Η Βρετανία και η ΕΕ, µετά το Brexit

Η ψήφος υπέρ της εξό­δου από την ΕΕ είτε κα­τη­γο­ρή­θη­κε ως µια εθνι­κι­στι­κή, ρα­τσι­στι­κή αντί­δρα­ση είτε πα­νη­γυ­ρί­στη­κε άκρι­τα ως µια ερ­γα­τι­κή εξέ­γερ­ση. Ανά­λο­γη σύγ­χυ­ση υπήρ­ξε και µε την ψήφο υπέρ της παραµονής (και αν ήταν µια προ­ο­δευ­τι­κή αντι­ρα­τσι­στι­κή ψήφος ή µια ψήφος των πιο εύ­πο­ρων στρωµάτων της κοι­νω­νί­ας υπέρ του υπάρ­χο­ντος κα­θε­στώ­τος). Φαί­νε­ται πως το απο­τέ­λεσµα και οι συµπε­ρι­φο­ρές του εκλο­γι­κού σώµατος ήταν πολύ πιο σύν­θε­τες από αυτές τις ερµηνεί­ες. Μπο­ρείς να πεις κά­ποια πράγµατα πα­ρα­πά­νω για το χα­ρα­κτή­ρα της ψήφου και στα δύο στρα­τό­πε­δα;

Ο τα­ξι­κός χα­ρα­κτή­ρας και της «Εξό­δου» και της «Παραµονής» είναι πολύ σύν­θε­τος, µε µία εξαί­ρε­ση: η συ­ντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία της βρε­τα­νι­κής αστι­κής τάξης θέλει να παραµείνει στην ΕΕ. Μια έρευ­να έδει­ξε πως το 85% των µελών της Συνοµοσπον­δί­ας της Βρε­τα­νι­κής Βιοµηχα­νί­ας (CBI) υπο­στή­ρι­ξαν την Παραµονή και µόλις το 5% υπο­στή­ρι­ξε την Έξοδο. Οι αι­τί­ες είναι προ­φα­νείς. Οι βρε­τα­νι­κές τρά­πε­ζες και οι άλλοι χρηµατο­πι­στω­τι­κοί θεσµοί είναι σήµερα τµήµα του λεγόµενου passporting («δια­βα­τη­ρια­κού» συστήµατος). Σύµφωνα µε αυτό, αν θε­ω­ρη­θεί ότι αντα­πο­κρί­νο­νται στα ρυθµιστι­κά στά­νταρ της ΕΕ, τους επι­τρέ­πε­ται να δρα­στη­ριο­ποι­η­θούν σε άλλο κρά­τος-µέλος της ΕΕ ή του Ευ­ρω­παϊ­κού Οι­κο­νοµικού Χώρου (που απο­τε­λεί­ται από την ΕΕ συν τη Νορ­βη­γία, την Ισλαν­δία και το Λι­χτεν­στάιν) και συ­νε­πώς, µέσου αυτού, τους επι­τρέ­πε­ται να δρα­στη­ριο­ποι­η­θούν και σε οποιο­δή­πο­τε άλλο κρά­τος.

Αντί­στοι­χα, η Βρε­τα­νία έχει σήµερα ένα απόθεµα πάνω από 1 τρισ. δο­λά­ρια από άµεσες ξένες επεν­δύ­σεις και φι­λο­ξε­νεί τις έδρες πε­ρί­που 500 πο­λυ­ε­θνι­κών εται­ριών, κυ­ρί­ως στο Λον­δί­νο και την νο­τιο­α­να­το­λι­κή Αγ­γλία: Σε µεγάλο βαθµό αυτό συµβαί­νει εξαι­τί­ας της εύ­κο­λης πρό­σβα­σης στην ευ­ρω­παϊ­κή αγορά. Όλα αυτά τα «προνόµια» είναι πι­θα­νό να σταµατή­σουν να υπάρ­χουν, ανά­λο­γα µε τη συ­γκε­κριµένη µορφή που θα πάρει το Brexit.

Η µόνη πτέ­ρυ­γα της άρ­χου­σας τάξης που υπο­στή­ρι­ξε συµπαγώς το Brexit είναι οι διοι­κή­σεις των hedge-funds, που τεί­νουν να κι­νού­νται ελεύ­θε­ρα, χωρίς δεσµούς µε ένα συ­γκε­κριµένο κρά­τος, και συ­νε­πώς δεν χρειά­ζο­νται ένα εδα­φι­κό «σηµείο ει­σό­δου» στην ΕΕ, όπως τα πε­ρισ­σό­τε­ρα άλλα τµήµατα του κε­φα­λαί­ου.

Πέρα από αυτά τα συ­γκε­κριµένα οι­κο­νοµικά συµφέ­ρο­ντα, νοµίζω ότι υπάρ­χουν δύο επι­κα­λυ­πτόµενες τά­σεις µέσα σε εκεί­νη την πο­λι­τι­κή πτέ­ρυ­γα της άρ­χου­σας τάξης που υπο­στή­ρι­ξε την Έξοδο.

Η µία τάση, που πε­ρι­λαµβάνει τον Μάικλ Γκό­ουβ, επι­διώ­κει ει­λι­κρι­νά µια δια­φο­ρε­τι­κή στρα­τη­γι­κή για το βρε­τα­νι­κό κε­φά­λαιο, στρα­τη­γι­κή που πε­ρι­λαµβάνει την αποµάκρυν­ση από την Ευ­ρώ­πη και τη στρο­φή προς την Κίνα, την Ανα­το­λι­κή Ασία και τις ΗΠΑ. Ακόµα κι αν αφή­σουµε στην άκρη µια λαθεµένη υπε­ρε­κτίµηση της σηµασίας που έχει το Ηνωµένο Βα­σί­λειο για τις ΗΠΑ, νοµίζω ότι αυτή η στρα­τη­γι­κή δεν έχει πι­θα­νό­τη­τες επι­τυ­χί­ας.

Η άλλη τάση, που εκ­προ­σω­πεί­ται από τον Μπό­ρις Τζόν­σον και τον Νάι­τζελ Φά­ρατζ, δεν έχει µια συ­γκρο­τηµένη στρα­τη­γι­κή για το ίδιο το βρε­τα­νι­κό κε­φά­λαιο, αλλά χρησιµοποιεί το ζήτηµα της ΕΕ ως «δια­χω­ρι­στι­κή γραµµή» για να κερ­δί­σει πο­λι­τι­κή υπο­στή­ρι­ξη για τον εαυτό της και τα κόµµατα της, στη βάση µιας αντι-µετα­να­στευ­τι­κής και ανοι­χτά ρα­τσι­στι­κής ρη­το­ρι­κής περί «Βρε­τα­νι­κό­τη­τας». Το εν­δια­φέ­ρον σε αυτήν την δεύ­τε­ρη τάση είναι ότι, όπως ο Τραµπ στις ΗΠΑ, υπο­στη­ρί­ζει στρα­τη­γι­κές, όπως οι πε­ριο­ρισµοί στη µετα­νά­στευ­ση, που βρί­σκουν αντί­θε­τα πολλά τµήµατα του κε­φα­λαί­ου. Και ότι, επί­σης όπως ο Τραµπ, εκ­φρά­ζει µια από τα δεξιά αµφι­σβή­τη­ση προς το νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρισµό.

Όταν προ­χω­ρή­σουµε πέρα από την άρ­χου­σα τάξη, αρ­χί­ζουν οι πο­λυ­πλο­κό­τη­τες. Κά­ποια πράγµατα είναι κα­θα­ρά µέσα από τα σχε­τι­κά πε­ριο­ρισµένα δεδοµένα που είναι προς το παρόν δια­θέ­σιµα: όσο πιο µεγά­λος ηλι­κια­κά, όσο λι­γό­τε­ρο µορφωµένος (µε την έν­νοια ότι δεν είναι φοι­τη­τής ή πτυ­χιού­χος), όσο φτω­χό­τε­ρος, σε όσο χει­ρό­τε­ρο σπίτι, τόσο πιο πι­θα­νό ήταν κά­ποιος να ψη­φί­σει Έξοδο. Και ίσχυ­σε και το αντί­στρο­φο. Πάνω σε αυτήν τη βάση, είναι εύ­κο­λο να φτια­χτεί µια κα­ρι­κα­τού­ρα του απο­τε­λέσµατος ως ψήφος των γη­ραιό­τε­ρων και πιο «κα­θυ­στε­ρηµένων» µελών της ερ­γα­τι­κής τάξης, ως ψήφος που κι­νεί­ται ενά­ντια στα συµφέ­ρο­ντα µιας νε­ό­τε­ρης, πιο µορφωµένης γε­νιάς, που αι­σθά­νε­ται κοντά στις κοσµοπο­λί­τι­κες αξίες της µεσαί­ας τάξης. Είναι εύ­κο­λο, αλλά είναι λάθος.

Γιατί αν και δό­θη­κε πολύ προ­σο­χή στις ερ­γα­τι­κές ψή­φους υπέρ της Εξό­δου στο Βορρά της Αγ­γλί­ας, εξί­σου µεγάλη προ­σο­χή θα έπρε­πε να δοθεί και στις ψή­φους της µεσαί­ας τάξης υπέρ της Εξό­δου, στο Νότο της χώρας. Τα µεσο­στρώµατα –η πα­ρα­δο­σια­κή µικρο­α­στι­κή τάξη, οι επαγ­γελµατίες και η νέα µεσαία τάξη (ΝΜΤ)– ήταν φυ­σι­κά, επί­σης, διαι­ρεµένα.

Ανάµεσα σε αυτά τα στρώµατα, η κε­ντρι­κή βάση υπο­στή­ρι­ξης της Εξό­δου προ­ήλ­θε από την πρώτη συ­νι­στώ­σα, και ιδιαί­τε­ρα τους αυ­το­α­πα­σχο­λούµενους που δυ­σκο­λεύ­ο­νται να αντα­πε­ξέλ­θουν στις ντι­ρε­κτί­βες της ΕΕ, καθώς σε αντί­θε­ση µε τις µεγά­λες εται­ρί­ες, αυτοί δεν µπο­ρούν να κα­λύ­ψουν το κό­στος που απαι­τούν τα υγειο­νοµικά στά­νταρ, τα στά­νταρ ασφα­λεί­ας στον ερ­γα­σια­κό χώρο ή οι ρυθµίσεις για γο­νι­κές άδειες. Είναι αυτά τα στρώµατα, και όχι η «λευκή ερ­γα­τι­κή τάξη» που απο­τε­λούν το προνοµιακό ακρο­α­τή­ριο του UKIP.

Οι (πο­λι­τι­κά) φι­λε­λεύ­θε­ρες πτέ­ρυ­γες στο δηµόσιο τοµέα, τον τοµέα των τε­χνών και τα πα­νε­πι­στήµια ήταν, σε γε­νι­κές γραµµές, υπέρ της Παραµονής, ενώ αντιµετώ­πι­σαν το απο­τέ­λεσµα ως µια απόρ­ρι­ψη των θεµελιω­δών αξιών τους που απει­λεί να οδη­γή­σει στην Απο­κά­λυ­ψη. Σε κά­ποιες πε­ρι­πτώ­σεις, πρό­κει­ται για µια ει­λι­κρι­νή και απο­λύ­τως δι­καιο­λο­γηµένη απέ­χθεια προς το ρα­τσισµό της επίσηµης καµπά­νιας της Εξό­δου –αν και τεί­νει να υποτιµά τον πιο καλυµµένο ρα­τσισµό της επίσηµης καµπά­νιας για Παραµονή, η οποία απο­δε­χό­ταν την θέση ότι «υπάρ­χει υπερ­βο­λι­κή µετα­νά­στευ­ση», αλλά ισχυ­ρι­ζό­ταν ότι αυτή θα µπο­ρού­σε να ελεγ­χθεί κα­λύ­τε­ρα µέσα από την παραµονή στην ΕΕ. Σε άλλες πε­ρι­πτώ­σεις ωστό­σο, ήταν πε­ρισ­σό­τε­ρο το αίσθηµα ότι θί­χτη­καν κά­ποια προνόµια που αυτά τα στρώµατα δι­καιού­νταν –ήταν ένα αίσθηµα προ­σβο­λής αυτού που ο Κρεγκ Κάλ­χουν απο­κά­λε­σε πα­λιό­τε­ρα  «κοσµοπο­λι­τισµό των πο­λυ­τα­ξι­δεµένων».

Από κά­ποιους η µετα­νά­στευ­ση αντιµετω­πί­ζε­ται ως το «πραγµατικό» ζήτηµα του δηµοψη­φίσµατος. Συ­γκε­κριµένα, η ψήφος υπέρ της Εξό­δου ερµηνεύ­ε­ται ως µια άµεση απά­ντη­ση στην υπο­τι­θέµενη «ξένη» πα­ρου­σία, στην πα­ρου­σία των µετα­να­στών που έχουν αλ­λά­ξει κι έχουν κάνει αγνώ­ρι­στες τις πα­ρα­δο­σια­κές ερ­γα­τι­κές πε­ριο­χές. Όµως είναι ξε­κά­θα­ρο ότι πολ­λές πε­ριο­χές που συ­γκέ­ντρω­σαν µεγάλα πο­σο­στά υπέρ της Εξό­δου έχουν ελά­χι­στη πα­ρου­σία µετα­να­στών –και το αντί­στρο­φο. Το προ­ά­στιο Λάµπεθ του Λον­δί­νου, που δέ­χτη­κε 4.598 µετα­νά­στες το 2015, ψή­φι­σε 78% Παραµονή, ενώ το Καστλ Πόιντ στο Έσσεξ, που δέ­χτη­κε 81 µετα­νά­στες το 2015, ψή­φι­σε 72% Έξοδο. Φυ­σι­κά το Λάµπεθ είναι µεγα­λύ­τε­ρη πε­ριο­χή, αλλά η γε­νι­κό­τε­ρη τάση είναι σαφής. Το Blaenau Gwent στην Ουα­λία, έχει το χαµηλό­τε­ρο πο­σο­στό κα­τοί­κων γεννηµένων εκτός Ηνωµένου Βα­σι­λεί­ου σε όλη τη χώρα (2,15%), αλλά ψή­φι­σε 62,3% υπέρ της Εξό­δου.

Το συµπέρασµα που βγαί­νει είναι ότι δεν ήταν ανα­γκα­στι­κά οι άµεσες προ­σω­πι­κές εµπει­ρί­ες που έπαι­ξαν απο­φα­σι­στι­κό ρόλο στο να θε­ω­ρη­θεί η µετα­νά­στευ­ση ως η αιτία για να ψη­φί­σει κα­νείς Έξοδο. Μάλ­λον η «µετα­νά­στευ­ση» λει­τούρ­γη­σε ως συ­νώ­νυµο για µια σειρά άλλα ζητήµατα, που αφο­ρούν ανε­πι­θύµητες αλ­λα­γές που συ­νέ­βη­σαν στην κοι­νω­νία µέχρι και την ίδια την απο­σύν­θε­σή της. Αυτοί οι ψη­φο­φό­ροι αι­σθά­νο­νταν πως αυτά τα ζητήµατα δεν αντιµετω­πί­ζο­νται ή απα­ξιώ­νο­νται πολύ εύ­κο­λα από τους πο­λι­τι­κούς.

Όσον αφορά την ερ­γα­τι­κή τάξη, υπήρ­ξε ένα ευρύ φάσµα λόγων για να ψη­φί­σει Έξοδο, συχνά επι­κα­λυ­πτόµενων. Ξε­κι­νώ­ντας από τα αρι­στε­ρά και πη­γαί­νο­ντας προς τα δεξιά: Υπήρ­χαν άν­θρω­ποι –όχι µόνο στην επα­να­στα­τι­κή Αρι­στε­ρά, καθώς είναι πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρα τα µέλη ή οι υπο­στη­ρι­κτι­κές του Ερ­γα­τι­κού Κόµµατος- που ψή­φι­σαν συ­νει­δη­τά υπέρ της εξό­δου εξαι­τί­ας των ανι­σο­τή­των που σχε­τί­ζο­νται µε την ΕΕ. Έπει­τα, υπήρ­χαν άν­θρω­ποι που ίσως δεν θα µπο­ρού­σαν να εξη­γή­σουν επαρ­κώς τη σχέση της ΕΕ µε το νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρισµό, αλλά κα­τα­λά­βαι­ναν ότι τους ζη­τού­σαν να ψη­φί­σουν υπέρ της ΕΕ ο Ντέι­βιντ Κάµερον, ο Τζορτζ Όσµπορν και οι άλλοι πο­λι­τι­κοί που επι­βά­λουν τη λι­τό­τη­τα από το 2008: Οπότε ψή­φι­σαν το αντί­θε­το από αυτό που ήθε­λαν αυτοί οι τύποι.

Μετά υπάρ­χουν άν­θρω­ποι που µπορεί να µην έχουν κα­νέ­ναν απο­λύ­τως ιδε­ο­λο­γι­κό προ­βληµατισµό, αλλά έχουν θι­χτεί µε σκλη­ρό τρόπο οι­κο­νοµικά από τους κα­νο­νισµούς και τις πο­λι­τι­κές της ΕΕ –όπως οι ερ­γα­ζόµενοι στις αλιευ­τι­κές κοι­νό­τη­τες στην βο­ρειο­α­να­το­λι­κή Αγ­γλία και την βο­ρειο­α­να­το­λι­κή Σκο­τία.

Πλάι σε αυ­τούς βρί­σκουµε αν­θρώ­πους που πί­στευαν ότι η µετα­νά­στευ­ση ασκεί πιέ­σεις στους µισθούς, στο Εθνι­κό Σύστηµα Υγεί­ας και στις δια­θέ­σιµες κα­τοι­κί­ες. Αυτοί οι άν­θρω­ποι δεν είναι απα­ραί­τη­τα ρα­τσι­στές –πραγµατικά, όταν κά­ποιοι από τους αν­θρώ­πους που επι­κα­λού­νται αυτά τα επι­χει­ρήµατα είναι γιοί Πα­κι­στα­νών µαγα­ζα­τό­ρων ή κόρες οδη­γών λε­ω­φο­ρεί­ων από την Κα­ραϊ­βι­κή, είναι δύ­σκο­λο να µπο­ρού­σαν να είναι ρα­τσι­στές -εκτός αν προ­ε­κτεί­νουµε την έν­νοια του ρα­τσισµού τόσο πολύ που θα κα­τα­ντή­σει να µην έχει κα­νέ­να συ­γκε­κριµένο νόηµα.

Έχουν άδικο στη στάση τους απέ­να­ντι στους µετα­νά­στες, αλλά αυτό δεν τους κα­θι­στά ανί­κα­νους να µετα­το­πι­στούν και να κερ­δη­θούν σε µια ενα­ντί­ω­ση στην ΕΕ πάνω σε αρι­στε­ρή βάση.

Πλάι σε αυ­τούς είναι οι πραγµατι­κοί ρα­τσι­στές «λάιτ», οι οποί­οι αν και τεί­νουν επί­σης να επι­χει­ρηµατο­λο­γούν ότι οι µετα­νά­στες «κλέ­βουν τις δου­λειές και τα σπί­τια µας», η βα­σι­κή τους δια­φο­ρά µε την προη­γούµενη οµάδα είναι η αντί­λη­ψη ότι  απει­λεί­ται ο (λευ­κός) Βρε­τα­νι­κός πο­λι­τισµός.

Τέλος, υπάρ­χουν οι σκλη­ροί ρα­τσι­στές και οι φα­σί­στες, οι οποί­οι ήταν οι υπεύ­θυ­νοι για τις επι­θέ­σεις που έγι­ναν κυ­ρί­ως στις εβδοµάδες πριν και µετά το δηµοψή­φισµα. Αυτοί σί­γου­ρα απέ­κτη­σαν αυ­το­πε­ποί­θη­ση από το κλίµα που διαµόρ­φω­σε η καµπάνια της Εξό­δου, αλλά θα ήταν λάθος να µιλή­σουµε για µια γε­νι­κώς δεξιά «κι­νη­το­ποί­η­ση» -δεν υπήρ­ξαν πα­ρε­λά­σεις, ούτε συ­γκε­ντρώ­σεις, και τα φα­σι­στι­κά κόµµατα δεν κέρ­δι­σαν σε υπο­στή­ρι­ξη. Αυτό που εκ­δη­λώ­θη­κε ήταν ένα οργισµένο ουρ­λια­χτό κι όχι ένα σχέ­διο για το µέλλον. Ο κίν­δυ­νος είναι να µετα­τρα­πεί σε τέ­τοιο στο µέλλον.

Οι ερ­γα­ζόµενοι που ψή­φι­σαν Παραµονή επί­σης κι­νού­νται σε ένα πλατύ φάσµα από­ψε­ων. Υπάρ­χουν εκεί­νοι που πι­στεύ­ουν ει­λι­κρι­νά ότι η ΕΕ είναι ένας βα­σι­κά επω­φε­λής θεσµός («αν και φυ­σι­κά δεν είναι τέ­λεια»), που υπάρ­χει για να εγ­γυά­ται τα συν­δι­κα­λι­στι­κά και τα αν­θρώ­πι­να δι­καιώµατα, να εφαρµόζει µέτρα πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κής προ­στα­σί­ας και να επι­τρέ­πει στους φοι­τη­τές να σπου­δά­ζουν στο εξω­τε­ρι­κό. Έπει­τα υπάρ­χουν εκεί­νοι που έχουν συ­ναί­σθη­ση ότι επω­φε­λού­νται άµεσα από την ευ­ρω­παϊ­κή χρηµατο­δό­τη­ση, κυ­ρί­ως οι ερ­γα­ζόµενοι στα πα­νε­πι­στήµια και σε τοµείς της οι­κο­νοµίας που δέ­χο­νται συστηµατικά ευ­ρω­παϊ­κούς πό­ρους. Υπάρ­χουν και κά­ποιοι πιο «ιδε­α­λι­στές», ιδιαί­τε­ρα ανάµεσα στη νε­ο­λαία, που δεν είναι σί­γου­ροι τι είναι και τι κάνει η ΕΕ, αλλά αι­σθά­νο­νται ότι η υπο­στή­ρι­ξη στην ιδέα της «Ευ­ρώ­πης» συν­δέ­ε­ται µε το διε­θνισµό, µε τη συ­νερ­γα­σία πέρα από τα σύ­νο­ρα και µε µια οµιχλώ­δη αρι­στε­ρή αντί­λη­ψη –µια ιδέα που έγινε πιο πι­στευ­τή από τον τρόπο µε τον οποίο µονο­πώ­λη­σε η Δεξιά την ενα­ντί­ω­ση στην ΕΕ. Τέλος, υπάρ­χουν εκεί­νοι που ξέ­ρουν πολύ καλά τη φύση της ΕΕ, αλλά πί­στευαν ότι υπερ­τε­ρού­σε η ανά­γκη να ενα­ντιω­θούµε στη ρα­τσι­στι­κή, αντιµετα­να­στευ­τι­κή αφή­γη­ση της καµπά­νιας της Εξό­δου, ακόµα κι αν αυτό σήµαινε να αγνο­ή­σουµε το πραγµατικό ερώτηµα που ετί­θε­το στο ψη­φο­δέλ­τιο.

Με δεδοµένο εκ των προ­τέ­ρων ότι θα ήταν µια άθλια εκ­στρα­τεία και από τις δυο πλευ­ρές, µπο­ρείς να εξη­γή­σεις τη σηµασία του να προ­βλη­θεί η εναλ­λα­κτι­κή της «Αρι­στε­ρής Εξό­δου» (Lexit); Είχε αυτή κά­ποιο αντί­κτυ­πο (µεγάλο ή µικρό) στην πο­λι­τι­κή συ­ζή­τη­ση στη Βρε­τα­νία, ιδιαί­τε­ρα µετά το δηµοψή­φισµα;

Η καµπάνια για το Lexit πε­ρι­λάµβανε τις πε­ρισ­σό­τε­ρες ορ­γα­νωµένες δυνάµεις της επα­να­στα­τι­κής και της ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς (το SWP, το SP, το CPB κλπ). Αυτές οι δυνάµεις, µαζί µε άλ­λους που υπο­στή­ρι­ξαν την ίδια άποψη ως άτοµα, είχαν δίκιο όταν ανέ­δει­ξαν τις αι­τί­ες για το ότι πρέ­πει να φύγουµε από την ΕΕ, από σο­σια­λι­στι­κή σκο­πιά. Πάνω από όλα, είχαν δίκιο που δεν υπέ­κυ­ψαν στους µεταµοντέρ­νους ισχυ­ρισµούς ότι επει­δή «η κυ­ρί­αρ­χη αφή­γη­ση των µίντια» πα­ρου­σί­α­ζε την Έξοδο ως δεξιά άποψη, ή επει­δή έτσι «γι­νό­ταν αντι­λη­πτή», θα έπρε­πε να εγκα­τα­λεί­ψουµε κάθε προ­σπά­θεια για να επι­χει­ρηµατο­λο­γή­σουµε δια­φο­ρε­τι­κά, θα έπρε­πε να κά­τσουµε στην άκρη µε σταυ­ρωµένα τα χέρια και να απέ­χουµε από τη συ­ζή­τη­ση. Ή ακόµα χει­ρό­τε­ρα, όπως κά­ποιοι πρό­τει­ναν να υιο­θε­τή­σουµε µια στάση του «µικρό­τε­ρου κακού», η οποία πά­ντο­τε έχει την τάση να γυ­ρί­ζει µπούµερανγκ αρ­γό­τε­ρα.

Είναι δύ­σκο­λο να πω τι αντί­κτυ­πο είχε το Lexit, επει­δή οι συ­γκε­ντρώ­σεις της Αρι­στε­ράς συ­νή­θως δεν ανα­φέ­ρο­νται στα πρω­το­σέ­λι­δα της Daily Mail ή στα δελ­τία ει­δή­σε­ων του Sky, αλλά αν δεν είχε γίνει αυτή η προ­σπά­θεια είµαι σί­γου­ρος ότι η πο­λι­τι­κή ατµόσφαι­ρα θα ήταν σήµερα πολύ πιο δη­λη­τη­ριώ­δης. Συµµετεί­χα σε 8 δηµόσια ντιµπέιτ και σε µια συ­ζή­τη­ση στο ρα­διό­φω­νο (απέ­να­ντι σε έναν βου­λευ­τή των Ερ­γα­τι­κών) στη διάρ­κεια της καµπά­νιας και πά­ντο­τε στο τέλος ερ­χό­ταν κόσµος και µου έλεγε ότι πάντα δεν έβλε­πε µε πολύ καλό µάτι την ΕΕ, αλλά δεν είχε ξα­να­κού­σει ποτέ τα αρι­στε­ρά επι­χει­ρήµατα ενα­ντί­ον της.

Το ελά­χι­στο λοι­πόν που κα­τά­φε­ρε η εναλ­λα­κτι­κή καµπάνια του Lexit ήταν να σπά­σει κάπως την αποµόνωση που ένιω­θαν κά­ποιοι άν­θρω­ποι και να εκ­φρά­σει την ενα­ντί­ω­ση στην ΕΕ µε τρόπο που αλ­λιώς δεν θα ήταν εφι­κτός.

Έχο­ντας πει αυτό, πρέ­πει να συµπλη­ρώ­σουµε ότι το ίδιο το γε­γο­νός ότι οι άν­θρω­ποι εκ­πλήσ­σο­νταν όταν άκου­γαν τα αρι­στε­ρά επι­χει­ρήµατα ενά­ντια στην ΕΕ, µας δεί­χνει την ανά­γκη για µια πιο σο­βα­ρή κρι­τι­κή: η Αρι­στε­ρά –και συµπε­ρι­λαµβάνω και τον εαυτό µου- θα έπρε­πε να είχε ιε­ραρ­χή­σει το ζήτηµα και να είχε αρ­χί­σει να επι­χει­ρηµατο­λο­γεί πολύ νω­ρί­τε­ρα και πολύ πιο στα­θε­ρά. Αλλά το ότι ξε­κί­νη­σε αρ­γο­πο­ρηµένα δεν σηµαίνει ότι ήταν λάθος να ξε­κι­νή­σει γε­νι­κά. Αν δε­χτούµε αυτή τη λο­γι­κή, πότε ακρι­βώς θα ξε­κι­νή­σει κα­νείς;

Αυτό που πρέ­πει να κάνει τώρα η Αρι­στε­ρά στη Βρε­τα­νία είναι να στα­θεί µε σθέ­νος ενά­ντια σε κάθε από­πει­ρα να ακυ­ρω­θεί το απο­τέ­λεσµα, να το­νί­σει τις δυ­σκο­λί­ες που προ­κα­λεί το Brexit στη βρε­τα­νι­κή άρ­χου­σα τάξη και στην γρα­φειο­κρα­τία της ΕΕ, και να πα­λέ­ψει για ένα Brexit που θα βάζει πρώτα τα ερ­γα­τι­κά συµφέ­ρο­ντα. Το γε­γο­νός ότι ο Κόρµπιν αρ­νεί­ται να δε­χτεί πε­ριο­ρισµούς στη µετα­νά­στευ­ση είναι ένα εξαι­ρε­τι­κό σηµείο αφε­τη­ρί­ας, γιατί δεί­χνει τον τρόπο µε τον οποίο η έξο­δος από την ΕΕ δεν θα σηµαίνει και υπο­τα­γή στον αντιµετα­να­στευ­τι­κό ρα­τσισµό.

Ποια είναι η κα­τά­στα­ση στο κόµµα των Τό­ρη­δων µετά τη συ­σπεί­ρω­σή τους γύρω από την Τε­ρέ­ζα Μέι; Τε­λεί­ω­σε η κρίση τους; Ποια πο­ρεία ακο­λου­θεί η νέα κυ­βέρ­νη­ση που σχηµάτι­σαν µετά το δηµοψή­φισµα (και όσον αφορά την υλο­ποί­η­ση του Brexit και γε­νι­κό­τε­ρα πο­λι­τι­κά); 

Κάνουµε αυτήν την συ­νέ­ντευ­ξη αρχές Οκτώ­βρη, δη­λα­δή πάνω από 3 µήνες µετά το δηµοψή­φισµα, αλλά η Συ­ντη­ρη­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση δεν έχει ακόµα επι­κα­λε­στεί το Άρθρο 50 της Συν­θή­κης της Λισ­σα­βό­νας, που είναι ανα­γκαίο για να ενερ­γο­ποι­η­θεί η διε­τής δια­δι­κα­σία δια­πραγµατεύ­σε­ων για το Brexit, πα­ρό­τι της το έχουν ζη­τή­σει επα­νει­ληµµένα πο­λι­τι­κοί και γρα­φειο­κρά­τες της ΕΕ. Μια δή­λω­ση της Μέι στο Συ­νέ­δριο του Συ­ντη­ρη­τι­κού Κόµµατος (που συµβαί­νει αυτές τις µέρες) ισχυ­ρί­ζε­ται ότι σκο­πεύ­ει να επι­κα­λε­στεί το Άρθρο 50 τον ερχόµενο Απρί­λη. Θα δούµε.

Το δίληµµα που αντιµετω­πί­ζει η Συ­ντη­ρη­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση έχει δύο πτυ­χές, οι οποί­ες βρί­σκο­νται πίσω από τις κα­θυ­στε­ρή­σεις για την ενερ­γο­ποί­η­ση της δια­δι­κα­σί­ας. Το Συ­ντη­ρη­τι­κό Κόµµα, που υπάρ­χει βα­σι­κά για να εκ­προ­σω­πεί τα γε­νι­κά συµφέ­ρο­ντα της Βρε­τα­νι­κής αστι­κής τάξης (και το οποίο συ­νή­θως είναι το πιο αξιό­πι­στο σε αυτό το έργο), είναι τώρα δεσµευµένο να υλο­ποι­ή­σει µια πο­λι­τι­κή στην οποία ενα­ντιώ­νε­ται η πλειο­ψη­φία αυτής της τάξης.

Ένας τρό­πος για να επι­λυ­θεί αυτό το ζήτηµα θα ήταν να επι­χει­ρή­σουν να δια­πραγµατευ­τούν µε βάση αυτό που απο­κα­λεί­ται «µαλακό» Brexit. Με άλλα λόγια, ένα Brexit στο οποίο η σχέση του Ηνωµένου Βα­σι­λεί­ου µε την ΕΕ θα είναι η πλη­σιέ­στε­ρη δυ­να­τή σε αυτήν του κρά­τους-µέλους, κυ­ρί­ως όσον αφορά την πρό­σβα­ση στην κοινή αγορά. Αλλά δεν γί­νε­ται να απο­δει­χθεί ότι η Βρε­τα­νία απολαµβάνει το ίδιο καλές ή και κα­λύ­τε­ρες συν­θή­κες όντας έξω από την ΕΕ, από αυτές που είχε όταν ήταν µέσα –αυτό θα απει­λού­σε την συ­νο­χή συ­νο­λι­κά του ευ­ρω­παϊ­κού σχε­δί­ου. Οπότε η Κοµισιόν και το Συµβού­λιο δεν θα κά­νουν πα­ρα­χω­ρή­σεις στη Βρε­τα­νία ως προς την πρό­σβα­ση στην κοινή αγορά, και θα απο­δε­χτούν µια τέ­τοια διευ­θέ­τη­ση µόνο αν το ΗΒ απο­δε­χτεί την ελεύ­θε­ρη δια­κί­νη­ση αν­θρώ­πων, συµβάλει οι­κο­νοµικά στο ταµείο «αλ­λη­λεγ­γύ­ης» της ΕΕ (που σηµαίνει να πλη­ρώ­νει το 85% του ποσού που πλη­ρώ­νουν τα κρά­τη-µέλη), και δε­χτεί ότι πλέον θα τηρεί κα­νό­νες τους οποί­ους δεν θα συν­διαµορ­φώ­νει –κάτι αντί­στοι­χο µε τη θέση της Νορ­βη­γί­ας σήµερα.

Το βρε­τα­νι­κό κε­φά­λαιο σε γε­νι­κές γραµµές θα µπο­ρού­σε να δε­χτεί αυτήν την λύση, αν και το Σίτι δεν θα χαρεί ιδιαί­τε­ρα µε το να τηρεί κα­νό­νες της ΕΕ τους οποί­ους δεν θα µπορεί να δια­πραγµατευ­τεί. Όµως αυτή η εξέ­λι­ξη θα εξέ­θε­τε την κυ­βέρ­νη­ση απέ­να­ντι στην δεύ­τε­ρη πτυχή του διλήµµατός της -µια τέ­τοια συµφωνία θα σήµαινε την διά­ψευ­ση όλων των υπο­σχέ­σε­ων που έδωσε η καµπάνια της Εξό­δου πριν το δηµοψή­φισµα: το σταµάτηµα ή έστω τον πε­ριο­ρισµό της µετα­νά­στευ­σης, την ροή κον­δυ­λί­ων που υπο­τί­θε­ται ότι πή­γαι­ναν στην ΕΕ προς τις βρε­τα­νι­κές δηµόσιες υπη­ρε­σί­ες, και την «ανά­κτη­ση του ελέγ­χου» των πο­λι­τι­κών απο­φά­σε­ων. Με άλλα λόγια µια τέ­τοια εξέ­λι­ξη θα απει­λού­σε µε εξέ­γερ­ση της βάσης των Συ­ντη­ρη­τι­κών και άλλων ψη­φο­φό­ρων της Εξό­δου.

Με βάση τα όσα λέ­γο­νται αυτή τη βδοµάδα στο Συ­νέ­δριο των Συ­ντη­ρη­τι­κών, φαί­νε­ται ότι η Μέι πρό­κει­ται να δεσµευτεί σε ένα «σκλη­ρό» Brexit, µε το οποίο το ΗΒ θα απο­σύ­ρε­ται από την κοινή αγορά και θα δια­τη­ρεί την δυ­να­τό­τη­τα να πε­ριο­ρί­ζει την µετα­νά­στευ­ση. Όπως ήταν αναµενόµενο, η Συνοµοσπον­δία Βρε­τα­νι­κής Βιοµηχα­νί­ας δια­φώ­νη­σε –ιδιαί­τε­ρα πάνω στο τι θα σηµαίνει αυτό για την πρό­σβα­ση των επι­χει­ρή­σε­ων σε ερ­γα­σία µετα­να­στών. Η Μέι επι­χει­ρεί να το­πο­θε­τη­θεί µε δύο τρό­πους, οι οποί­οι δεν είναι απα­ραί­τη­τα συµβατοί ο ένας µε τον άλλο. Από τη µία, επι­χει­ρεί να δια­τη­ρή­σει την υπο­στή­ρι­ξη µέσα στο Συ­ντη­ρη­τι­κό Κόµµα (και στα δεξιά ΜΜΕ) υπο­κλι­νόµενη στο ρα­τσισµό. Από την άλλη, επι­χει­ρεί να αλ­λά­ξει την ει­κό­να του Συ­ντη­ρη­τι­κού Κόµµατος και να το πα­ρου­σιά­σει ως έναν ορ­γα­νισµό που νοιά­ζε­ται για την ανι­σό­τη­τα, την φτώ­χεια των ερ­γα­τών, ακόµα και στο ότι δεν λο­γο­δό­τη­σαν οι πλού­σιοι για την κρίση του 2007.

Με µια έν­νοια, πρό­κει­ται για την αντί­δρα­ση στο ότι η ψήφος υπέρ της Εξό­δου δεν ήταν µόνο έκ­φρα­ση ρα­τσισµού, αλλά και έκ­φρα­ση τα­ξι­κής οργής (η Μέι σί­γου­ρα κα­τα­λα­βαί­νει ότι το δηµοψή­φισµα δεν ήταν «µόνο» για τη µετα­νά­στευ­ση). Με µια άλλη έν­νοια, είναι µια προ­σπά­θεια να διευ­ρύ­νει την επιρ­ροή του κόµµατός της, απέ­να­ντι στην πρό­κλη­ση που απο­τε­λεί ο Κόρµπιν. Φυ­σι­κά οι Τό­ρη­δες δεν πρό­κει­ται να ασχο­λη­θούν στην πράξη µε οποιο­δή­πο­τε ζήτηµα τα­ξι­κής ανι­σό­τη­τας, αλλά το σηµαντι­κό είναι ότι αι­σθά­νο­νται την υπο­χρέ­ω­ση να πα­ρα­δε­χτούν ότι αυτά υπάρ­χουν.

Ένα από τα προ­βλήµατα που έχει η Αρι­στε­ρά όταν ερµηνεύ­ει τις στρα­τη­γι­κές του πο­λι­τι­κού προ­σω­πι­κού της άρ­χου­σας τάξης είναι ότι απο­δί­δει σ’ αυ­τούς πολύ µεγα­λύ­τε­ρη συ­γκρό­τη­ση και ευ­φυία από ότι έχουν στην πραγµατι­κό­τη­τα. Για αρ­κε­τούς από τους ηγέ­τες του Brexit, η καµπάνια αφο­ρού­σε πε­ρισ­σό­τε­ρο στο να κερ­δί­σουν πο­λι­τι­κά οφέλη και να διευ­θε­τή­σουν εσωκοµµατι­κές διαµάχες, και λι­γό­τε­ρο σε µια πραγµατική έξοδο από την ΕΕ. Τώρα που η έξο­δος από την ΕΕ πρό­κει­ται να συµβεί, είναι εµφανές ότι δεν έχουν καµία σο­βα­ρή ιδέα για το πώς ακρι­βώς θα λύ­σουν το δίληµµα που ανέ­φε­ρα νω­ρί­τε­ρα.

Είναι µεγά­λος ο πει­ρασµός να επιµείνουµε στην πα­ρα­τή­ρη­ση ότι η ποιό­τη­τα των πο­λι­τι­κών ηγε­τών της άρ­χου­σας τάξης έχει µειω­θεί τροµακτι­κά στη διάρ­κεια των τε­λευ­ταί­ων 40 χρό­νων (ένα γε­γο­νός που το­νί­ζε­ται γλα­φυ­ρά µε τους πα­λιά­τσους που υπο­χρε­ώ­θη­κε να το­πο­θε­τή­σει η Μέι στην κυ­βέρ­νη­ση που θα υλο­ποι­ή­σει το Brexit –ιδιαί­τε­ρα τον Μπό­ρις Τζόν­σον και τον Λίαµ Φοξ). Αλλά υπάρ­χει µια σο­βα­ρό­τε­ρη διά­στα­ση: Ο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρισµός έχει δια­βρώ­σει πολλά από τα πο­λι­τι­κά ερ­γα­λεία και τις πο­λι­τι­κές επι­λο­γές που είχαν κά­πο­τε οι πο­λι­τι­κοί στη διά­θε­σή τους, και κυ­ρί­ως, δεν έχει προ­κα­λέ­σει σο­βα­ρή αντί­θε­ση από δια­φο­ρε­τι­κό στρα­τη­γι­κό προ­σα­να­το­λισµό µέσα στην ίδια την άρ­χου­σα τάξη –µια κα­τά­στα­ση που πε­ρι­γρά­φη­κε αρ­κε­τά καλά στον ισχυ­ρισµό της Θά­τσερ ότι «δεν υπάρ­χει εναλ­λα­κτι­κή».

Μια θε­τι­κή πλευ­ρά του Brexit είναι ότι δεν είναι πια αδια­νό­η­τη µια πι­θα­νή αλ­λα­γή στην υπαρ­κτή κα­τά­στα­ση. Ακόµα δεν έχει ανα­πτυ­χθεί στα σο­βα­ρά η συ­ζή­τη­ση για µια «βιοµηχα­νι­κή στρα­τη­γι­κή» που θα παίρ­νει υπόψη τις ευ­ρύ­τε­ρες ανά­γκες του Βρε­τα­νι­κού κε­φα­λαί­ου και όχι µόνο της χρηµατο­πι­στω­τι­κής πτέ­ρυ­γας. Αλλά το ότι αυτή η συ­ζή­τη­ση έχει ξε­κι­νή­σει, δεί­χνει πως έχουν αρ­χί­σει οι πρώ­τες σκέ­ψεις σχε­τι­κά µε τα όρια του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρισµού. Ο βα­σι­κός στό­χος της Αρι­στε­ράς είναι να δεί­ξει ότι υπάρ­χουν αρι­στε­ρές εναλ­λα­κτι­κές στο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρισµό, πιο ελ­κυ­στι­κές από αυτές της λαϊ­κι­στι­κής Δε­ξιάς.

Ένα πράγµα που δυ­σκο­λεύοµαι να εξη­γή­σω είναι η πα­ραί­τη­ση του Φά­ρατζ. Έχεις κά­ποιες σκέ­ψεις πάνω σε αυτό και γε­νι­κό­τε­ρα στις προ­ο­πτι­κές του UKIP µετά το δηµοψή­φισµα; Αλη­θεύ­ει ότι κε­φα­λαιο­ποιούν την νίκη του Brexit για να καλ­λιερ­γή­σουν το ρα­τσισµό, ή τα σχε­τι­κά ρε­πορ­τάζ είναι υπερ­βο­λι­κά;

Το UKIP βιώ­νει απρόσµενες δυ­σκο­λί­ες –ή έστω απρόσµενες για εκεί­νους που προ­έ­βλε­παν ότι τώρα ο Φά­ρατζ θα είχε γίνει ανα­πλη­ρω­τής πρω­θυ­πουρ­γός και το κόµµα του θα είχε σχηµατί­σει κυ­βέρ­νη­ση συ­νερ­γα­σί­ας µε τους Συ­ντη­ρη­τι­κούς. Η επι­κε­φα­λής που εκλέ­χτη­κε µετά την πα­ραί­τη­ση του Φά­ρατζ, η Νταϊ­άν Τζέιµς, πα­ραι­τή­θη­κε κι αυτή µε τη σειρά της µετά από µόλις 18 µέρες, επι­κα­λούµενη την έλ­λει­ψη στή­ρι­ξης από τα στε­λέ­χη του κόµµατος. Όποια κι αν είναι η πραγµατική αιτία, απο­κα­λύ­πτει ένα βαθύ έλλειµµα προ­σα­να­το­λισµού µέσα στην ηγε­σία και ανα­δει­κνύ­ει ένα υπό­βα­θρο όπου τα µέλη του UKIP το εγκα­τα­λεί­πουν για να µπουν (ή να επι­στρέ­ψουν) στους Συ­ντη­ρη­τι­κούς. Αυτό δεν προ­κα­λεί έκ­πλη­ξη, καθώς οι Συ­ντη­ρη­τι­κοί έχουν υιο­θε­τή­σει το µεγα­λύ­τε­ρο µέρος του προ­γράµµατος του UKIP για τη µετα­νά­στευ­ση και είναι και σε πολύ ισχυ­ρό­τε­ρη θέση για να το εφαρµόσουν. Ένα µέρος του προ­βλήµατος είναι ότι τα επί­πε­δα υπο­στή­ρι­ξης του UKIP για χρό­νια φου­σκώ­νο­νταν συστηµατικά από τα πρόθυµα ΜΜΕ, που έβρι­σκαν τον Φά­ρατζ χρήσιµα αµφι­λε­γόµενο. Δεδοµένου του µεγέ­θους της δω­ρε­άν δηµοσιό­τη­τας που απολαµβάνει –ιδιαί­τε­ρα στο BBC- µάλλον είναι δι­καιο­λο­γηµένο ότι ξε­χνά­τε ότι το UKIP έχει µόλις ένα βου­λευ­τή στο Βρε­τα­νι­κό Κοι­νο­βού­λιο (τον πρώην Συ­ντη­ρη­τι­κό Ντά­γκλας Κάρ­σγου­ελ) και 7 βου­λευ­τές στην «απο­κε­ντρωµένη» Συ­νέ­λευ­ση της Ουα­λί­ας.

Ο Φά­ρατζ έχει απο­τύ­χει να εκλε­γεί βου­λευ­τής 5 φορές, µε πιο πρό­σφα­τες τις εκλο­γές του 2015. Η πραγµατική τους βάση στή­ρι­ξης αφορά το ευ­ρω­παϊ­κό κοι­νο­βού­λιο, όπου, µε 24 ευ­ρω­βου­λευ­τές, απο­τε­λούν τη µεγα­λύ­τε­ρη βρε­τα­νι­κή κοι­νο­βου­λευ­τι­κή οµάδα. Αλλά µόλις συµβεί το Brexit θα πρέ­πει φυ­σι­κά να πα­ρα­δώ­σουν αυτές τις έδρες τους.

Έχουν ει­πω­θεί πολλά για την υπο­τι­θέµενη βάση τους στην ερ­γα­τι­κή τάξη και το πώς προ­σελ­κύ­ουν ψή­φους από το Ερ­γα­τι­κό Κόµµα, αλλά πρό­κει­ται για τε­ρά­στιες υπερ­βο­λές. Στο βαθµό που έχουν υπο­στή­ρι­ξη από ερ­γα­ζόµενους, αυτή αφορά κυ­ρί­ως πρώην ψη­φο­φό­ρους των Συ­ντη­ρη­τι­κών (γύρω στο 1/3 της βρε­τα­νι­κής ερ­γα­τι­κής τάξης πάντα ψή­φι­ζε τους Συ­ντη­ρη­τι­κούς), οι οποί­οι είναι πολύ πι­θα­νό να επι­στρέ­ψουν στο πρώην κόµµα τους, τώρα που κερ­δή­θη­κε το δηµοψή­φισµα. Η πραγµατική βάση στή­ρι­ξης του UKIP βρί­σκε­ται στους αυ­το­α­πα­σχο­λούµενους και τους µικρούς ερ­γο­δό­τες, πε­ρισ­σό­τε­ρο στους πιο ηλι­κιωµένους και στους λι­γό­τε­ρο µορφωµένους. Όσο για τα προ­σω­πι­κά κί­νη­τρα του Φά­ρατζ, είναι αδύ­να­το να τα εντο­πί­σουµε µε βε­βαιό­τη­τα. Ίσως αντι­λή­φθη­κε ότι το UKIP ήταν εξαρ­χής κα­τα­δι­κασµένο να παραµείνει µια µονοθεµατική ορ­γά­νω­ση, η οποία θα ήταν αδύ­να­το να συ­νε­χί­σει να υπάρ­χει µετά την επί­τευ­ξη του στό­χου της. Ιδιαί­τε­ρα από τη στιγµή που οι Συ­ντη­ρη­τι­κοί έχουν πλέον προ­σε­ται­ρι­στεί το µεγα­λύ­τε­ρο τµήµα της ρη­το­ρι­κής και του προ­γράµµατός του σε σχέση µε την ΕΕ. Περιµένω ότι ο Φά­ρατζ θα παραµείνει ενερ­γός πο­λι­τι­κός παί­χτης, αλλά είναι πολύ πι­θα­νό η δρα­στη­ριο­ποί­η­σή του στην πο­λι­τι­κή να διαρ­κέ­σει πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο από τη ζωή του σηµερι­νού  κόµµατός του.

Ποιο είναι το επί­δι­κο της µπλε­ρι­κής ανταρ­σί­ας ενά­ντια στον Κόρµπιν και έχει καµιά σχέση µε το απο­τέ­λεσµα του δηµοψη­φίσµατος; Σε πε­ρί­πτω­ση επι­κρά­τη­σης του Κόρµπιν, µπορεί να υπάρ­ξει µια δεξιά διά­σπα­ση όπως το 1981; Τη στάση πι­στεύ­εις πως πρέ­πει να κρα­τή­σει η αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή Αρι­στε­ρά απέ­να­ντι στις εξε­λί­ξεις στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα; (σσ: οι ερω­τή­σεις στάλ­θη­καν στον N.D. πριν τις εκλο­γές στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα)

Ο Κόρµπιν έχει πλέον κερ­δί­σει την δεύ­τε­ρη εσωκοµµατική εκλο­γι­κή αναµέτρη­ση, και µε µεγα­λύ­τε­ρη δια­φο­ρά σε σχέση µε την πρώτη –και µάλι­στα πα­ρό­τι η γραµµατεία του Ερ­γα­τι­κού Κόµµατος εµπό­δι­σε πολλά νέα µέλη να ψη­φί­σουν επι­κα­λούµενη απο­λύ­τως ψευ­δε­πί­γρα­φους λό­γους. Ο έλεγ­χός του πάνω στο κόµµα είναι λοι­πόν σχε­δόν πλή­ρης, και ακόµα και κά­ποιοι εχθρι­κοί βου­λευ­τές απο­δέ­χο­νται ότι θα υπο­χρε­ω­θούν να συ­νερ­γα­στούν µε την οµάδα του Κόρµπιν για το ορατό µέλλον –δη­λα­δή του­λά­χι­στον µέχρι τις επόµενες εθνι­κές εκλο­γές.

Αυτό δεν σηµαίνει ότι οι πιο σκλη­ρο­πυ­ρη­νι­κοί µπλε­ρι­κοί δεν θα επι­χει­ρή­σουν να τον υπο­σκά­ψουν. Σε µια κί­νη­ση που είναι ξε­διά­ντρο­πη ακόµα και για το δικό τους επί­πε­δο, δί­νουν πλέον έµφαση στις «αυ­θε­ντι­κές ανη­συ­χί­ες» των Βρε­τα­νών ερ­γα­τών για τη συ­νε­χι­ζόµενη µετα­νά­στευ­ση –ένα θέµα πάνω στο οποίο ο Κόρµπιν έχει δια­τη­ρή­σει µια αξιο­θαύµαστη στάση αρ­χών- µε την ελ­πί­δα ότι σπε­κου­λά­ρο­ντας πάνω σε αυτό θα τον κα­τα­στή­σουν µη-εκλό­γιµο, και άρα ξανά αµφι­σβη­τή­σιµο στο µέλλον.

Με άλλα λόγια, αντί να αντι­πα­λεύ­ουν τον ρα­τσισµό µέσα στην ερ­γα­τι­κή τάξη, αυτοί οι άν­θρω­ποι υπο­κλί­νο­νται σε αυτόν και τον υπο­θάλ­πτουν. Προ­φα­νώς δεν είναι δική µου δου­λειά να συµβου­λέ­ψω τα µέλη στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα για το τι να κά­νουν, αλλά µου φαί­νε­ται δύ­σκο­λο να µην βλέ­πει κα­νείς την ανά­κλη­ση αυτών των βου­λευ­τών ως την πιο κα­τάλ­λη­λη απά­ντη­ση σε µια τόσο ντρο­πια­στι­κή συµπε­ρι­φο­ρά. Στην πα­ρού­σα φάση δεν περιµένω να συµβεί διά­σπα­ση, καθώς οι βου­λευ­τές που θα απο­χω­ρού­σαν θα ήταν αποµονωµένοι και χωρίς καµιά σο­βα­ρή κοι­νω­νι­κή βάση. Αλλά η κα­τά­στα­ση µπορεί να αλ­λά­ξει αν γί­νουν αρ­κε­τές από­πει­ρες για ανα­κλή­σεις βου­λευ­τών από τη βάση, κάτι που στην πράξη δεν θα τους αφή­νει καµιά άλλη επι­λο­γή από το να φύ­γουν.

Η αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή Αρι­στε­ρά πρέ­πει να παρέµβει σε αυτές τις εξε­λί­ξεις στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα, κυ­ρί­ως µε την εµπλοκή της στο Momentum, την ορ­γά­νω­ση που υπο­στη­ρί­ζει τον Κόρµπιν και το πρό­γραµµά του, αλλά η οποία δεν απο­τε­λεί­ται απο­κλει­στι­κά από µέλη του Ερ­γα­τι­κού Κόµµατος. Προ­φα­νώς, µια τέ­τοια εµπλοκή µπορεί να γίνει µόνο υπό τον όρο ότι οι σύ­ντρο­φοι θα έχουν την ελευ­θε­ρία να εκ­φρά­ζουν ανοι­χτά τις πο­λι­τι­κές τους από­ψεις.

Πολλά θα εξαρ­τη­θούν από το αν το Ερ­γα­τι­κό Κόµµα µπορεί να µετα­σχηµατι­στεί ρι­ζι­κά προς την κα­τεύ­θυν­ση µιας ορ­γά­νω­σης που θα θυµίζει πε­ρισ­σό­τε­ρο αυτές που ανα­δύ­ο­νται στο Νότο της Ευ­ρώ­πης –δη­λα­δή στην ουσία την µετα­τρο­πή του σε έναν απο­λύ­τως νέο σχηµατισµό. Αν συ­νέ­βαι­νε κάτι τέ­τοιο, αυτό δεν θα σήµαινε ότι το πρό­βληµα της κοµµατι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης της ερ­γα­τι­κής τάξης θα έχει λυθεί θαυµατω­δώς –η εµπει­ρία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ δεί­χνει µε τον πλέον επώ­δυ­νο τρόπο τις δυ­σκο­λί­ες που θα υπάρ­χουν στη δια­δροµή. Αλλά µια τέ­τοια εξέ­λι­ξη θα απαι­τού­σε νέους τρό­πους σκέ­ψης και την προθυµία να ανα­γνω­ρί­σουµε ότι το να επα­να­λαµβάνουµε απλώς τις πα­ρα­τη­ρή­σεις του Λένιν για τη φύση του Ερ­γα­τι­κού Κόµµατος στον «Αρι­στε­ρισµό», ίσως δεν είναι πια αρ­κε­τό.

Η κα­τά­στα­ση στη Σκο­τία είναι δια­φο­ρε­τι­κή από ότι στην Αγ­γλία για δύο λό­γους.

Ο ένας είναι ότι οι πε­ρισ­σό­τε­ροι άν­θρω­ποι που κα­νο­νι­κά θα έµπαι­ναν στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα µε το «κορµπι­νι­κό» ρεύµα, είχαν ήδη µπει στο SNP, τους Πρά­σι­νους της Σκο­τί­ας και σε ορ­γα­νώ­σεις της άκρας Αρι­στε­ράς –ή απλά συ­νέ­χι­σαν να δρα­στη­ριο­ποιού­νται µε την Καµπάνια για Ρι­ζο­σπα­στι­κή Ανε­ξαρ­τη­σία (RIC). Ως απο­τέ­λεσµα, αν και µεγά­λω­σε και το Σκο­τσέ­ζι­κο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα, αυτό συ­νέ­βη σε πολύ µικρό­τε­ρο βαθµό, και µεγάλο κοµµάτι αυτής της µεγέ­θυν­σης αφο­ρού­σε την επι­στρο­φή πρώην µελών που είχαν φύγει εξαι­τί­ας του Πολέµου στο Ιράκ ή εξαι­τί­ας της συµπε­ρι­φο­ράς των Νέων Ερ­γα­τι­κών γε­νι­κό­τε­ρα.

Ο άλλος λόγος είναι ότι η Σκο­τία έχει µάλλον το πιο αδιόρ­θω­τα δεξιό Ερ­γα­τι­κό Κόµµα σε όλη τη Βρε­τα­νία. Το Momentum υπάρ­χει και στη Σκο­τία, αλλά είναι σχε­τι­κά αδύναµο. Η RIC υπο­στη­ρί­ζει τις προ­σπά­θειες του Κόρµπιν στην Αγ­γλία και κά­λε­σε ένα στέ­λε­χος του Momentum ως οµιλητή στη πρό­σφα­τη Συν­διά­σκε­ψή της. Αλλά η άρ­νη­ση της ηγε­σί­ας των Ερ­γα­τι­κών να σκε­φτεί το ζήτηµα της ανε­ξαρ­τη­σί­ας της Σκο­τί­ας, ή έστω να συµµαχή­σει µε το SNP στο Γου­έστµιν­στερ, σηµαίνει ότι η σκο­τσέ­ζι­κη και η αγ­γλι­κή Αρι­στε­ρά ερ­γά­ζο­νται όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο πάνω σε πα­ράλ­λη­λα, αλλά δια­φο­ρε­τι­κά σχέ­δια.

Υπάρ­χει µια επι­πλέ­ον πτυχή του φαινοµένου Κόρµπιν που είναι σηµαντι­κή για την εντει­νόµενη κρίση του βρε­τα­νι­κού κρά­τους. Αυτήν τη στιγµή, κα­νέ­να κόµµα δεν έχει από µόνο του τον πο­λι­τι­κό έλεγ­χο σε όλο το Ηνωµένο Βα­σί­λειο –µια κα­τά­στα­ση άνευ προη­γουµένου στην ιστο­ρία του Βρε­τα­νι­κού κρά­τους. Πράγµατι, δια­φο­ρε­τι­κά κόµµατα κυ­ριαρ­χούν στο κα­θέ­να από τα έθνη που απαρ­τί­ζουν το ΗΒ.

Ξε­κι­νώ­ντας από αυτό µε την µεγα­λύ­τε­ρη ισχύ µέσα στο αντί­στοι­χο έθνος, και πη­γαί­νο­ντας προς τα κάτω, κυ­βερ­νούν: Το SNP στη Σκο­τία, το Ερ­γα­τι­κό Κόµµα στην Ουα­λία, το Συ­ντη­ρη­τι­κό Κόµµα στην Αγ­γλία και το Δηµοκρα­τι­κό Ενω­τι­κό Κόµµα στη Βό­ρεια Ιρ­λαν­δία.

Αυτή η πραγµατι­κό­τη­τα µπορεί να αλ­λά­ξει φυ­σι­κά, αλλά το ζήτηµα είναι ότι από όλα αυτά τα κόµµατα, το Ερ­γα­τι­κό Κόµµα είναι το µόνο ικανό να λει­τουρ­γή­σει ως εναλ­λα­κτι­κή απέ­να­ντι στους Συ­ντη­ρη­τι­κούς στην Αγ­γλία και -συ­νε­πώς- σε όλο το Ηνωµένο Βα­σί­λειο. Το κε­φά­λαιο έχει ανά­γκη από ένα τέ­τοιο εναλ­λα­κτι­κό κόµµα, έναν ου­σιω­δώς ασφα­λή αντι­κα­τα­στά­τη για όταν το «φυ­σι­κό» κόµµα τους στην κυ­βέρ­νη­ση υπο­χρε­ω­θεί να πε­ρά­σει στην αντι­πο­λί­τευ­ση ή όταν –όπως συµβαί­νει σήµερα- αυτό δεν αντα­πο­κρί­νε­ται κα­τάλ­λη­λα στις απαι­τή­σεις των επι­χει­ρή­σε­ων.

Οι Νέοι Ερ­γα­τι­κοί έπαι­ξαν µε επι­τυ­χία αυτόν τον ρόλο για δύο δε­κα­ε­τί­ες πε­ρί­που. Αλλά του­λά­χι­στον προς το παρόν, το σηµερινό Ερ­γα­τι­κό Κόµµα δεν µπορεί να παί­ξει αυτόν το ρόλο, όχι επει­δή είναι ανί­κα­νο να κερ­δί­σει εκλο­γές, αλλά γιατί δεν µπορεί η άρ­χου­σα τάξη να το εµπι­στευ­τεί για την συ­νέ­χεια του νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου προ­γράµµατος. Η αχα­λί­νω­τη εχθρό­τη­τα της πλειο­ψη­φί­ας του Κοι­νο­βου­λευ­τι­κού Ερ­γα­τι­κού Κόµµατος (PLP) απέ­να­ντι στον Κόρµπιν λοι­πόν δεν οφεί­λε­ται στο ότι φο­βού­νται ότι θα χάσει τις εθνι­κές εκλο­γές, αλλά, αντί­θε­τα, στο ότι φο­βού­νται ότι µπορεί να τις κερ­δί­σει, και να απει­λή­σει δυ­νη­τι­κά το σύστηµα το οποίο θέ­λουν να προ­στα­τέ­ψουν.

Μπο­ρείς να σχο­λιά­σεις τον αντί­κτυ­πο του δηµοψη­φίσµατος στη Σκο­τία; Πώς µπορούµε να εξη­γή­σουµε την επι­κρά­τη­ση της Παραµονής εκεί και ποιες είναι οι προ­ο­πτι­κές µετά από το απο­τέ­λεσµα; Είναι πε­ρί­ερ­γο πως η διά­λυ­ση του Ηνωµένου Βα­σι­λεί­ου (που σε εµένα δεί­χνει κα­λο­δε­χούµενη εξέ­λι­ξη) συν­δέ­ε­ται µε το στόχο της δια­τή­ρη­σης της σχέ­σης µε την ΕΕ (σε καµία πε­ρί­πτω­ση προ­ο­δευ­τι­κό όραµα). Πώς πρέ­πει να στα­θεί η Αρι­στε­ρά απέ­να­ντι σε αυτήν την κα­τά­στα­ση;

Το σκο­τσέ­ζι­κο δηµοψή­φισµα του 2014 κα­τέ­λη­ξε σε µια ορια­κή νίκη του βρε­τα­νι­κού κρά­τους -άλλη µια τα­κτι­κή γκάφα του Κάµερον- αλλά το Brexit έβαλε στην ατζέ­ντα την πι­θα­νό­τη­τα για ένα δεύ­τε­ρο δηµοψή­φισµα, πολύ πιο σύντοµα από ότι εγώ και οι πε­ρισ­σό­τε­ροι άν­θρω­ποι θε­ω­ρού­σαµε πι­θα­νό το 2014.

Η απώ­λεια της Σκο­τί­ας θα είναι απεί­ρως πιο σηµαντι­κή για το Βρε­τα­νι­κό Κρά­τος από ότι η απώ­λεια της Ιρ­λαν­δί­ας το 1922. Η Ιρ­λαν­δία ήταν µια αποι­κία, ενώ η Σκο­τία έχει κε­ντρι­κή σηµασία σε όλο το αποι­κιο­κρα­τι­κό σχέ­διο και, συ­γκρι­τι­κά µε τον πλη­θυσµό της, έπαι­ξε δυ­σα­νά­λο­γα µεγάλο ρόλο στην κα­τά­κτη­ση και τη διοί­κη­ση εδα­φών για τη Βρε­τα­νι­κή Αυ­το­κρα­το­ρία. Οπότε, αν απο­σχι­στεί η Σκο­τία τότε το Ηνωµένο Βα­σί­λειο τε­λειώ­νει, µε ό,τι συ­νε­πά­γε­ται αυτό ως προς την αποµάκρυν­ση των πυ­ρη­νι­κών όπλων και το τέλος του ρόλου της Βρε­τα­νί­ας ως του βα­σι­κού στη­ρίγµατος της αµερι­κα­νι­κής ιµπε­ρια­λι­στι­κής στρα­τη­γι­κής.

Προς το παρόν φαί­νε­ται ότι το SNP σκο­πεύ­ει να διεκ­δι­κή­σει ένα δεύ­τε­ρο δηµοψή­φισµα για ανε­ξαρ­τη­σία, βασισµένο στο επι­χεί­ρηµα ότι η πλειο­ψη­φία των Σκο­τσέ­ζων ψή­φι­σαν Παραµονή στην ΕΕ. Το γε­γο­νός ότι πολ­λοί άν­θρω­ποι στη Σκο­τία έχουν αυ­τα­πά­τες για την Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση είναι ένα µεγάλο πρό­βληµα, αλλά όπως έχω ισχυ­ρι­στεί και αλλού (βλέπε https://www.jacobinmag.com/2016/07/scotland-independence-referendum-brex…), το 38% που κέρ­δι­σε η Έξο­δος στη Σκο­τία υπο­βαθµίζει την έκτα­ση των αντι-ΕΕ δια­θέ­σε­ων, καθώς υπήρ­ξε µια µεγάλη πτώση της συµµετο­χής στις πιο φτω­χές και πιο υπο­βαθµισµένες ερ­γα­τι­κές πε­ριο­χές, όπως η ανα­το­λι­κή Γλα­σκώ­βη –ο ίδιος ακρι­βός τύπος πε­ριο­χών µε αυτές που έτει­ναν να ψη­φί­σουν Έξοδο στην Αγ­γλία.

Ο πραγµατι­κός συ­σχε­τισµός στην κοινή γνώµη συ­νε­πώς είναι µάλλον πιο ισορ­ρο­πηµένος από ότι δεί­χνει το επίσηµο απο­τέ­λεσµα. Αλλά ανε­ξάρ­τη­τα από αυτό, είναι κα­θή­κον των σο­σια­λι­στών να επι­χει­ρηµατο­λο­γούν από θέ­σεις αρχής, και όχι µε βάση το τι µπορεί να δώσει στιγµιαία ώθηση σε έναν από τους στό­χους µας. Άρα λοι­πόν, ένα από τα κε­ντρι­κά ζητήµατα που αντιµετω­πί­ζει η Αρι­στε­ρά στη Σκο­τία είναι να ισχυ­ρι­στεί –ενά­ντια στο SNP (και τους Πρά­σι­νους της Σκο­τί­ας)- ότι το ζήτηµα της ανε­ξαρ­τη­σί­ας της Σκο­τί­ας από το ΗΒ και της παραµονής της Σκο­τί­ας στην ΕΕ είναι δύο τε­λεί­ως δια­φο­ρε­τι­κά ερωτήµατα που απαι­τούν ξε­χω­ρι­στά δηµοψη­φίσµατα, στα οποία θα στη­ρί­ξουµε το «Ναι» στο πρώτο και το «Όχι» στο δεύ­τε­ρο.

Το ζήτηµα της παραµονής της Σκο­τί­ας στην ΕΕ είναι απο­λύ­τως κρίσιµο, γιατί δεν θα συ­ζη­τη­θεί µε όρους φυλής και µετα­νά­στευ­σης, αλλά γύρω από την ίδια την ΕΕ. Με άλλα λόγια, το επι­χεί­ρηµα του «µικρό­τε­ρου κακού» θα είναι πλέον άσχε­το, στο βαθµό που υπήρ­ξε ποτέ σχε­τι­κό, και θα έχουµε να αντιµετω­πί­σουµε την ίδια την πραγµατι­κό­τη­τα της ΕΕ.

Πέρα από τη σχέση της µε την Βρε­τα­νία, ποιος νοµίζεις ότι είναι ο αντί­κτυ­πος του Brexit στην ΕΕ και τις προ­ο­πτι­κές της γε­νι­κό­τε­ρα;

Υπάρ­χουν πολλά σηµεία. Ένα σηµείο είναι ο τρό­πος µε τον οποίο η σκλη­ρή Δεξιά, ιδιαί­τε­ρα στη Γαλ­λία και την Ολ­λαν­δία, αξιο­ποί­η­σαν το Brexit ως µήνυµα για να απαι­τή­σουν δικά τους δηµοψη­φίσµατα, απει­λώ­ντας συ­νε­πώς την συ­νο­χή όλου του ευ­ρω­παϊ­κού σχε­δί­ου. Η ΕΕ είναι πι­θα­νό να επι­βιώ­σει µετά την απο­χώ­ρη­ση της Βρε­τα­νί­ας. Αλλά µια απο­χώ­ρη­ση της Γαλ­λί­ας θα είναι θα­να­τη­φό­ρο πλήγµα.

Ένα άλλο σηµείο είναι ότι το Brexit εν­θαρ­ρύ­νει τα κρά­τη-µέλη να υψώ­σουν τα δικά τους αιτήµατα για εξαί­ρε­ση από κά­ποιους κα­νό­νες ή για τη δυ­να­τό­τη­τα προ­αι­ρε­τι­κής εφαρµογής και να απει­λούν µε δηµοψή­φισµα αν δεν γί­νουν δε­κτοί οι όροι τους.

Στην πε­ρί­πτω­ση κά­ποιων κρα­τών της ανα­το­λι­κής Ευ­ρώ­πης, ιδιαί­τε­ρα όσον αφορά τη λεγόµενη «οµάδα του Βί­ζε­γκραντ», οι απει­λές για απο­χώ­ρη­ση µάλλον δεν πρέ­πει να λη­φθούν σο­βα­ρά υπόψη, δεδοµένου του βαθµού στον οποίο στη­ρί­ζο­νται στην ευ­ρω­παϊ­κή χρηµατο­δό­τη­ση. Αλλά η στάση τους θα µπο­ρού­σε να συµβάλει στην αναί­ρε­ση της δια­δι­κα­σί­ας «ολο­κλή­ρω­σης», µέσα από την επι­στρο­φή σε µια δια­δι­κα­σία «συ­νεν­νό­η­σης µεταξύ κυ­βερ­νή­σε­ων». Αυτού του εί­δους οι πιέ­σεις πι­θα­νό­τα­τα θα υπο­βαθµιστούν σε αυτήν την φάση, µε δεδοµένο και το φιά­σκο του πρό­σφα­του ουγ­γρι­κού δηµοψη­φίσµατος σχε­τι­κά µε την απο­δο­χή των πο­σο­στώ­σε­ων προ­σφύ­γων που προ­τεί­νει η ΕΕ. Αλλά είναι απί­θα­νο να εξα­φα­νι­στούν µόνιµα.

Το Brexit πρό­κει­ται να συµβεί σε µια συ­γκυ­ρία όπου η ΕΕ ήδη αντιµετω­πί­ζει την δική της δίδυµη κρίση: µια εξω­τε­ρι­κή, όσον αφορά τους πρό­σφυ­γες, και µια εσω­τε­ρι­κή, όσον αφορά τις αντι­φά­σεις του ευρώ. Η πρώτη µπορεί ίσως να χα­λα­ρώ­σει σε κά­ποιο βαθµό, ιδιαί­τε­ρα αν εµπο­δι­στούν οι ιµπε­ρια­λι­στι­κές δυνάµεις (που φυ­σι­κά πε­ρι­λαµβά­νουν και τη Ρωσία) από την έναρ­ξη ή δια­σπο­ρά νέων πολέµων στον Πα­γκόσµιο Νότο. Η δεύ­τε­ρη πλευ­ρά της κρί­σης είναι πιο ου­σια­στι­κή και ανα­πό­φευ­κτη. Όλα τα κράτη –εκτός από τη Γερµανία και τη Γαλ­λία πρα­κτι­κά- είναι υπο­χρεωµένα να συµµορ­φω­θούν σε ένα πα­κέ­το όρων τους οποί­ους, τα πε­ρισ­σό­τε­ρα, δεν µπο­ρούν να τη­ρή­σουν στην πραγµατι­κό­τη­τα. Μέσα στην Ευ­ρω­ζώ­νη, είναι προ­φα­νώς αδύ­να­το για κάθε κρά­τος-µέλος να αυ­ξή­σει µόνο του την ρευ­στό­τη­τα (πο­σο­τι­κή χα­λά­ρω­ση), αλλά ούτε και µπορεί να αλ­λά­ξει τα επι­τό­κια ή να υποτιµήσει το νόµισµά του. Οι µόνοι τρό­ποι για να το­νώ­σει την αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τά του είναι η ανερ­γία, οι πε­ρι­κο­πές µισθών ή η µετα­νά­στευ­ση.

Σαν συ­νέ­πεια έχουν µόνιµα χαµηλά επί­πε­δα ανά­πτυ­ξης, τε­ρά­στια ανερ­γία –ιδιαί­τε­ρα στους νέους όπου σε κά­ποιες πε­ριο­χές φτά­νει το 50%- και την άνοδο της ακρο­δε­ξιάς ως λαϊ­κι­στι­κή απά­ντη­ση στο νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο κα­θε­στώς της ΕΕ. Η εγκα­τά­λει­ψη του ευρώ, ωστό­σο, θα σήµαινε το τέλος του ευ­ρω­παϊ­κού σχε­δί­ου και άρα τα βά­σα­να θα συ­νε­χί­ζο­νταν µέχρις ότου να δια­λυ­θεί η ίδια η ΕΕ –µια κα­τά­λη­ξη προς την οποία θα πρέ­πει να ερ­γά­ζε­ται η Αρι­στε­ρά.

Τα µεγάλα κόµµατα στην Ελ­λά­δα ισχυ­ρί­ζο­νται ότι µια έξο­δος από την ΕΕ ή την ευ­ρω­ζώ­νη θα ήταν «µια τε­ρά­στια κα­τα­στρο­φή». Πα­ράλ­λη­λη, η «Έξο­δος» έχει βρε­θεί στο επί­κε­ντρο των συ­ζη­τή­σε­ων στην ελ­λη­νι­κή ρι­ζο­σπα­στι­κή Αρι­στε­ρά. Κά­ποια τµήµατά της δεί­χνουν να κα­τα­νο­ούν µια έξοδο από την ΕΕ ως «απε­λευ­θε­ρω­τι­κή» πράξη από µόνη της. Έζη­σες πρό­σφα­τα µια «έξοδο», ποια είναι η εµπει­ρία σου µετά το απο­τέ­λεσµα; Σί­γου­ρα δεν ήταν «το τέλος του πο­λι­τισµού» στη Βρε­τα­νία. Αλλά άλ­λα­ξε τα πράγµατα –προς το κα­λύ­τε­ρο ή προς το χει­ρό­τε­ρο; Με βάση τη πρό­σφα­τη εµπει­ρία σου, τι συµβουλή δί­νεις στην ευ­ρω­παϊ­κή Αρι­στε­ρά ως προς τη δια­χεί­ρι­ση του θέµατος της «εξό­δου»; Τι κάνει το Lexit ρι­ζι­κά αντί­θε­το και όχι συµπληρωµατικό στα σχέ­δια δια­φό­ρων Φά­ρατζ, Γκρί­λο ή Λεπέν;

Η «κα­τα­στρο­φή» συµβαί­νει ήδη στην Ελ­λά­δα, µέσα στην ΕΕ και ως απο­τέ­λεσµα των ενερ­γειών της Κοµισιόν και της ΕΚΤ. Το µεγα­λύ­τε­ρο µάθηµα που µπο­ρούν να πά­ρουν η ελ­λη­νι­κή και γε­νι­κό­τε­ρα η ευ­ρω­παϊ­κή ρι­ζο­σπα­στι­κή Αρι­στε­ρά από τη βρε­τα­νι­κή εµπει­ρία είναι αυτό: πρέ­πει να κά­νουν το ζήτηµα της εξό­δου από την ΕΕ ένα αίτηµα σο­σια­λι­στι­κό, προ­τού φτά­σουµε στην πι­θα­νό­τη­τα του δηµοψη­φίσµατος. Αν δεν το κά­νουν αυτό, θα παραµείνει ως τµήµα ενός πι­θα­νού φα­σι­στι­κού ή του ακρο­δε­ξιού προ­γράµµατος, και αν προ­κύ­ψουν δηµοψη­φίσµατα σε τέ­τοιες συν­θή­κες, θα υπο­στούν τον ίδιο «στη­ρίξ­τε το µικρό­τε­ρο κακό» εκ­βιασµό που υπο­στή­καµε εδώ στη Βρε­τα­νία.

Ο Τζορτζ Όρ­γου­ελ συ­νή­θι­ζε να επι­χει­ρηµατο­λο­γεί ενά­ντια σε αυτό που απο­κα­λού­σε σύν­δροµο του «ρίχνω νερό στο µύλο του…»: Με άλλα λόγια, την άποψη ότι κάθε άβολη αλή­θεια που ίσως να είναι προ­σω­ρι­νά επι­βλα­βής για την δική µας µεριά, πρέ­πει να κρύ­βε­ται. Οπότε, το να απο­κα­λύ­πτεις τον αντε­πα­να­στα­τι­κό ρόλο του στα­λι­νισµού στον Ισπα­νι­κό Εµφύλιο Πόλεµο υπο­τί­θε­ται πως «έρι­χνε νερό στο µύλο» του Φράν­κο και των φα­σι­στών. Το να ζητάς την απο­χώ­ρη­ση από την ΕΕ µε βάση το ότι είναι µια νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη µηχανή που επι­βά­λει λι­τό­τη­τα και προ­κα­λεί τους θα­νά­τους χι­λιά­δων προ­σφύ­γων και µετα­να­στών στη Με­σό­γειο υπο­τί­θε­ται ότι «ρί­χνει νερό στο µύλο» του Φά­ρατζ και της Συ­ντη­ρη­τι­κής Δε­ξιάς. (ο πα­ραλ­λη­λισµός είναι πιο ακρι­βής από ότι δεί­χνει εκ πρώ­της όψεως, δεδοµένου ότι οι φα­ντα­σιώ­σεις για τον προ­ο­δευ­τι­κό χα­ρα­κτή­ρα της ΕΕ σήµερα δεί­χνουν εξί­σου δια­δε­δοµένες µε αυτές που υπήρ­χαν για την ΕΣΣΔ τη δε­κα­ε­τία του ’30). Φυ­σι­κά, αν η Αρι­στε­ρά που στή­ρι­ζε την Έξοδο το έκανε χρησιµοποιώ­ντας παρόµοια επι­χει­ρήµατα µε της άκρας Δε­ξιάς, ή αν εµφα­νι­ζό­ταν στο πλευ­ρό της άκρας Δε­ξιάς σε συ­ζη­τή­σεις ή σε κι­νη­το­ποι­ή­σεις, τότε θα µπο­ρού­σε να δε­χτεί δί­καια κρι­τι­κή για «φαιο-κόκ­κι­νη» συµµαχία, όπως αυτή που έκανε το KPD στο Πρω­σι­κό δηµοψή­φισµα του 1931. Αλλά στη Βρε­τα­νία δεν έκανε τί­πο­τε από τα δύο.

Υπάρ­χει δια­φο­ρά ανάµεσα στα αρι­στε­ρά επι­χει­ρήµατα εξό­δου από την ΕΕ και τα επι­χει­ρήµατα που σχε­τί­ζο­νται µε τον Φά­ρατζ και τους οµοϊ­δε­ά­τες του. Είναι απο­λύ­τως εφι­κτό δύο οµάδες αν­θρώ­πων να υπο­στη­ρί­ζουν την ίδια πο­λι­τι­κή θέση προσ­δο­κώ­ντας όχι απλά δια­φο­ρε­τι­κά, αλλά διαµετρι­κά αντί­θε­τα απο­τε­λέσµατα. Όταν συµβαί­νει κάτι τέ­τοιο, συ­νή­θως συ­ντρέ­χει ένας από τους δύο λό­γους: είτε η µία οµάδα έχει πα­ρα­νο­ή­σει την κα­τά­στα­ση –µε άλλα λόγια δεν γί­νε­ται να έχουν δίκιο και οι δύο αντι­τι­θέµενες οµάδες και η σηµασία του απο­τε­λέσµατος θα είναι δια­φο­ρε­τι­κή από αυτήν που προσ­δο­κά η µία από αυτές. Είτε η κα­τά­στα­ση είναι πραγµατικά ακα­θό­ρι­στη -µε άλλα λόγια, η φύση του απο­τε­λέσµατος θα κρι­θεί από το τι θα πρά­ξουν οι δια­φο­ρε­τι­κές οµάδες κατά τη δια­δι­κα­σία που θα οδη­γή­σει σε αυτό. Στην πε­ρί­πτω­ση της Βρε­τα­νί­ας, υπήρ­ξε και κακός υπο­λο­γισµός από τη µεριά της Δε­ξιάς –η θέση που στή­ρι­ζαν δεν επρό­κει­το να απο­κα­τα­στή­σει τη ζω­τι­κό­τη­τα του βρε­τα­νι­κού κα­πι­τα­λισµού- και απροσ­διο­ρι­στία όσον αφορά το απο­τέ­λεσµα: θα µπο­ρού­σε να εξε­λι­χθεί σε ενί­σχυ­ση του ρα­τσισµού και της ξε­νο­φο­βί­ας, αλλά όχι ανα­γκα­στι­κά. Και το αν θα εξε­λι­χθεί ή όχι σε αυτήν την κα­τεύ­θυν­ση θα εξαρ­τη­θεί κυ­ρί­ως από το αν η Αρι­στε­ρά θα βρει έναν τρόπο να δια­τυ­πώ­σει µια δική της εναλ­λα­κτι­κή που δεν θα πε­ριο­ρί­ζε­ται στο να περιµένει από την ΕΕ να παί­ξει το ρόλο του σω­τή­ρα.

rproject.gr