουαρτέτο» των θεσμών (ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ-ΕΜΣ) και δεύτερον, μέσω αυτού ο έλεγχος του τραπεζικού συστήματος. Ειδικότερα η σύνθεση της «Επιτροπής Επιλογής» που θα ορίζει τη διοίκηση του ΤΧΣ, θα αποτελείται από 6 μέλη, από τα οποία 3 περιλαμβανομένου του προέδρου, θα διορίζονται από την ΕΕ, ΕΚΤ, ΕΜΣ, 1 από Τράπεζα Ελλάδος (ελέγχεται ουσιαστικά από την ΕΚΤ) και 2 από υπουργείο Οικονομικών. Η συγκεκριμένη «Επιτροπή Επιλογής» θα ορίζει σε συνέχεια τα 7 από τα 9 μέλη του Γενικού Συμβουλίου και 2 από τα 3 μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής του ΤΧΣ, περιλαμβανομένων και των προέδρων τους, με τη σύμφωνη γνώμη του Eurogroup. Να σημειωθεί ότι τα μέλη του ΔΣ του ΤΧΣ, εκτός από πολύ υψηλές αμοιβές, θα έχουν και «ασυλία» για τις αποφάσεις που θα λαμβάνουν στο ΤΧΣ.!
Σε συνέχεια η διορισμένη από τους δανειστές διοίκηση του ΤΧΣ, θα αξιολογήσει τα Δ.Σ. των τραπεζών και θα κάνει όποιες αλλαγές κρίνει σκόπιμες, ενώ η παντοδύναμη «Επιτροπή Επιλογής» θα μπορεί να παύει και να διορίζει μέλη της διοίκησης του ΤΧΣ ανάλογα με την απόδοση τους, να προσδιορίζει το ύψος των απολαβών τους. Στις τράπεζες που θα «ανακεφαλαιοποιηθούν» θα τοποθετηθεί εκπρόσωπος του ΤΧΣ με δικαίωμα βέτο σε κρίσιμα ζητήματα και στον έλεγχο της ροής της χρηματοδότησης. Πρόκειται ουσιαστικά για πλήρη παράδοση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος στον έλεγχο των δανειστών και μέσω αυτού των χρεωμένων ελληνικών επιχειρήσεων, υποθηκευμένων ακινήτων και κατοικιών, καθώς και αγροτικής γης.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ μαζί και τα μνημονιακά κόμματα (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι και Ένωση Κεντρώων) που ψήφισαν το Ν/Σ στη Βουλή, έχουν τεράστιες ευθύνες, πολιτικές ακόμα και ποινικές, διότι με τις επιλογές τους μετατρέπουν τη χώρα σε ένα άθλιο προτεκτοράτο.!
2. Οι πολιτικές αντιμετώπισης των «κόκκινων δανείων»
Οι πολιτικές αντιμετώπισης των «κόκκινων δανείων» που εφάρμοσαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις, είχαν ως προτεραιότητα την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των τραπεζών. Ειδικότερα ο νόμος Ν/3869/10 (λεγόμενος και Νόμος Κατσέλη), δεν έλυσε κανένα πρόβλημα, παρ’ ότι περιέχει θετικές διατάξεις το ίδιο και το νέο πλαίσιο που ψήφισε η κυβέρνηση Σαμαρά με δύο νόμους (Ν/4161/13, Ν.4224/31). Ο τελευταίος προέβλεπε την απελευθέρωση πλειστηριασμών ακινήτων λόγω κόκκινων δανείων από 1.1.15, με προσωρινή εξαίρεση ως τέλος ’14 της α’ κατοικίας υπό όρους (αξία ως 200.000 €, ετήσιο καθαρό εισόδημα ως 35.000 €, συνολική αξία ακίνητης περιουσίας ως 270.000 € κά). Το πλαίσιο παρατάθηκε σιωπηρά από κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Τον Ιούνιο ’14, δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 1582 (17.6.14) το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο της Τράπεζας Ελλάδος για τα «κόκκινα δάνεια», που τέθηκε σε εφαρμογή από 31.12.14. Βασική επιδίωξη η εξυγίανση του χαρτοφυλακίου ληξιπρόθεσμων δανείων και η βελτίωση του συντελεστή φερεγγυότητας των τραπεζών. Το πλαίσιο προβλέπει 22 εναλλακτικές μορφές ρύθμισης, τις οποίες ομαδοποιεί σε τρεις κατηγορίες. Ι) Βραχυπρόθεσμες, ΙΙ) Μακροπρόθεσμες και ΙΙΙ) Ρυθμίσεις οριστικής διευθέτησης. Στις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις, σημαντικό ρόλο παίζει η έννοια του «συνεργάσιμου δανειολήπτη» (παροχή αναλυτικών πληροφοριών για την εισοδηματική και περιουσιακή του κατάσταση), καθώς και ο προσδιορισμός του «κατωτάτου ορίου διαβίωσης», ώστε στη συνέχεια να καθοριστεί το ύψος των δόσεων εξόφλησης του δανείου, πάντα με απόφαση της τράπεζας. Πρόκειται για κατάσταση διαχρονικής ομηρίας των δανειοληπτών από τις τελευταίες. Στόχος η «εκκαθάριση» των κόκκινων δανείων, ακόμα και με αφαίρεση πρώτης κατοικίας, καθώς ακινήτων από επιχειρήσεις, μη διστάζοντας την παραχώρηση ή πώληση δανείων σε χαμηλή τιμή (15-20%), σε distress funds …κοινώς «κοράκια», τα οποία εφαρμόζουν «μαφιόζικες» πρακτικές είσπραξης (εκβιασμοί, ψυχολογικές πιέσεις, στρατός δικηγόρων, κά).
Η απελευθέρωση των πλειστηριασμών έχει «στρατηγικό βάθος». Οι φορείς του χρηματιστικού κεφαλαίου (τράπεζες, «αρπαχτικά» funds, κά), επιδιώκουν να βάλουν στο χέρι τη μικροιδιοκτησία υπερχρεωμένων νοικοκυριών και επιχειρήσεων, ώστε να κερδοσκοπήσουν με διαδικασίες «τιτλοποίησης» στις διεθνείς χρηματαγορές. Οι «καθησυχαστικοί» ισχυρισμοί ….«και να τα πάρουν τι θα τα κάνουν», είναι αβάσιμοι. Το σημερινό πλαίσιο δεν παρέχει καμιά ουσιαστική προστασία και χιλιάδες οικογένειες θα βρεθούν στο εγγύς μέλος στο δρόμο. Κατά συνέπεια χρειάζονται παρεμβάσεις κοινωνικών φορέων και επιτροπών προστασίας δανειοληπτών σε κάθε Πρωτοδικείο, για την άσκηση πίεσης προς αποτροπή αποφάσεων εκτέλεσης πλειστηριασμών.
4. Η εναλλακτική πολιτική με φιλοσοφία «Σεισάχθειας»
Η αντιμετώπιση του προβλήματος των «κόκκινων δανείων» για τα λαϊκά νοικοκυριά και τις μικροεπιχειρήσεις, έχει δύο πτυχές. Πρώτον, μέτρα πολιτικής με φιλοσοφία «Σεισάχθειας», δεύτερον, κινηματικές δράσεις με στόχο την αποτροπή πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας. Σε ότι αφορά το πρώτο, χρειάζεται άμεση αναστολή πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας επ’ αόριστον και αντιμετώπιση των «κόκκινων δανείων» με οικονομικά, κοινωνικά και αναπτυξιακά κριτήρια.
Η πρώτη κατοικία πρέπει να χαρακτηριστεί ύψιστο κοινωνικό αγαθό και να αποκλεισθεί η αφαίρεση της από κάθε πολίτη. Με αφετηρία αυτήν την αρχή και λαμβάνοντας υπ’ όψη το εισόδημα και τα άλλα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη (κινητές και ακίνητες αξίες, εντός και εκτός της χώρας), να εφαρμοστούν ρυθμίσεις για κάθε βασική κοινωνική κατηγορία δανειοληπτών.
Α) Ειδικότερα μετά από έλεγχο της εισοδηματικής και περιουσιακής κατάστασης των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, να γίνει διαγραφή χρεών σε ευπαθείς ομάδες (άπορους, χρόνια άνεργους, πάσχοντες, ανάπηρους, υπερήλικες, χαμηλόμισθους, κά) που διαβιούν κάτω από το όριο της φτώχειας (7.200 € ατομικό ή 15.100 ετήσιο οικογενειακό εισόδημα) και δεν έχουν άλλη περιουσία εκτός από την πρώτη κατοικία.
Β) Μερική διαγραφή δανείου για πρώτη κατοικία (περικοπή δόσεων, διαγραφή τόκων, μείωση επιτοκίου, περίοδο χάριτος με πάγωμα οφειλών), σε όσους έχουν υποστεί μεγάλη μείωση εισοδήματος μετά το 2010, έτσι ώστε η μηνιαία δόση να μην ξεπερνάει 30% του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος από όλες τις πηγές. Η παραπάνω ρύθμιση αφορά όλες τις περιπτώσεις με υποθήκη πρώτης κατοικίας (φυσικά πρόσωπα, μικροεπιχειρήσεις, μικρές αγροτικές εκμεταλλεύσεις, κά).
Γ) Αναπροσαρμογή του ύψους των ενυπόθηκου δανείων (μέχρι του ποσού των 300.000 ευρώ), στο ύψος της τρέχουσας αξίας των ακινήτων και καθιέρωση της ευθύνης του δανειολήπτη μέχρι τη συγκεκριμένη αξία ακινήτου, ενώ η διαφορά να αναληφθεί από τις τράπεζες.
Δ) Τα στεγαστικά σε ξένο συνάλλαγμα (ελβετικό φράγκο), το υπόλοιπο του δανείου να υπολογίζεται στην ισοτιμία της ημέρας εκταμίευσης του δανείου.
Ε) Δημιουργία με πυρήνα το «Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων», ειδικού δημόσιου φορέα στεγαστικής πίστης και καταγραφή του οικιστικού αποθέματος (άδεια σπίτια και διαμερίσματα) για εξασφάλιση σε συνεργασία με την Αυτοδιοίκηση, κατοικίας σε αστέγους και φτωχές πολυμελείς οικογένειες που διαβιούν σε άθλιες οικιστικές συνθήκες.
ΣΤ) Σε ότι αφορά στα «καταναλωτικά», διαγραφή τις ευπαθείς ομάδες χαμηλού εισοδήματος και μείωση επιτοκίου με παράταση χρόνου εξόφλησης για όσες οικογένειες έχουν εισόδημα από 15-25.000 το χρόνο.
Ζ) Τέλος όσον αφορά στα «επιχειρηματικά», διαφοροποιημένη αντιμετώπιση λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις οικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις (είδος παραγωγής, θέσεις εργασίας κά). Για τις βιώσιμες επιχειρήσεις ειδικές ρυθμίσεις στη λογική της «δεύτερης ευκαιρίας» και εξόφληση υποχρεώσεων με ευνοϊκούς όρους (χαμηλό επιτόκιο παράταση χρόνου αποπληρωμής κά). Σε περίπτωση αναγκαστικής ρευστοποίησης περιουσιακών στοιχείων εξαιρείται η πρώτη κατοικία και σε κάθε περίπτωση η αρπαγή περιουσιών «κοψοχρονιά» από διάφορα funds. Ειδικές ρυθμίσεις για ανάληψη επιχειρήσεων από τους εργαζόμενους με συνεργατικά και αυτοδιαχειριστικά σχήματα και δημιουργία ενιαίων βιώσιμων εταιρικών σχημάτων για ομοειδείς επιχειρήσεις, με συμμετοχή του κράτους στα κεφάλαια και στη διαχείριση, καθώς και θεσμοθέτηση εργατικού ελέγχου.
Η) Για συνολική τη εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος και το σταμάτημα της παραγωγής «κόκκινων δανείων», εφαρμογή εθνικοποίησης-κοινωνικοποίησης τραπεζών και ριζική στροφή στην ασκούμενη οικονομική πολιτική.!
5. Πολιτικές και κινηματικές παρεμβάσεις
Εκ μέρους της «Λαϊκής Ενότητας», χρειάζεται άμεση και συντονισμένη πολιτική παρέμβαση στις εξελίξεις στο τραπεζικό σύστημα, καθώς και στήριξη κινηματικών δράσεων στο μέτωπο των «κόκκινων δανείων». Ειδικότερα στο θέμα των πλειστηριασμών Α’ κατοικίας, χρειάζεται άμεση αντίδραση κοινωνικών φορέων για σταμάτημα με νομικές παρεμβάσεις (πχ. άρνηση με εξώδικο του απαιτούμενου υπόλοιπου, αίτηση ανακοπής και προσωρινή διαταγή για ακύρωση διαταγής πληρωμής, άσκηση ανακοπής και αίτηση ασφαλιστικών μέτρων για αναστολή εκτέλεσης, επίκληση συνταγματικού δικαιώματος επαρκούς στέγασης κά).
Ωστόσο αυτό δεν επαρκεί. Χρειάζεται η ανάπτυξη κινήματος αντίστασης στις γειτονιές, στις συνοικίες, όλη την Αθήνα και όλες τις περιφερειακές πόλεις με κεντρικό σύνθημα: «Σώστε την κατοικία, Πλειστηριασμοί STOP».! Ειδικότερα σε χώρους που γίνονται πλειστηριασμοί (Ειρηνοδικεία, κά) δημιουργία «ανθρώπινης αλυσίδας» και άσκηση πίεσης για την αποφυγή λήψης απόφασης. Σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει και η παρέμβαση συνδικαλιστικών και κοινωνικών οργανώσεων, ανάγοντας το ζήτημα σε κεντρικό αίτημα πάλης.
