Η Βρετανία και η ΕΕ, µετά το Brexit

Η Βρετανία και η ΕΕ, µετά το Brexit

  • |

O Νιλ Ντέιβιντσον, στέλεχος της επαναστατικής Αριστεράς στη Βρετανία, που συμμετείχε στην καμπάνια του Lexit, μιλά το απόγευμα της Παρασκευής 4 Νοέμβρη, στην πρώτη μέρα του διεθνούς τριημέρου που οργανώνει το Rproject στην ΑΣΟΕΕ, στη συζήτηση “Η Ευρώπη σε κρίση”. Δημοσιεύουμε εδώ σχετική συνέντευξη που έδωσε στο τεύχος 5 της Σοσιαλιστικής Διεθνιστικής Επιθεώρησης “Κόκκινο” που κυκλοφορεί, όπου απαντά σε µια σειρά ερωτήµατα για το χαρακτήρα του Brexit, τον αντίκτυπό του στις πολιτικές εξελίξεις στη Βρετανία, τις επιπτώσεις στην ΕΕ και τα καθήκοντα της Αριστεράς. Τη συνέντευξη πήρε ο Πάνος Πέτρου.

Η ψήφος υπέρ της εξό­δου από την ΕΕ είτε κα­τη­γο­ρή­θη­κε ως µια εθνι­κι­στι­κή, ρα­τσι­στι­κή αντί­δρα­ση είτε πα­νη­γυ­ρί­στη­κε άκρι­τα ως µια ερ­γα­τι­κή εξέ­γερ­ση. Ανά­λο­γη σύγ­χυ­ση υπήρ­ξε και µε την ψήφο υπέρ της παραµονής (και αν ήταν µια προ­ο­δευ­τι­κή αντι­ρα­τσι­στι­κή ψήφος ή µια ψήφος των πιο εύ­πο­ρων στρωµάτων της κοι­νω­νί­ας υπέρ του υπάρ­χο­ντος κα­θε­στώ­τος). Φαί­νε­ται πως το απο­τέ­λεσµα και οι συµπε­ρι­φο­ρές του εκλο­γι­κού σώµατος ήταν πολύ πιο σύν­θε­τες από αυτές τις ερµηνεί­ες. Μπο­ρείς να πεις κά­ποια πράγµατα πα­ρα­πά­νω για το χα­ρα­κτή­ρα της ψήφου και στα δύο στρα­τό­πε­δα;

Ο τα­ξι­κός χα­ρα­κτή­ρας και της «Εξό­δου» και της «Παραµονής» είναι πολύ σύν­θε­τος, µε µία εξαί­ρε­ση: η συ­ντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία της βρε­τα­νι­κής αστι­κής τάξης θέλει να παραµείνει στην ΕΕ. Μια έρευ­να έδει­ξε πως το 85% των µελών της Συνοµοσπον­δί­ας της Βρε­τα­νι­κής Βιοµηχα­νί­ας (CBI) υπο­στή­ρι­ξαν την Παραµονή και µόλις το 5% υπο­στή­ρι­ξε την Έξοδο. Οι αι­τί­ες είναι προ­φα­νείς. Οι βρε­τα­νι­κές τρά­πε­ζες και οι άλλοι χρηµατο­πι­στω­τι­κοί θεσµοί είναι σήµερα τµήµα του λεγόµενου passporting («δια­βα­τη­ρια­κού» συστήµατος). Σύµφωνα µε αυτό, αν θε­ω­ρη­θεί ότι αντα­πο­κρί­νο­νται στα ρυθµιστι­κά στά­νταρ της ΕΕ, τους επι­τρέ­πε­ται να δρα­στη­ριο­ποι­η­θούν σε άλλο κρά­τος-µέλος της ΕΕ ή του Ευ­ρω­παϊ­κού Οι­κο­νοµικού Χώρου (που απο­τε­λεί­ται από την ΕΕ συν τη Νορ­βη­γία, την Ισλαν­δία και το Λι­χτεν­στάιν) και συ­νε­πώς, µέσου αυτού, τους επι­τρέ­πε­ται να δρα­στη­ριο­ποι­η­θούν και σε οποιο­δή­πο­τε άλλο κρά­τος.

Αντί­στοι­χα, η Βρε­τα­νία έχει σήµερα ένα απόθεµα πάνω από 1 τρισ. δο­λά­ρια από άµεσες ξένες επεν­δύ­σεις και φι­λο­ξε­νεί τις έδρες πε­ρί­που 500 πο­λυ­ε­θνι­κών εται­ριών, κυ­ρί­ως στο Λον­δί­νο και την νο­τιο­α­να­το­λι­κή Αγ­γλία: Σε µεγάλο βαθµό αυτό συµβαί­νει εξαι­τί­ας της εύ­κο­λης πρό­σβα­σης στην ευ­ρω­παϊ­κή αγορά. Όλα αυτά τα «προνόµια» είναι πι­θα­νό να σταµατή­σουν να υπάρ­χουν, ανά­λο­γα µε τη συ­γκε­κριµένη µορφή που θα πάρει το Brexit.

Η µόνη πτέ­ρυ­γα της άρ­χου­σας τάξης που υπο­στή­ρι­ξε συµπαγώς το Brexit είναι οι διοι­κή­σεις των hedge-funds, που τεί­νουν να κι­νού­νται ελεύ­θε­ρα, χωρίς δεσµούς µε ένα συ­γκε­κριµένο κρά­τος, και συ­νε­πώς δεν χρειά­ζο­νται ένα εδα­φι­κό «σηµείο ει­σό­δου» στην ΕΕ, όπως τα πε­ρισ­σό­τε­ρα άλλα τµήµατα του κε­φα­λαί­ου.

Πέρα από αυτά τα συ­γκε­κριµένα οι­κο­νοµικά συµφέ­ρο­ντα, νοµίζω ότι υπάρ­χουν δύο επι­κα­λυ­πτόµενες τά­σεις µέσα σε εκεί­νη την πο­λι­τι­κή πτέ­ρυ­γα της άρ­χου­σας τάξης που υπο­στή­ρι­ξε την Έξοδο.

Η µία τάση, που πε­ρι­λαµβάνει τον Μάικλ Γκό­ουβ, επι­διώ­κει ει­λι­κρι­νά µια δια­φο­ρε­τι­κή στρα­τη­γι­κή για το βρε­τα­νι­κό κε­φά­λαιο, στρα­τη­γι­κή που πε­ρι­λαµβάνει την αποµάκρυν­ση από την Ευ­ρώ­πη και τη στρο­φή προς την Κίνα, την Ανα­το­λι­κή Ασία και τις ΗΠΑ. Ακόµα κι αν αφή­σουµε στην άκρη µια λαθεµένη υπε­ρε­κτίµηση της σηµασίας που έχει το Ηνωµένο Βα­σί­λειο για τις ΗΠΑ, νοµίζω ότι αυτή η στρα­τη­γι­κή δεν έχει πι­θα­νό­τη­τες επι­τυ­χί­ας.

Η άλλη τάση, που εκ­προ­σω­πεί­ται από τον Μπό­ρις Τζόν­σον και τον Νάι­τζελ Φά­ρατζ, δεν έχει µια συ­γκρο­τηµένη στρα­τη­γι­κή για το ίδιο το βρε­τα­νι­κό κε­φά­λαιο, αλλά χρησιµοποιεί το ζήτηµα της ΕΕ ως «δια­χω­ρι­στι­κή γραµµή» για να κερ­δί­σει πο­λι­τι­κή υπο­στή­ρι­ξη για τον εαυτό της και τα κόµµατα της, στη βάση µιας αντι-µετα­να­στευ­τι­κής και ανοι­χτά ρα­τσι­στι­κής ρη­το­ρι­κής περί «Βρε­τα­νι­κό­τη­τας». Το εν­δια­φέ­ρον σε αυτήν την δεύ­τε­ρη τάση είναι ότι, όπως ο Τραµπ στις ΗΠΑ, υπο­στη­ρί­ζει στρα­τη­γι­κές, όπως οι πε­ριο­ρισµοί στη µετα­νά­στευ­ση, που βρί­σκουν αντί­θε­τα πολλά τµήµατα του κε­φα­λαί­ου. Και ότι, επί­σης όπως ο Τραµπ, εκ­φρά­ζει µια από τα δεξιά αµφι­σβή­τη­ση προς το νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρισµό.

Όταν προ­χω­ρή­σουµε πέρα από την άρ­χου­σα τάξη, αρ­χί­ζουν οι πο­λυ­πλο­κό­τη­τες. Κά­ποια πράγµατα είναι κα­θα­ρά µέσα από τα σχε­τι­κά πε­ριο­ρισµένα δεδοµένα που είναι προς το παρόν δια­θέ­σιµα: όσο πιο µεγά­λος ηλι­κια­κά, όσο λι­γό­τε­ρο µορφωµένος (µε την έν­νοια ότι δεν είναι φοι­τη­τής ή πτυ­χιού­χος), όσο φτω­χό­τε­ρος, σε όσο χει­ρό­τε­ρο σπίτι, τόσο πιο πι­θα­νό ήταν κά­ποιος να ψη­φί­σει Έξοδο. Και ίσχυ­σε και το αντί­στρο­φο. Πάνω σε αυτήν τη βάση, είναι εύ­κο­λο να φτια­χτεί µια κα­ρι­κα­τού­ρα του απο­τε­λέσµατος ως ψήφος των γη­ραιό­τε­ρων και πιο «κα­θυ­στε­ρηµένων» µελών της ερ­γα­τι­κής τάξης, ως ψήφος που κι­νεί­ται ενά­ντια στα συµφέ­ρο­ντα µιας νε­ό­τε­ρης, πιο µορφωµένης γε­νιάς, που αι­σθά­νε­ται κοντά στις κοσµοπο­λί­τι­κες αξίες της µεσαί­ας τάξης. Είναι εύ­κο­λο, αλλά είναι λάθος.

Γιατί αν και δό­θη­κε πολύ προ­σο­χή στις ερ­γα­τι­κές ψή­φους υπέρ της Εξό­δου στο Βορρά της Αγ­γλί­ας, εξί­σου µεγάλη προ­σο­χή θα έπρε­πε να δοθεί και στις ψή­φους της µεσαί­ας τάξης υπέρ της Εξό­δου, στο Νότο της χώρας. Τα µεσο­στρώµατα –η πα­ρα­δο­σια­κή µικρο­α­στι­κή τάξη, οι επαγ­γελµατίες και η νέα µεσαία τάξη (ΝΜΤ)– ήταν φυ­σι­κά, επί­σης, διαι­ρεµένα.

Ανάµεσα σε αυτά τα στρώµατα, η κε­ντρι­κή βάση υπο­στή­ρι­ξης της Εξό­δου προ­ήλ­θε από την πρώτη συ­νι­στώ­σα, και ιδιαί­τε­ρα τους αυ­το­α­πα­σχο­λούµενους που δυ­σκο­λεύ­ο­νται να αντα­πε­ξέλ­θουν στις ντι­ρε­κτί­βες της ΕΕ, καθώς σε αντί­θε­ση µε τις µεγά­λες εται­ρί­ες, αυτοί δεν µπο­ρούν να κα­λύ­ψουν το κό­στος που απαι­τούν τα υγειο­νοµικά στά­νταρ, τα στά­νταρ ασφα­λεί­ας στον ερ­γα­σια­κό χώρο ή οι ρυθµίσεις για γο­νι­κές άδειες. Είναι αυτά τα στρώµατα, και όχι η «λευκή ερ­γα­τι­κή τάξη» που απο­τε­λούν το προνοµιακό ακρο­α­τή­ριο του UKIP.

Οι (πο­λι­τι­κά) φι­λε­λεύ­θε­ρες πτέ­ρυ­γες στο δηµόσιο τοµέα, τον τοµέα των τε­χνών και τα πα­νε­πι­στήµια ήταν, σε γε­νι­κές γραµµές, υπέρ της Παραµονής, ενώ αντιµετώ­πι­σαν το απο­τέ­λεσµα ως µια απόρ­ρι­ψη των θεµελιω­δών αξιών τους που απει­λεί να οδη­γή­σει στην Απο­κά­λυ­ψη. Σε κά­ποιες πε­ρι­πτώ­σεις, πρό­κει­ται για µια ει­λι­κρι­νή και απο­λύ­τως δι­καιο­λο­γηµένη απέ­χθεια προς το ρα­τσισµό της επίσηµης καµπά­νιας της Εξό­δου –αν και τεί­νει να υποτιµά τον πιο καλυµµένο ρα­τσισµό της επίσηµης καµπά­νιας για Παραµονή, η οποία απο­δε­χό­ταν την θέση ότι «υπάρ­χει υπερ­βο­λι­κή µετα­νά­στευ­ση», αλλά ισχυ­ρι­ζό­ταν ότι αυτή θα µπο­ρού­σε να ελεγ­χθεί κα­λύ­τε­ρα µέσα από την παραµονή στην ΕΕ. Σε άλλες πε­ρι­πτώ­σεις ωστό­σο, ήταν πε­ρισ­σό­τε­ρο το αίσθηµα ότι θί­χτη­καν κά­ποια προνόµια που αυτά τα στρώµατα δι­καιού­νταν –ήταν ένα αίσθηµα προ­σβο­λής αυτού που ο Κρεγκ Κάλ­χουν απο­κά­λε­σε πα­λιό­τε­ρα  «κοσµοπο­λι­τισµό των πο­λυ­τα­ξι­δεµένων».

Από κά­ποιους η µετα­νά­στευ­ση αντιµετω­πί­ζε­ται ως το «πραγµατικό» ζήτηµα του δηµοψη­φίσµατος. Συ­γκε­κριµένα, η ψήφος υπέρ της Εξό­δου ερµηνεύ­ε­ται ως µια άµεση απά­ντη­ση στην υπο­τι­θέµενη «ξένη» πα­ρου­σία, στην πα­ρου­σία των µετα­να­στών που έχουν αλ­λά­ξει κι έχουν κάνει αγνώ­ρι­στες τις πα­ρα­δο­σια­κές ερ­γα­τι­κές πε­ριο­χές. Όµως είναι ξε­κά­θα­ρο ότι πολ­λές πε­ριο­χές που συ­γκέ­ντρω­σαν µεγάλα πο­σο­στά υπέρ της Εξό­δου έχουν ελά­χι­στη πα­ρου­σία µετα­να­στών –και το αντί­στρο­φο. Το προ­ά­στιο Λάµπεθ του Λον­δί­νου, που δέ­χτη­κε 4.598 µετα­νά­στες το 2015, ψή­φι­σε 78% Παραµονή, ενώ το Καστλ Πόιντ στο Έσσεξ, που δέ­χτη­κε 81 µετα­νά­στες το 2015, ψή­φι­σε 72% Έξοδο. Φυ­σι­κά το Λάµπεθ είναι µεγα­λύ­τε­ρη πε­ριο­χή, αλλά η γε­νι­κό­τε­ρη τάση είναι σαφής. Το Blaenau Gwent στην Ουα­λία, έχει το χαµηλό­τε­ρο πο­σο­στό κα­τοί­κων γεννηµένων εκτός Ηνωµένου Βα­σι­λεί­ου σε όλη τη χώρα (2,15%), αλλά ψή­φι­σε 62,3% υπέρ της Εξό­δου.

Το συµπέρασµα που βγαί­νει είναι ότι δεν ήταν ανα­γκα­στι­κά οι άµεσες προ­σω­πι­κές εµπει­ρί­ες που έπαι­ξαν απο­φα­σι­στι­κό ρόλο στο να θε­ω­ρη­θεί η µετα­νά­στευ­ση ως η αιτία για να ψη­φί­σει κα­νείς Έξοδο. Μάλ­λον η «µετα­νά­στευ­ση» λει­τούρ­γη­σε ως συ­νώ­νυµο για µια σειρά άλλα ζητήµατα, που αφο­ρούν ανε­πι­θύµητες αλ­λα­γές που συ­νέ­βη­σαν στην κοι­νω­νία µέχρι και την ίδια την απο­σύν­θε­σή της. Αυτοί οι ψη­φο­φό­ροι αι­σθά­νο­νταν πως αυτά τα ζητήµατα δεν αντιµετω­πί­ζο­νται ή απα­ξιώ­νο­νται πολύ εύ­κο­λα από τους πο­λι­τι­κούς.

Όσον αφορά την ερ­γα­τι­κή τάξη, υπήρ­ξε ένα ευρύ φάσµα λόγων για να ψη­φί­σει Έξοδο, συχνά επι­κα­λυ­πτόµενων. Ξε­κι­νώ­ντας από τα αρι­στε­ρά και πη­γαί­νο­ντας προς τα δεξιά: Υπήρ­χαν άν­θρω­ποι –όχι µόνο στην επα­να­στα­τι­κή Αρι­στε­ρά, καθώς είναι πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρα τα µέλη ή οι υπο­στη­ρι­κτι­κές του Ερ­γα­τι­κού Κόµµατος- που ψή­φι­σαν συ­νει­δη­τά υπέρ της εξό­δου εξαι­τί­ας των ανι­σο­τή­των που σχε­τί­ζο­νται µε την ΕΕ. Έπει­τα, υπήρ­χαν άν­θρω­ποι που ίσως δεν θα µπο­ρού­σαν να εξη­γή­σουν επαρ­κώς τη σχέση της ΕΕ µε το νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρισµό, αλλά κα­τα­λά­βαι­ναν ότι τους ζη­τού­σαν να ψη­φί­σουν υπέρ της ΕΕ ο Ντέι­βιντ Κάµερον, ο Τζορτζ Όσµπορν και οι άλλοι πο­λι­τι­κοί που επι­βά­λουν τη λι­τό­τη­τα από το 2008: Οπότε ψή­φι­σαν το αντί­θε­το από αυτό που ήθε­λαν αυτοί οι τύποι.

Μετά υπάρ­χουν άν­θρω­ποι που µπορεί να µην έχουν κα­νέ­ναν απο­λύ­τως ιδε­ο­λο­γι­κό προ­βληµατισµό, αλλά έχουν θι­χτεί µε σκλη­ρό τρόπο οι­κο­νοµικά από τους κα­νο­νισµούς και τις πο­λι­τι­κές της ΕΕ –όπως οι ερ­γα­ζόµενοι στις αλιευ­τι­κές κοι­νό­τη­τες στην βο­ρειο­α­να­το­λι­κή Αγ­γλία και την βο­ρειο­α­να­το­λι­κή Σκο­τία.

Πλάι σε αυ­τούς βρί­σκουµε αν­θρώ­πους που πί­στευαν ότι η µετα­νά­στευ­ση ασκεί πιέ­σεις στους µισθούς, στο Εθνι­κό Σύστηµα Υγεί­ας και στις δια­θέ­σιµες κα­τοι­κί­ες. Αυτοί οι άν­θρω­ποι δεν είναι απα­ραί­τη­τα ρα­τσι­στές –πραγµατικά, όταν κά­ποιοι από τους αν­θρώ­πους που επι­κα­λού­νται αυτά τα επι­χει­ρήµατα είναι γιοί Πα­κι­στα­νών µαγα­ζα­τό­ρων ή κόρες οδη­γών λε­ω­φο­ρεί­ων από την Κα­ραϊ­βι­κή, είναι δύ­σκο­λο να µπο­ρού­σαν να είναι ρα­τσι­στές -εκτός αν προ­ε­κτεί­νουµε την έν­νοια του ρα­τσισµού τόσο πολύ που θα κα­τα­ντή­σει να µην έχει κα­νέ­να συ­γκε­κριµένο νόηµα.

Έχουν άδικο στη στάση τους απέ­να­ντι στους µετα­νά­στες, αλλά αυτό δεν τους κα­θι­στά ανί­κα­νους να µετα­το­πι­στούν και να κερ­δη­θούν σε µια ενα­ντί­ω­ση στην ΕΕ πάνω σε αρι­στε­ρή βάση.

Πλάι σε αυ­τούς είναι οι πραγµατι­κοί ρα­τσι­στές «λάιτ», οι οποί­οι αν και τεί­νουν επί­σης να επι­χει­ρηµατο­λο­γούν ότι οι µετα­νά­στες «κλέ­βουν τις δου­λειές και τα σπί­τια µας», η βα­σι­κή τους δια­φο­ρά µε την προη­γούµενη οµάδα είναι η αντί­λη­ψη ότι  απει­λεί­ται ο (λευ­κός) Βρε­τα­νι­κός πο­λι­τισµός.

Τέλος, υπάρ­χουν οι σκλη­ροί ρα­τσι­στές και οι φα­σί­στες, οι οποί­οι ήταν οι υπεύ­θυ­νοι για τις επι­θέ­σεις που έγι­ναν κυ­ρί­ως στις εβδοµάδες πριν και µετά το δηµοψή­φισµα. Αυτοί σί­γου­ρα απέ­κτη­σαν αυ­το­πε­ποί­θη­ση από το κλίµα που διαµόρ­φω­σε η καµπάνια της Εξό­δου, αλλά θα ήταν λάθος να µιλή­σουµε για µια γε­νι­κώς δεξιά «κι­νη­το­ποί­η­ση» -δεν υπήρ­ξαν πα­ρε­λά­σεις, ούτε συ­γκε­ντρώ­σεις, και τα φα­σι­στι­κά κόµµατα δεν κέρ­δι­σαν σε υπο­στή­ρι­ξη. Αυτό που εκ­δη­λώ­θη­κε ήταν ένα οργισµένο ουρ­λια­χτό κι όχι ένα σχέ­διο για το µέλλον. Ο κίν­δυ­νος είναι να µετα­τρα­πεί σε τέ­τοιο στο µέλλον.

Οι ερ­γα­ζόµενοι που ψή­φι­σαν Παραµονή επί­σης κι­νού­νται σε ένα πλατύ φάσµα από­ψε­ων. Υπάρ­χουν εκεί­νοι που πι­στεύ­ουν ει­λι­κρι­νά ότι η ΕΕ είναι ένας βα­σι­κά επω­φε­λής θεσµός («αν και φυ­σι­κά δεν είναι τέ­λεια»), που υπάρ­χει για να εγ­γυά­ται τα συν­δι­κα­λι­στι­κά και τα αν­θρώ­πι­να δι­καιώµατα, να εφαρµόζει µέτρα πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κής προ­στα­σί­ας και να επι­τρέ­πει στους φοι­τη­τές να σπου­δά­ζουν στο εξω­τε­ρι­κό. Έπει­τα υπάρ­χουν εκεί­νοι που έχουν συ­ναί­σθη­ση ότι επω­φε­λού­νται άµεσα από την ευ­ρω­παϊ­κή χρηµατο­δό­τη­ση, κυ­ρί­ως οι ερ­γα­ζόµενοι στα πα­νε­πι­στήµια και σε τοµείς της οι­κο­νοµίας που δέ­χο­νται συστηµατικά ευ­ρω­παϊ­κούς πό­ρους. Υπάρ­χουν και κά­ποιοι πιο «ιδε­α­λι­στές», ιδιαί­τε­ρα ανάµεσα στη νε­ο­λαία, που δεν είναι σί­γου­ροι τι είναι και τι κάνει η ΕΕ, αλλά αι­σθά­νο­νται ότι η υπο­στή­ρι­ξη στην ιδέα της «Ευ­ρώ­πης» συν­δέ­ε­ται µε το διε­θνισµό, µε τη συ­νερ­γα­σία πέρα από τα σύ­νο­ρα και µε µια οµιχλώ­δη αρι­στε­ρή αντί­λη­ψη –µια ιδέα που έγινε πιο πι­στευ­τή από τον τρόπο µε τον οποίο µονο­πώ­λη­σε η Δεξιά την ενα­ντί­ω­ση στην ΕΕ. Τέλος, υπάρ­χουν εκεί­νοι που ξέ­ρουν πολύ καλά τη φύση της ΕΕ, αλλά πί­στευαν ότι υπερ­τε­ρού­σε η ανά­γκη να ενα­ντιω­θούµε στη ρα­τσι­στι­κή, αντιµετα­να­στευ­τι­κή αφή­γη­ση της καµπά­νιας της Εξό­δου, ακόµα κι αν αυτό σήµαινε να αγνο­ή­σουµε το πραγµατικό ερώτηµα που ετί­θε­το στο ψη­φο­δέλ­τιο.

Με δεδοµένο εκ των προ­τέ­ρων ότι θα ήταν µια άθλια εκ­στρα­τεία και από τις δυο πλευ­ρές, µπο­ρείς να εξη­γή­σεις τη σηµασία του να προ­βλη­θεί η εναλ­λα­κτι­κή της «Αρι­στε­ρής Εξό­δου» (Lexit); Είχε αυτή κά­ποιο αντί­κτυ­πο (µεγάλο ή µικρό) στην πο­λι­τι­κή συ­ζή­τη­ση στη Βρε­τα­νία, ιδιαί­τε­ρα µετά το δηµοψή­φισµα;

Η καµπάνια για το Lexit πε­ρι­λάµβανε τις πε­ρισ­σό­τε­ρες ορ­γα­νωµένες δυνάµεις της επα­να­στα­τι­κής και της ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς (το SWP, το SP, το CPB κλπ). Αυτές οι δυνάµεις, µαζί µε άλ­λους που υπο­στή­ρι­ξαν την ίδια άποψη ως άτοµα, είχαν δίκιο όταν ανέ­δει­ξαν τις αι­τί­ες για το ότι πρέ­πει να φύγουµε από την ΕΕ, από σο­σια­λι­στι­κή σκο­πιά. Πάνω από όλα, είχαν δίκιο που δεν υπέ­κυ­ψαν στους µεταµοντέρ­νους ισχυ­ρισµούς ότι επει­δή «η κυ­ρί­αρ­χη αφή­γη­ση των µίντια» πα­ρου­σί­α­ζε την Έξοδο ως δεξιά άποψη, ή επει­δή έτσι «γι­νό­ταν αντι­λη­πτή», θα έπρε­πε να εγκα­τα­λεί­ψουµε κάθε προ­σπά­θεια για να επι­χει­ρηµατο­λο­γή­σουµε δια­φο­ρε­τι­κά, θα έπρε­πε να κά­τσουµε στην άκρη µε σταυ­ρωµένα τα χέρια και να απέ­χουµε από τη συ­ζή­τη­ση. Ή ακόµα χει­ρό­τε­ρα, όπως κά­ποιοι πρό­τει­ναν να υιο­θε­τή­σουµε µια στάση του «µικρό­τε­ρου κακού», η οποία πά­ντο­τε έχει την τάση να γυ­ρί­ζει µπούµερανγκ αρ­γό­τε­ρα.

Είναι δύ­σκο­λο να πω τι αντί­κτυ­πο είχε το Lexit, επει­δή οι συ­γκε­ντρώ­σεις της Αρι­στε­ράς συ­νή­θως δεν ανα­φέ­ρο­νται στα πρω­το­σέ­λι­δα της Daily Mail ή στα δελ­τία ει­δή­σε­ων του Sky, αλλά αν δεν είχε γίνει αυτή η προ­σπά­θεια είµαι σί­γου­ρος ότι η πο­λι­τι­κή ατµόσφαι­ρα θα ήταν σήµερα πολύ πιο δη­λη­τη­ριώ­δης. Συµµετεί­χα σε 8 δηµόσια ντιµπέιτ και σε µια συ­ζή­τη­ση στο ρα­διό­φω­νο (απέ­να­ντι σε έναν βου­λευ­τή των Ερ­γα­τι­κών) στη διάρ­κεια της καµπά­νιας και πά­ντο­τε στο τέλος ερ­χό­ταν κόσµος και µου έλεγε ότι πάντα δεν έβλε­πε µε πολύ καλό µάτι την ΕΕ, αλλά δεν είχε ξα­να­κού­σει ποτέ τα αρι­στε­ρά επι­χει­ρήµατα ενα­ντί­ον της.

Το ελά­χι­στο λοι­πόν που κα­τά­φε­ρε η εναλ­λα­κτι­κή καµπάνια του Lexit ήταν να σπά­σει κάπως την αποµόνωση που ένιω­θαν κά­ποιοι άν­θρω­ποι και να εκ­φρά­σει την ενα­ντί­ω­ση στην ΕΕ µε τρόπο που αλ­λιώς δεν θα ήταν εφι­κτός.

Έχο­ντας πει αυτό, πρέ­πει να συµπλη­ρώ­σουµε ότι το ίδιο το γε­γο­νός ότι οι άν­θρω­ποι εκ­πλήσ­σο­νταν όταν άκου­γαν τα αρι­στε­ρά επι­χει­ρήµατα ενά­ντια στην ΕΕ, µας δεί­χνει την ανά­γκη για µια πιο σο­βα­ρή κρι­τι­κή: η Αρι­στε­ρά –και συµπε­ρι­λαµβάνω και τον εαυτό µου- θα έπρε­πε να είχε ιε­ραρ­χή­σει το ζήτηµα και να είχε αρ­χί­σει να επι­χει­ρηµατο­λο­γεί πολύ νω­ρί­τε­ρα και πολύ πιο στα­θε­ρά. Αλλά το ότι ξε­κί­νη­σε αρ­γο­πο­ρηµένα δεν σηµαίνει ότι ήταν λάθος να ξε­κι­νή­σει γε­νι­κά. Αν δε­χτούµε αυτή τη λο­γι­κή, πότε ακρι­βώς θα ξε­κι­νή­σει κα­νείς;

Αυτό που πρέ­πει να κάνει τώρα η Αρι­στε­ρά στη Βρε­τα­νία είναι να στα­θεί µε σθέ­νος ενά­ντια σε κάθε από­πει­ρα να ακυ­ρω­θεί το απο­τέ­λεσµα, να το­νί­σει τις δυ­σκο­λί­ες που προ­κα­λεί το Brexit στη βρε­τα­νι­κή άρ­χου­σα τάξη και στην γρα­φειο­κρα­τία της ΕΕ, και να πα­λέ­ψει για ένα Brexit που θα βάζει πρώτα τα ερ­γα­τι­κά συµφέ­ρο­ντα. Το γε­γο­νός ότι ο Κόρµπιν αρ­νεί­ται να δε­χτεί πε­ριο­ρισµούς στη µετα­νά­στευ­ση είναι ένα εξαι­ρε­τι­κό σηµείο αφε­τη­ρί­ας, γιατί δεί­χνει τον τρόπο µε τον οποίο η έξο­δος από την ΕΕ δεν θα σηµαίνει και υπο­τα­γή στον αντιµετα­να­στευ­τι­κό ρα­τσισµό.

Ποια είναι η κα­τά­στα­ση στο κόµµα των Τό­ρη­δων µετά τη συ­σπεί­ρω­σή τους γύρω από την Τε­ρέ­ζα Μέι; Τε­λεί­ω­σε η κρίση τους; Ποια πο­ρεία ακο­λου­θεί η νέα κυ­βέρ­νη­ση που σχηµάτι­σαν µετά το δηµοψή­φισµα (και όσον αφορά την υλο­ποί­η­ση του Brexit και γε­νι­κό­τε­ρα πο­λι­τι­κά); 

Κάνουµε αυτήν την συ­νέ­ντευ­ξη αρχές Οκτώ­βρη, δη­λα­δή πάνω από 3 µήνες µετά το δηµοψή­φισµα, αλλά η Συ­ντη­ρη­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση δεν έχει ακόµα επι­κα­λε­στεί το Άρθρο 50 της Συν­θή­κης της Λισ­σα­βό­νας, που είναι ανα­γκαίο για να ενερ­γο­ποι­η­θεί η διε­τής δια­δι­κα­σία δια­πραγµατεύ­σε­ων για το Brexit, πα­ρό­τι της το έχουν ζη­τή­σει επα­νει­ληµµένα πο­λι­τι­κοί και γρα­φειο­κρά­τες της ΕΕ. Μια δή­λω­ση της Μέι στο Συ­νέ­δριο του Συ­ντη­ρη­τι­κού Κόµµατος (που συµβαί­νει αυτές τις µέρες) ισχυ­ρί­ζε­ται ότι σκο­πεύ­ει να επι­κα­λε­στεί το Άρθρο 50 τον ερχόµενο Απρί­λη. Θα δούµε.

Το δίληµµα που αντιµετω­πί­ζει η Συ­ντη­ρη­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση έχει δύο πτυ­χές, οι οποί­ες βρί­σκο­νται πίσω από τις κα­θυ­στε­ρή­σεις για την ενερ­γο­ποί­η­ση της δια­δι­κα­σί­ας. Το Συ­ντη­ρη­τι­κό Κόµµα, που υπάρ­χει βα­σι­κά για να εκ­προ­σω­πεί τα γε­νι­κά συµφέ­ρο­ντα της Βρε­τα­νι­κής αστι­κής τάξης (και το οποίο συ­νή­θως είναι το πιο αξιό­πι­στο σε αυτό το έργο), είναι τώρα δεσµευµένο να υλο­ποι­ή­σει µια πο­λι­τι­κή στην οποία ενα­ντιώ­νε­ται η πλειο­ψη­φία αυτής της τάξης.

Ένας τρό­πος για να επι­λυ­θεί αυτό το ζήτηµα θα ήταν να επι­χει­ρή­σουν να δια­πραγµατευ­τούν µε βάση αυτό που απο­κα­λεί­ται «µαλακό» Brexit. Με άλλα λόγια, ένα Brexit στο οποίο η σχέση του Ηνωµένου Βα­σι­λεί­ου µε την ΕΕ θα είναι η πλη­σιέ­στε­ρη δυ­να­τή σε αυτήν του κρά­τους-µέλους, κυ­ρί­ως όσον αφορά την πρό­σβα­ση στην κοινή αγορά. Αλλά δεν γί­νε­ται να απο­δει­χθεί ότι η Βρε­τα­νία απολαµβάνει το ίδιο καλές ή και κα­λύ­τε­ρες συν­θή­κες όντας έξω από την ΕΕ, από αυτές που είχε όταν ήταν µέσα –αυτό θα απει­λού­σε την συ­νο­χή συ­νο­λι­κά του ευ­ρω­παϊ­κού σχε­δί­ου. Οπότε η Κοµισιόν και το Συµβού­λιο δεν θα κά­νουν πα­ρα­χω­ρή­σεις στη Βρε­τα­νία ως προς την πρό­σβα­ση στην κοινή αγορά, και θα απο­δε­χτούν µια τέ­τοια διευ­θέ­τη­ση µόνο αν το ΗΒ απο­δε­χτεί την ελεύ­θε­ρη δια­κί­νη­ση αν­θρώ­πων, συµβάλει οι­κο­νοµικά στο ταµείο «αλ­λη­λεγ­γύ­ης» της ΕΕ (που σηµαίνει να πλη­ρώ­νει το 85% του ποσού που πλη­ρώ­νουν τα κρά­τη-µέλη), και δε­χτεί ότι πλέον θα τηρεί κα­νό­νες τους οποί­ους δεν θα συν­διαµορ­φώ­νει –κάτι αντί­στοι­χο µε τη θέση της Νορ­βη­γί­ας σήµερα.

Το βρε­τα­νι­κό κε­φά­λαιο σε γε­νι­κές γραµµές θα µπο­ρού­σε να δε­χτεί αυτήν την λύση, αν και το Σίτι δεν θα χαρεί ιδιαί­τε­ρα µε το να τηρεί κα­νό­νες της ΕΕ τους οποί­ους δεν θα µπορεί να δια­πραγµατευ­τεί. Όµως αυτή η εξέ­λι­ξη θα εξέ­θε­τε την κυ­βέρ­νη­ση απέ­να­ντι στην δεύ­τε­ρη πτυχή του διλήµµατός της -µια τέ­τοια συµφωνία θα σήµαινε την διά­ψευ­ση όλων των υπο­σχέ­σε­ων που έδωσε η καµπάνια της Εξό­δου πριν το δηµοψή­φισµα: το σταµάτηµα ή έστω τον πε­ριο­ρισµό της µετα­νά­στευ­σης, την ροή κον­δυ­λί­ων που υπο­τί­θε­ται ότι πή­γαι­ναν στην ΕΕ προς τις βρε­τα­νι­κές δηµόσιες υπη­ρε­σί­ες, και την «ανά­κτη­ση του ελέγ­χου» των πο­λι­τι­κών απο­φά­σε­ων. Με άλλα λόγια µια τέ­τοια εξέ­λι­ξη θα απει­λού­σε µε εξέ­γερ­ση της βάσης των Συ­ντη­ρη­τι­κών και άλλων ψη­φο­φό­ρων της Εξό­δου.

Με βάση τα όσα λέ­γο­νται αυτή τη βδοµάδα στο Συ­νέ­δριο των Συ­ντη­ρη­τι­κών, φαί­νε­ται ότι η Μέι πρό­κει­ται να δεσµευτεί σε ένα «σκλη­ρό» Brexit, µε το οποίο το ΗΒ θα απο­σύ­ρε­ται από την κοινή αγορά και θα δια­τη­ρεί την δυ­να­τό­τη­τα να πε­ριο­ρί­ζει την µετα­νά­στευ­ση. Όπως ήταν αναµενόµενο, η Συνοµοσπον­δία Βρε­τα­νι­κής Βιοµηχα­νί­ας δια­φώ­νη­σε –ιδιαί­τε­ρα πάνω στο τι θα σηµαίνει αυτό για την πρό­σβα­ση των επι­χει­ρή­σε­ων σε ερ­γα­σία µετα­να­στών. Η Μέι επι­χει­ρεί να το­πο­θε­τη­θεί µε δύο τρό­πους, οι οποί­οι δεν είναι απα­ραί­τη­τα συµβατοί ο ένας µε τον άλλο. Από τη µία, επι­χει­ρεί να δια­τη­ρή­σει την υπο­στή­ρι­ξη µέσα στο Συ­ντη­ρη­τι­κό Κόµµα (και στα δεξιά ΜΜΕ) υπο­κλι­νόµενη στο ρα­τσισµό. Από την άλλη, επι­χει­ρεί να αλ­λά­ξει την ει­κό­να του Συ­ντη­ρη­τι­κού Κόµµατος και να το πα­ρου­σιά­σει ως έναν ορ­γα­νισµό που νοιά­ζε­ται για την ανι­σό­τη­τα, την φτώ­χεια των ερ­γα­τών, ακόµα και στο ότι δεν λο­γο­δό­τη­σαν οι πλού­σιοι για την κρίση του 2007.

Με µια έν­νοια, πρό­κει­ται για την αντί­δρα­ση στο ότι η ψήφος υπέρ της Εξό­δου δεν ήταν µόνο έκ­φρα­ση ρα­τσισµού, αλλά και έκ­φρα­ση τα­ξι­κής οργής (η Μέι σί­γου­ρα κα­τα­λα­βαί­νει ότι το δηµοψή­φισµα δεν ήταν «µόνο» για τη µετα­νά­στευ­ση). Με µια άλλη έν­νοια, είναι µια προ­σπά­θεια να διευ­ρύ­νει την επιρ­ροή του κόµµατός της, απέ­να­ντι στην πρό­κλη­ση που απο­τε­λεί ο Κόρµπιν. Φυ­σι­κά οι Τό­ρη­δες δεν πρό­κει­ται να ασχο­λη­θούν στην πράξη µε οποιο­δή­πο­τε ζήτηµα τα­ξι­κής ανι­σό­τη­τας, αλλά το σηµαντι­κό είναι ότι αι­σθά­νο­νται την υπο­χρέ­ω­ση να πα­ρα­δε­χτούν ότι αυτά υπάρ­χουν.

Ένα από τα προ­βλήµατα που έχει η Αρι­στε­ρά όταν ερµηνεύ­ει τις στρα­τη­γι­κές του πο­λι­τι­κού προ­σω­πι­κού της άρ­χου­σας τάξης είναι ότι απο­δί­δει σ’ αυ­τούς πολύ µεγα­λύ­τε­ρη συ­γκρό­τη­ση και ευ­φυία από ότι έχουν στην πραγµατι­κό­τη­τα. Για αρ­κε­τούς από τους ηγέ­τες του Brexit, η καµπάνια αφο­ρού­σε πε­ρισ­σό­τε­ρο στο να κερ­δί­σουν πο­λι­τι­κά οφέλη και να διευ­θε­τή­σουν εσωκοµµατι­κές διαµάχες, και λι­γό­τε­ρο σε µια πραγµατική έξοδο από την ΕΕ. Τώρα που η έξο­δος από την ΕΕ πρό­κει­ται να συµβεί, είναι εµφανές ότι δεν έχουν καµία σο­βα­ρή ιδέα για το πώς ακρι­βώς θα λύ­σουν το δίληµµα που ανέ­φε­ρα νω­ρί­τε­ρα.

Είναι µεγά­λος ο πει­ρασµός να επιµείνουµε στην πα­ρα­τή­ρη­ση ότι η ποιό­τη­τα των πο­λι­τι­κών ηγε­τών της άρ­χου­σας τάξης έχει µειω­θεί τροµακτι­κά στη διάρ­κεια των τε­λευ­ταί­ων 40 χρό­νων (ένα γε­γο­νός που το­νί­ζε­ται γλα­φυ­ρά µε τους πα­λιά­τσους που υπο­χρε­ώ­θη­κε να το­πο­θε­τή­σει η Μέι στην κυ­βέρ­νη­ση που θα υλο­ποι­ή­σει το Brexit –ιδιαί­τε­ρα τον Μπό­ρις Τζόν­σον και τον Λίαµ Φοξ). Αλλά υπάρ­χει µια σο­βα­ρό­τε­ρη διά­στα­ση: Ο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρισµός έχει δια­βρώ­σει πολλά από τα πο­λι­τι­κά ερ­γα­λεία και τις πο­λι­τι­κές επι­λο­γές που είχαν κά­πο­τε οι πο­λι­τι­κοί στη διά­θε­σή τους, και κυ­ρί­ως, δεν έχει προ­κα­λέ­σει σο­βα­ρή αντί­θε­ση από δια­φο­ρε­τι­κό στρα­τη­γι­κό προ­σα­να­το­λισµό µέσα στην ίδια την άρ­χου­σα τάξη –µια κα­τά­στα­ση που πε­ρι­γρά­φη­κε αρ­κε­τά καλά στον ισχυ­ρισµό της Θά­τσερ ότι «δεν υπάρ­χει εναλ­λα­κτι­κή».

Μια θε­τι­κή πλευ­ρά του Brexit είναι ότι δεν είναι πια αδια­νό­η­τη µια πι­θα­νή αλ­λα­γή στην υπαρ­κτή κα­τά­στα­ση. Ακόµα δεν έχει ανα­πτυ­χθεί στα σο­βα­ρά η συ­ζή­τη­ση για µια «βιοµηχα­νι­κή στρα­τη­γι­κή» που θα παίρ­νει υπόψη τις ευ­ρύ­τε­ρες ανά­γκες του Βρε­τα­νι­κού κε­φα­λαί­ου και όχι µόνο της χρηµατο­πι­στω­τι­κής πτέ­ρυ­γας. Αλλά το ότι αυτή η συ­ζή­τη­ση έχει ξε­κι­νή­σει, δεί­χνει πως έχουν αρ­χί­σει οι πρώ­τες σκέ­ψεις σχε­τι­κά µε τα όρια του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρισµού. Ο βα­σι­κός στό­χος της Αρι­στε­ράς είναι να δεί­ξει ότι υπάρ­χουν αρι­στε­ρές εναλ­λα­κτι­κές στο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρισµό, πιο ελ­κυ­στι­κές από αυτές της λαϊ­κι­στι­κής Δε­ξιάς.

Ένα πράγµα που δυ­σκο­λεύοµαι να εξη­γή­σω είναι η πα­ραί­τη­ση του Φά­ρατζ. Έχεις κά­ποιες σκέ­ψεις πάνω σε αυτό και γε­νι­κό­τε­ρα στις προ­ο­πτι­κές του UKIP µετά το δηµοψή­φισµα; Αλη­θεύ­ει ότι κε­φα­λαιο­ποιούν την νίκη του Brexit για να καλ­λιερ­γή­σουν το ρα­τσισµό, ή τα σχε­τι­κά ρε­πορ­τάζ είναι υπερ­βο­λι­κά;

Το UKIP βιώ­νει απρόσµενες δυ­σκο­λί­ες –ή έστω απρόσµενες για εκεί­νους που προ­έ­βλε­παν ότι τώρα ο Φά­ρατζ θα είχε γίνει ανα­πλη­ρω­τής πρω­θυ­πουρ­γός και το κόµµα του θα είχε σχηµατί­σει κυ­βέρ­νη­ση συ­νερ­γα­σί­ας µε τους Συ­ντη­ρη­τι­κούς. Η επι­κε­φα­λής που εκλέ­χτη­κε µετά την πα­ραί­τη­ση του Φά­ρατζ, η Νταϊ­άν Τζέιµς, πα­ραι­τή­θη­κε κι αυτή µε τη σειρά της µετά από µόλις 18 µέρες, επι­κα­λούµενη την έλ­λει­ψη στή­ρι­ξης από τα στε­λέ­χη του κόµµατος. Όποια κι αν είναι η πραγµατική αιτία, απο­κα­λύ­πτει ένα βαθύ έλλειµµα προ­σα­να­το­λισµού µέσα στην ηγε­σία και ανα­δει­κνύ­ει ένα υπό­βα­θρο όπου τα µέλη του UKIP το εγκα­τα­λεί­πουν για να µπουν (ή να επι­στρέ­ψουν) στους Συ­ντη­ρη­τι­κούς. Αυτό δεν προ­κα­λεί έκ­πλη­ξη, καθώς οι Συ­ντη­ρη­τι­κοί έχουν υιο­θε­τή­σει το µεγα­λύ­τε­ρο µέρος του προ­γράµµατος του UKIP για τη µετα­νά­στευ­ση και είναι και σε πολύ ισχυ­ρό­τε­ρη θέση για να το εφαρµόσουν. Ένα µέρος του προ­βλήµατος είναι ότι τα επί­πε­δα υπο­στή­ρι­ξης του UKIP για χρό­νια φου­σκώ­νο­νταν συστηµατικά από τα πρόθυµα ΜΜΕ, που έβρι­σκαν τον Φά­ρατζ χρήσιµα αµφι­λε­γόµενο. Δεδοµένου του µεγέ­θους της δω­ρε­άν δηµοσιό­τη­τας που απολαµβάνει –ιδιαί­τε­ρα στο BBC- µάλλον είναι δι­καιο­λο­γηµένο ότι ξε­χνά­τε ότι το UKIP έχει µόλις ένα βου­λευ­τή στο Βρε­τα­νι­κό Κοι­νο­βού­λιο (τον πρώην Συ­ντη­ρη­τι­κό Ντά­γκλας Κάρ­σγου­ελ) και 7 βου­λευ­τές στην «απο­κε­ντρωµένη» Συ­νέ­λευ­ση της Ουα­λί­ας.

Ο Φά­ρατζ έχει απο­τύ­χει να εκλε­γεί βου­λευ­τής 5 φορές, µε πιο πρό­σφα­τες τις εκλο­γές του 2015. Η πραγµατική τους βάση στή­ρι­ξης αφορά το ευ­ρω­παϊ­κό κοι­νο­βού­λιο, όπου, µε 24 ευ­ρω­βου­λευ­τές, απο­τε­λούν τη µεγα­λύ­τε­ρη βρε­τα­νι­κή κοι­νο­βου­λευ­τι­κή οµάδα. Αλλά µόλις συµβεί το Brexit θα πρέ­πει φυ­σι­κά να πα­ρα­δώ­σουν αυτές τις έδρες τους.

Έχουν ει­πω­θεί πολλά για την υπο­τι­θέµενη βάση τους στην ερ­γα­τι­κή τάξη και το πώς προ­σελ­κύ­ουν ψή­φους από το Ερ­γα­τι­κό Κόµµα, αλλά πρό­κει­ται για τε­ρά­στιες υπερ­βο­λές. Στο βαθµό που έχουν υπο­στή­ρι­ξη από ερ­γα­ζόµενους, αυτή αφορά κυ­ρί­ως πρώην ψη­φο­φό­ρους των Συ­ντη­ρη­τι­κών (γύρω στο 1/3 της βρε­τα­νι­κής ερ­γα­τι­κής τάξης πάντα ψή­φι­ζε τους Συ­ντη­ρη­τι­κούς), οι οποί­οι είναι πολύ πι­θα­νό να επι­στρέ­ψουν στο πρώην κόµµα τους, τώρα που κερ­δή­θη­κε το δηµοψή­φισµα. Η πραγµατική βάση στή­ρι­ξης του UKIP βρί­σκε­ται στους αυ­το­α­πα­σχο­λούµενους και τους µικρούς ερ­γο­δό­τες, πε­ρισ­σό­τε­ρο στους πιο ηλι­κιωµένους και στους λι­γό­τε­ρο µορφωµένους. Όσο για τα προ­σω­πι­κά κί­νη­τρα του Φά­ρατζ, είναι αδύ­να­το να τα εντο­πί­σουµε µε βε­βαιό­τη­τα. Ίσως αντι­λή­φθη­κε ότι το UKIP ήταν εξαρ­χής κα­τα­δι­κασµένο να παραµείνει µια µονοθεµατική ορ­γά­νω­ση, η οποία θα ήταν αδύ­να­το να συ­νε­χί­σει να υπάρ­χει µετά την επί­τευ­ξη του στό­χου της. Ιδιαί­τε­ρα από τη στιγµή που οι Συ­ντη­ρη­τι­κοί έχουν πλέον προ­σε­ται­ρι­στεί το µεγα­λύ­τε­ρο τµήµα της ρη­το­ρι­κής και του προ­γράµµατός του σε σχέση µε την ΕΕ. Περιµένω ότι ο Φά­ρατζ θα παραµείνει ενερ­γός πο­λι­τι­κός παί­χτης, αλλά είναι πολύ πι­θα­νό η δρα­στη­ριο­ποί­η­σή του στην πο­λι­τι­κή να διαρ­κέ­σει πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο από τη ζωή του σηµερι­νού  κόµµατός του.

Ποιο είναι το επί­δι­κο της µπλε­ρι­κής ανταρ­σί­ας ενά­ντια στον Κόρµπιν και έχει καµιά σχέση µε το απο­τέ­λεσµα του δηµοψη­φίσµατος; Σε πε­ρί­πτω­ση επι­κρά­τη­σης του Κόρµπιν, µπορεί να υπάρ­ξει µια δεξιά διά­σπα­ση όπως το 1981; Τη στάση πι­στεύ­εις πως πρέ­πει να κρα­τή­σει η αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή Αρι­στε­ρά απέ­να­ντι στις εξε­λί­ξεις στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα; (σσ: οι ερω­τή­σεις στάλ­θη­καν στον N.D. πριν τις εκλο­γές στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα)

Ο Κόρµπιν έχει πλέον κερ­δί­σει την δεύ­τε­ρη εσωκοµµατική εκλο­γι­κή αναµέτρη­ση, και µε µεγα­λύ­τε­ρη δια­φο­ρά σε σχέση µε την πρώτη –και µάλι­στα πα­ρό­τι η γραµµατεία του Ερ­γα­τι­κού Κόµµατος εµπό­δι­σε πολλά νέα µέλη να ψη­φί­σουν επι­κα­λούµενη απο­λύ­τως ψευ­δε­πί­γρα­φους λό­γους. Ο έλεγ­χός του πάνω στο κόµµα είναι λοι­πόν σχε­δόν πλή­ρης, και ακόµα και κά­ποιοι εχθρι­κοί βου­λευ­τές απο­δέ­χο­νται ότι θα υπο­χρε­ω­θούν να συ­νερ­γα­στούν µε την οµάδα του Κόρµπιν για το ορατό µέλλον –δη­λα­δή του­λά­χι­στον µέχρι τις επόµενες εθνι­κές εκλο­γές.

Αυτό δεν σηµαίνει ότι οι πιο σκλη­ρο­πυ­ρη­νι­κοί µπλε­ρι­κοί δεν θα επι­χει­ρή­σουν να τον υπο­σκά­ψουν. Σε µια κί­νη­ση που είναι ξε­διά­ντρο­πη ακόµα και για το δικό τους επί­πε­δο, δί­νουν πλέον έµφαση στις «αυ­θε­ντι­κές ανη­συ­χί­ες» των Βρε­τα­νών ερ­γα­τών για τη συ­νε­χι­ζόµενη µετα­νά­στευ­ση –ένα θέµα πάνω στο οποίο ο Κόρµπιν έχει δια­τη­ρή­σει µια αξιο­θαύµαστη στάση αρ­χών- µε την ελ­πί­δα ότι σπε­κου­λά­ρο­ντας πάνω σε αυτό θα τον κα­τα­στή­σουν µη-εκλό­γιµο, και άρα ξανά αµφι­σβη­τή­σιµο στο µέλλον.

Με άλλα λόγια, αντί να αντι­πα­λεύ­ουν τον ρα­τσισµό µέσα στην ερ­γα­τι­κή τάξη, αυτοί οι άν­θρω­ποι υπο­κλί­νο­νται σε αυτόν και τον υπο­θάλ­πτουν. Προ­φα­νώς δεν είναι δική µου δου­λειά να συµβου­λέ­ψω τα µέλη στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα για το τι να κά­νουν, αλλά µου φαί­νε­ται δύ­σκο­λο να µην βλέ­πει κα­νείς την ανά­κλη­ση αυτών των βου­λευ­τών ως την πιο κα­τάλ­λη­λη απά­ντη­ση σε µια τόσο ντρο­πια­στι­κή συµπε­ρι­φο­ρά. Στην πα­ρού­σα φάση δεν περιµένω να συµβεί διά­σπα­ση, καθώς οι βου­λευ­τές που θα απο­χω­ρού­σαν θα ήταν αποµονωµένοι και χωρίς καµιά σο­βα­ρή κοι­νω­νι­κή βάση. Αλλά η κα­τά­στα­ση µπορεί να αλ­λά­ξει αν γί­νουν αρ­κε­τές από­πει­ρες για ανα­κλή­σεις βου­λευ­τών από τη βάση, κάτι που στην πράξη δεν θα τους αφή­νει καµιά άλλη επι­λο­γή από το να φύ­γουν.

Η αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή Αρι­στε­ρά πρέ­πει να παρέµβει σε αυτές τις εξε­λί­ξεις στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα, κυ­ρί­ως µε την εµπλοκή της στο Momentum, την ορ­γά­νω­ση που υπο­στη­ρί­ζει τον Κόρµπιν και το πρό­γραµµά του, αλλά η οποία δεν απο­τε­λεί­ται απο­κλει­στι­κά από µέλη του Ερ­γα­τι­κού Κόµµατος. Προ­φα­νώς, µια τέ­τοια εµπλοκή µπορεί να γίνει µόνο υπό τον όρο ότι οι σύ­ντρο­φοι θα έχουν την ελευ­θε­ρία να εκ­φρά­ζουν ανοι­χτά τις πο­λι­τι­κές τους από­ψεις.

Πολλά θα εξαρ­τη­θούν από το αν το Ερ­γα­τι­κό Κόµµα µπορεί να µετα­σχηµατι­στεί ρι­ζι­κά προς την κα­τεύ­θυν­ση µιας ορ­γά­νω­σης που θα θυµίζει πε­ρισ­σό­τε­ρο αυτές που ανα­δύ­ο­νται στο Νότο της Ευ­ρώ­πης –δη­λα­δή στην ουσία την µετα­τρο­πή του σε έναν απο­λύ­τως νέο σχηµατισµό. Αν συ­νέ­βαι­νε κάτι τέ­τοιο, αυτό δεν θα σήµαινε ότι το πρό­βληµα της κοµµατι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης της ερ­γα­τι­κής τάξης θα έχει λυθεί θαυµατω­δώς –η εµπει­ρία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ δεί­χνει µε τον πλέον επώ­δυ­νο τρόπο τις δυ­σκο­λί­ες που θα υπάρ­χουν στη δια­δροµή. Αλλά µια τέ­τοια εξέ­λι­ξη θα απαι­τού­σε νέους τρό­πους σκέ­ψης και την προθυµία να ανα­γνω­ρί­σουµε ότι το να επα­να­λαµβάνουµε απλώς τις πα­ρα­τη­ρή­σεις του Λένιν για τη φύση του Ερ­γα­τι­κού Κόµµατος στον «Αρι­στε­ρισµό», ίσως δεν είναι πια αρ­κε­τό.

Η κα­τά­στα­ση στη Σκο­τία είναι δια­φο­ρε­τι­κή από ότι στην Αγ­γλία για δύο λό­γους.

Ο ένας είναι ότι οι πε­ρισ­σό­τε­ροι άν­θρω­ποι που κα­νο­νι­κά θα έµπαι­ναν στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα µε το «κορµπι­νι­κό» ρεύµα, είχαν ήδη µπει στο SNP, τους Πρά­σι­νους της Σκο­τί­ας και σε ορ­γα­νώ­σεις της άκρας Αρι­στε­ράς –ή απλά συ­νέ­χι­σαν να δρα­στη­ριο­ποιού­νται µε την Καµπάνια για Ρι­ζο­σπα­στι­κή Ανε­ξαρ­τη­σία (RIC). Ως απο­τέ­λεσµα, αν και µεγά­λω­σε και το Σκο­τσέ­ζι­κο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα, αυτό συ­νέ­βη σε πολύ µικρό­τε­ρο βαθµό, και µεγάλο κοµµάτι αυτής της µεγέ­θυν­σης αφο­ρού­σε την επι­στρο­φή πρώην µελών που είχαν φύγει εξαι­τί­ας του Πολέµου στο Ιράκ ή εξαι­τί­ας της συµπε­ρι­φο­ράς των Νέων Ερ­γα­τι­κών γε­νι­κό­τε­ρα.

Ο άλλος λόγος είναι ότι η Σκο­τία έχει µάλλον το πιο αδιόρ­θω­τα δεξιό Ερ­γα­τι­κό Κόµµα σε όλη τη Βρε­τα­νία. Το Momentum υπάρ­χει και στη Σκο­τία, αλλά είναι σχε­τι­κά αδύναµο. Η RIC υπο­στη­ρί­ζει τις προ­σπά­θειες του Κόρµπιν στην Αγ­γλία και κά­λε­σε ένα στέ­λε­χος του Momentum ως οµιλητή στη πρό­σφα­τη Συν­διά­σκε­ψή της. Αλλά η άρ­νη­ση της ηγε­σί­ας των Ερ­γα­τι­κών να σκε­φτεί το ζήτηµα της ανε­ξαρ­τη­σί­ας της Σκο­τί­ας, ή έστω να συµµαχή­σει µε το SNP στο Γου­έστµιν­στερ, σηµαίνει ότι η σκο­τσέ­ζι­κη και η αγ­γλι­κή Αρι­στε­ρά ερ­γά­ζο­νται όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο πάνω σε πα­ράλ­λη­λα, αλλά δια­φο­ρε­τι­κά σχέ­δια.

Υπάρ­χει µια επι­πλέ­ον πτυχή του φαινοµένου Κόρµπιν που είναι σηµαντι­κή για την εντει­νόµενη κρίση του βρε­τα­νι­κού κρά­τους. Αυτήν τη στιγµή, κα­νέ­να κόµµα δεν έχει από µόνο του τον πο­λι­τι­κό έλεγ­χο σε όλο το Ηνωµένο Βα­σί­λειο –µια κα­τά­στα­ση άνευ προη­γουµένου στην ιστο­ρία του Βρε­τα­νι­κού κρά­τους. Πράγµατι, δια­φο­ρε­τι­κά κόµµατα κυ­ριαρ­χούν στο κα­θέ­να από τα έθνη που απαρ­τί­ζουν το ΗΒ.

Ξε­κι­νώ­ντας από αυτό µε την µεγα­λύ­τε­ρη ισχύ µέσα στο αντί­στοι­χο έθνος, και πη­γαί­νο­ντας προς τα κάτω, κυ­βερ­νούν: Το SNP στη Σκο­τία, το Ερ­γα­τι­κό Κόµµα στην Ουα­λία, το Συ­ντη­ρη­τι­κό Κόµµα στην Αγ­γλία και το Δηµοκρα­τι­κό Ενω­τι­κό Κόµµα στη Βό­ρεια Ιρ­λαν­δία.

Αυτή η πραγµατι­κό­τη­τα µπορεί να αλ­λά­ξει φυ­σι­κά, αλλά το ζήτηµα είναι ότι από όλα αυτά τα κόµµατα, το Ερ­γα­τι­κό Κόµµα είναι το µόνο ικανό να λει­τουρ­γή­σει ως εναλ­λα­κτι­κή απέ­να­ντι στους Συ­ντη­ρη­τι­κούς στην Αγ­γλία και -συ­νε­πώς- σε όλο το Ηνωµένο Βα­σί­λειο. Το κε­φά­λαιο έχει ανά­γκη από ένα τέ­τοιο εναλ­λα­κτι­κό κόµµα, έναν ου­σιω­δώς ασφα­λή αντι­κα­τα­στά­τη για όταν το «φυ­σι­κό» κόµµα τους στην κυ­βέρ­νη­ση υπο­χρε­ω­θεί να πε­ρά­σει στην αντι­πο­λί­τευ­ση ή όταν –όπως συµβαί­νει σήµερα- αυτό δεν αντα­πο­κρί­νε­ται κα­τάλ­λη­λα στις απαι­τή­σεις των επι­χει­ρή­σε­ων.

Οι Νέοι Ερ­γα­τι­κοί έπαι­ξαν µε επι­τυ­χία αυτόν τον ρόλο για δύο δε­κα­ε­τί­ες πε­ρί­που. Αλλά του­λά­χι­στον προς το παρόν, το σηµερινό Ερ­γα­τι­κό Κόµµα δεν µπορεί να παί­ξει αυτόν το ρόλο, όχι επει­δή είναι ανί­κα­νο να κερ­δί­σει εκλο­γές, αλλά γιατί δεν µπορεί η άρ­χου­σα τάξη να το εµπι­στευ­τεί για την συ­νέ­χεια του νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου προ­γράµµατος. Η αχα­λί­νω­τη εχθρό­τη­τα της πλειο­ψη­φί­ας του Κοι­νο­βου­λευ­τι­κού Ερ­γα­τι­κού Κόµµατος (PLP) απέ­να­ντι στον Κόρµπιν λοι­πόν δεν οφεί­λε­ται στο ότι φο­βού­νται ότι θα χάσει τις εθνι­κές εκλο­γές, αλλά, αντί­θε­τα, στο ότι φο­βού­νται ότι µπορεί να τις κερ­δί­σει, και να απει­λή­σει δυ­νη­τι­κά το σύστηµα το οποίο θέ­λουν να προ­στα­τέ­ψουν.

Μπο­ρείς να σχο­λιά­σεις τον αντί­κτυ­πο του δηµοψη­φίσµατος στη Σκο­τία; Πώς µπορούµε να εξη­γή­σουµε την επι­κρά­τη­ση της Παραµονής εκεί και ποιες είναι οι προ­ο­πτι­κές µετά από το απο­τέ­λεσµα; Είναι πε­ρί­ερ­γο πως η διά­λυ­ση του Ηνωµένου Βα­σι­λεί­ου (που σε εµένα δεί­χνει κα­λο­δε­χούµενη εξέ­λι­ξη) συν­δέ­ε­ται µε το στόχο της δια­τή­ρη­σης της σχέ­σης µε την ΕΕ (σε καµία πε­ρί­πτω­ση προ­ο­δευ­τι­κό όραµα). Πώς πρέ­πει να στα­θεί η Αρι­στε­ρά απέ­να­ντι σε αυτήν την κα­τά­στα­ση;

Το σκο­τσέ­ζι­κο δηµοψή­φισµα του 2014 κα­τέ­λη­ξε σε µια ορια­κή νίκη του βρε­τα­νι­κού κρά­τους -άλλη µια τα­κτι­κή γκάφα του Κάµερον- αλλά το Brexit έβαλε στην ατζέ­ντα την πι­θα­νό­τη­τα για ένα δεύ­τε­ρο δηµοψή­φισµα, πολύ πιο σύντοµα από ότι εγώ και οι πε­ρισ­σό­τε­ροι άν­θρω­ποι θε­ω­ρού­σαµε πι­θα­νό το 2014.

Η απώ­λεια της Σκο­τί­ας θα είναι απεί­ρως πιο σηµαντι­κή για το Βρε­τα­νι­κό Κρά­τος από ότι η απώ­λεια της Ιρ­λαν­δί­ας το 1922. Η Ιρ­λαν­δία ήταν µια αποι­κία, ενώ η Σκο­τία έχει κε­ντρι­κή σηµασία σε όλο το αποι­κιο­κρα­τι­κό σχέ­διο και, συ­γκρι­τι­κά µε τον πλη­θυσµό της, έπαι­ξε δυ­σα­νά­λο­γα µεγάλο ρόλο στην κα­τά­κτη­ση και τη διοί­κη­ση εδα­φών για τη Βρε­τα­νι­κή Αυ­το­κρα­το­ρία. Οπότε, αν απο­σχι­στεί η Σκο­τία τότε το Ηνωµένο Βα­σί­λειο τε­λειώ­νει, µε ό,τι συ­νε­πά­γε­ται αυτό ως προς την αποµάκρυν­ση των πυ­ρη­νι­κών όπλων και το τέλος του ρόλου της Βρε­τα­νί­ας ως του βα­σι­κού στη­ρίγµατος της αµερι­κα­νι­κής ιµπε­ρια­λι­στι­κής στρα­τη­γι­κής.

Προς το παρόν φαί­νε­ται ότι το SNP σκο­πεύ­ει να διεκ­δι­κή­σει ένα δεύ­τε­ρο δηµοψή­φισµα για ανε­ξαρ­τη­σία, βασισµένο στο επι­χεί­ρηµα ότι η πλειο­ψη­φία των Σκο­τσέ­ζων ψή­φι­σαν Παραµονή στην ΕΕ. Το γε­γο­νός ότι πολ­λοί άν­θρω­ποι στη Σκο­τία έχουν αυ­τα­πά­τες για την Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση είναι ένα µεγάλο πρό­βληµα, αλλά όπως έχω ισχυ­ρι­στεί και αλλού (βλέπε https://www.jacobinmag.com/2016/07/scotland-independence-referendum-brex…), το 38% που κέρ­δι­σε η Έξο­δος στη Σκο­τία υπο­βαθµίζει την έκτα­ση των αντι-ΕΕ δια­θέ­σε­ων, καθώς υπήρ­ξε µια µεγάλη πτώση της συµµετο­χής στις πιο φτω­χές και πιο υπο­βαθµισµένες ερ­γα­τι­κές πε­ριο­χές, όπως η ανα­το­λι­κή Γλα­σκώ­βη –ο ίδιος ακρι­βός τύπος πε­ριο­χών µε αυτές που έτει­ναν να ψη­φί­σουν Έξοδο στην Αγ­γλία.

Ο πραγµατι­κός συ­σχε­τισµός στην κοινή γνώµη συ­νε­πώς είναι µάλλον πιο ισορ­ρο­πηµένος από ότι δεί­χνει το επίσηµο απο­τέ­λεσµα. Αλλά ανε­ξάρ­τη­τα από αυτό, είναι κα­θή­κον των σο­σια­λι­στών να επι­χει­ρηµατο­λο­γούν από θέ­σεις αρχής, και όχι µε βάση το τι µπορεί να δώσει στιγµιαία ώθηση σε έναν από τους στό­χους µας. Άρα λοι­πόν, ένα από τα κε­ντρι­κά ζητήµατα που αντιµετω­πί­ζει η Αρι­στε­ρά στη Σκο­τία είναι να ισχυ­ρι­στεί –ενά­ντια στο SNP (και τους Πρά­σι­νους της Σκο­τί­ας)- ότι το ζήτηµα της ανε­ξαρ­τη­σί­ας της Σκο­τί­ας από το ΗΒ και της παραµονής της Σκο­τί­ας στην ΕΕ είναι δύο τε­λεί­ως δια­φο­ρε­τι­κά ερωτήµατα που απαι­τούν ξε­χω­ρι­στά δηµοψη­φίσµατα, στα οποία θα στη­ρί­ξουµε το «Ναι» στο πρώτο και το «Όχι» στο δεύ­τε­ρο.

Το ζήτηµα της παραµονής της Σκο­τί­ας στην ΕΕ είναι απο­λύ­τως κρίσιµο, γιατί δεν θα συ­ζη­τη­θεί µε όρους φυλής και µετα­νά­στευ­σης, αλλά γύρω από την ίδια την ΕΕ. Με άλλα λόγια, το επι­χεί­ρηµα του «µικρό­τε­ρου κακού» θα είναι πλέον άσχε­το, στο βαθµό που υπήρ­ξε ποτέ σχε­τι­κό, και θα έχουµε να αντιµετω­πί­σουµε την ίδια την πραγµατι­κό­τη­τα της ΕΕ.

Πέρα από τη σχέση της µε την Βρε­τα­νία, ποιος νοµίζεις ότι είναι ο αντί­κτυ­πος του Brexit στην ΕΕ και τις προ­ο­πτι­κές της γε­νι­κό­τε­ρα;

Υπάρ­χουν πολλά σηµεία. Ένα σηµείο είναι ο τρό­πος µε τον οποίο η σκλη­ρή Δεξιά, ιδιαί­τε­ρα στη Γαλ­λία και την Ολ­λαν­δία, αξιο­ποί­η­σαν το Brexit ως µήνυµα για να απαι­τή­σουν δικά τους δηµοψη­φίσµατα, απει­λώ­ντας συ­νε­πώς την συ­νο­χή όλου του ευ­ρω­παϊ­κού σχε­δί­ου. Η ΕΕ είναι πι­θα­νό να επι­βιώ­σει µετά την απο­χώ­ρη­ση της Βρε­τα­νί­ας. Αλλά µια απο­χώ­ρη­ση της Γαλ­λί­ας θα είναι θα­να­τη­φό­ρο πλήγµα.

Ένα άλλο σηµείο είναι ότι το Brexit εν­θαρ­ρύ­νει τα κρά­τη-µέλη να υψώ­σουν τα δικά τους αιτήµατα για εξαί­ρε­ση από κά­ποιους κα­νό­νες ή για τη δυ­να­τό­τη­τα προ­αι­ρε­τι­κής εφαρµογής και να απει­λούν µε δηµοψή­φισµα αν δεν γί­νουν δε­κτοί οι όροι τους.

Στην πε­ρί­πτω­ση κά­ποιων κρα­τών της ανα­το­λι­κής Ευ­ρώ­πης, ιδιαί­τε­ρα όσον αφορά τη λεγόµενη «οµάδα του Βί­ζε­γκραντ», οι απει­λές για απο­χώ­ρη­ση µάλλον δεν πρέ­πει να λη­φθούν σο­βα­ρά υπόψη, δεδοµένου του βαθµού στον οποίο στη­ρί­ζο­νται στην ευ­ρω­παϊ­κή χρηµατο­δό­τη­ση. Αλλά η στάση τους θα µπο­ρού­σε να συµβάλει στην αναί­ρε­ση της δια­δι­κα­σί­ας «ολο­κλή­ρω­σης», µέσα από την επι­στρο­φή σε µια δια­δι­κα­σία «συ­νεν­νό­η­σης µεταξύ κυ­βερ­νή­σε­ων». Αυτού του εί­δους οι πιέ­σεις πι­θα­νό­τα­τα θα υπο­βαθµιστούν σε αυτήν την φάση, µε δεδοµένο και το φιά­σκο του πρό­σφα­του ουγ­γρι­κού δηµοψη­φίσµατος σχε­τι­κά µε την απο­δο­χή των πο­σο­στώ­σε­ων προ­σφύ­γων που προ­τεί­νει η ΕΕ. Αλλά είναι απί­θα­νο να εξα­φα­νι­στούν µόνιµα.

Το Brexit πρό­κει­ται να συµβεί σε µια συ­γκυ­ρία όπου η ΕΕ ήδη αντιµετω­πί­ζει την δική της δίδυµη κρίση: µια εξω­τε­ρι­κή, όσον αφορά τους πρό­σφυ­γες, και µια εσω­τε­ρι­κή, όσον αφορά τις αντι­φά­σεις του ευρώ. Η πρώτη µπορεί ίσως να χα­λα­ρώ­σει σε κά­ποιο βαθµό, ιδιαί­τε­ρα αν εµπο­δι­στούν οι ιµπε­ρια­λι­στι­κές δυνάµεις (που φυ­σι­κά πε­ρι­λαµβά­νουν και τη Ρωσία) από την έναρ­ξη ή δια­σπο­ρά νέων πολέµων στον Πα­γκόσµιο Νότο. Η δεύ­τε­ρη πλευ­ρά της κρί­σης είναι πιο ου­σια­στι­κή και ανα­πό­φευ­κτη. Όλα τα κράτη –εκτός από τη Γερµανία και τη Γαλ­λία πρα­κτι­κά- είναι υπο­χρεωµένα να συµµορ­φω­θούν σε ένα πα­κέ­το όρων τους οποί­ους, τα πε­ρισ­σό­τε­ρα, δεν µπο­ρούν να τη­ρή­σουν στην πραγµατι­κό­τη­τα. Μέσα στην Ευ­ρω­ζώ­νη, είναι προ­φα­νώς αδύ­να­το για κάθε κρά­τος-µέλος να αυ­ξή­σει µόνο του την ρευ­στό­τη­τα (πο­σο­τι­κή χα­λά­ρω­ση), αλλά ούτε και µπορεί να αλ­λά­ξει τα επι­τό­κια ή να υποτιµήσει το νόµισµά του. Οι µόνοι τρό­ποι για να το­νώ­σει την αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τά του είναι η ανερ­γία, οι πε­ρι­κο­πές µισθών ή η µετα­νά­στευ­ση.

Σαν συ­νέ­πεια έχουν µόνιµα χαµηλά επί­πε­δα ανά­πτυ­ξης, τε­ρά­στια ανερ­γία –ιδιαί­τε­ρα στους νέους όπου σε κά­ποιες πε­ριο­χές φτά­νει το 50%- και την άνοδο της ακρο­δε­ξιάς ως λαϊ­κι­στι­κή απά­ντη­ση στο νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο κα­θε­στώς της ΕΕ. Η εγκα­τά­λει­ψη του ευρώ, ωστό­σο, θα σήµαινε το τέλος του ευ­ρω­παϊ­κού σχε­δί­ου και άρα τα βά­σα­να θα συ­νε­χί­ζο­νταν µέχρις ότου να δια­λυ­θεί η ίδια η ΕΕ –µια κα­τά­λη­ξη προς την οποία θα πρέ­πει να ερ­γά­ζε­ται η Αρι­στε­ρά.

Τα µεγάλα κόµµατα στην Ελ­λά­δα ισχυ­ρί­ζο­νται ότι µια έξο­δος από την ΕΕ ή την ευ­ρω­ζώ­νη θα ήταν «µια τε­ρά­στια κα­τα­στρο­φή». Πα­ράλ­λη­λη, η «Έξο­δος» έχει βρε­θεί στο επί­κε­ντρο των συ­ζη­τή­σε­ων στην ελ­λη­νι­κή ρι­ζο­σπα­στι­κή Αρι­στε­ρά. Κά­ποια τµήµατά της δεί­χνουν να κα­τα­νο­ούν µια έξοδο από την ΕΕ ως «απε­λευ­θε­ρω­τι­κή» πράξη από µόνη της. Έζη­σες πρό­σφα­τα µια «έξοδο», ποια είναι η εµπει­ρία σου µετά το απο­τέ­λεσµα; Σί­γου­ρα δεν ήταν «το τέλος του πο­λι­τισµού» στη Βρε­τα­νία. Αλλά άλ­λα­ξε τα πράγµατα –προς το κα­λύ­τε­ρο ή προς το χει­ρό­τε­ρο; Με βάση τη πρό­σφα­τη εµπει­ρία σου, τι συµβουλή δί­νεις στην ευ­ρω­παϊ­κή Αρι­στε­ρά ως προς τη δια­χεί­ρι­ση του θέµατος της «εξό­δου»; Τι κάνει το Lexit ρι­ζι­κά αντί­θε­το και όχι συµπληρωµατικό στα σχέ­δια δια­φό­ρων Φά­ρατζ, Γκρί­λο ή Λεπέν;

Η «κα­τα­στρο­φή» συµβαί­νει ήδη στην Ελ­λά­δα, µέσα στην ΕΕ και ως απο­τέ­λεσµα των ενερ­γειών της Κοµισιόν και της ΕΚΤ. Το µεγα­λύ­τε­ρο µάθηµα που µπο­ρούν να πά­ρουν η ελ­λη­νι­κή και γε­νι­κό­τε­ρα η ευ­ρω­παϊ­κή ρι­ζο­σπα­στι­κή Αρι­στε­ρά από τη βρε­τα­νι­κή εµπει­ρία είναι αυτό: πρέ­πει να κά­νουν το ζήτηµα της εξό­δου από την ΕΕ ένα αίτηµα σο­σια­λι­στι­κό, προ­τού φτά­σουµε στην πι­θα­νό­τη­τα του δηµοψη­φίσµατος. Αν δεν το κά­νουν αυτό, θα παραµείνει ως τµήµα ενός πι­θα­νού φα­σι­στι­κού ή του ακρο­δε­ξιού προ­γράµµατος, και αν προ­κύ­ψουν δηµοψη­φίσµατα σε τέ­τοιες συν­θή­κες, θα υπο­στούν τον ίδιο «στη­ρίξ­τε το µικρό­τε­ρο κακό» εκ­βιασµό που υπο­στή­καµε εδώ στη Βρε­τα­νία.

Ο Τζορτζ Όρ­γου­ελ συ­νή­θι­ζε να επι­χει­ρηµατο­λο­γεί ενά­ντια σε αυτό που απο­κα­λού­σε σύν­δροµο του «ρίχνω νερό στο µύλο του…»: Με άλλα λόγια, την άποψη ότι κάθε άβολη αλή­θεια που ίσως να είναι προ­σω­ρι­νά επι­βλα­βής για την δική µας µεριά, πρέ­πει να κρύ­βε­ται. Οπότε, το να απο­κα­λύ­πτεις τον αντε­πα­να­στα­τι­κό ρόλο του στα­λι­νισµού στον Ισπα­νι­κό Εµφύλιο Πόλεµο υπο­τί­θε­ται πως «έρι­χνε νερό στο µύλο» του Φράν­κο και των φα­σι­στών. Το να ζητάς την απο­χώ­ρη­ση από την ΕΕ µε βάση το ότι είναι µια νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη µηχανή που επι­βά­λει λι­τό­τη­τα και προ­κα­λεί τους θα­νά­τους χι­λιά­δων προ­σφύ­γων και µετα­να­στών στη Με­σό­γειο υπο­τί­θε­ται ότι «ρί­χνει νερό στο µύλο» του Φά­ρατζ και της Συ­ντη­ρη­τι­κής Δε­ξιάς. (ο πα­ραλ­λη­λισµός είναι πιο ακρι­βής από ότι δεί­χνει εκ πρώ­της όψεως, δεδοµένου ότι οι φα­ντα­σιώ­σεις για τον προ­ο­δευ­τι­κό χα­ρα­κτή­ρα της ΕΕ σήµερα δεί­χνουν εξί­σου δια­δε­δοµένες µε αυτές που υπήρ­χαν για την ΕΣΣΔ τη δε­κα­ε­τία του ’30). Φυ­σι­κά, αν η Αρι­στε­ρά που στή­ρι­ζε την Έξοδο το έκανε χρησιµοποιώ­ντας παρόµοια επι­χει­ρήµατα µε της άκρας Δε­ξιάς, ή αν εµφα­νι­ζό­ταν στο πλευ­ρό της άκρας Δε­ξιάς σε συ­ζη­τή­σεις ή σε κι­νη­το­ποι­ή­σεις, τότε θα µπο­ρού­σε να δε­χτεί δί­καια κρι­τι­κή για «φαιο-κόκ­κι­νη» συµµαχία, όπως αυτή που έκανε το KPD στο Πρω­σι­κό δηµοψή­φισµα του 1931. Αλλά στη Βρε­τα­νία δεν έκανε τί­πο­τε από τα δύο.

Υπάρ­χει δια­φο­ρά ανάµεσα στα αρι­στε­ρά επι­χει­ρήµατα εξό­δου από την ΕΕ και τα επι­χει­ρήµατα που σχε­τί­ζο­νται µε τον Φά­ρατζ και τους οµοϊ­δε­ά­τες του. Είναι απο­λύ­τως εφι­κτό δύο οµάδες αν­θρώ­πων να υπο­στη­ρί­ζουν την ίδια πο­λι­τι­κή θέση προσ­δο­κώ­ντας όχι απλά δια­φο­ρε­τι­κά, αλλά διαµετρι­κά αντί­θε­τα απο­τε­λέσµατα. Όταν συµβαί­νει κάτι τέ­τοιο, συ­νή­θως συ­ντρέ­χει ένας από τους δύο λό­γους: είτε η µία οµάδα έχει πα­ρα­νο­ή­σει την κα­τά­στα­ση –µε άλλα λόγια δεν γί­νε­ται να έχουν δίκιο και οι δύο αντι­τι­θέµενες οµάδες και η σηµασία του απο­τε­λέσµατος θα είναι δια­φο­ρε­τι­κή από αυτήν που προσ­δο­κά η µία από αυτές. Είτε η κα­τά­στα­ση είναι πραγµατικά ακα­θό­ρι­στη -µε άλλα λόγια, η φύση του απο­τε­λέσµατος θα κρι­θεί από το τι θα πρά­ξουν οι δια­φο­ρε­τι­κές οµάδες κατά τη δια­δι­κα­σία που θα οδη­γή­σει σε αυτό. Στην πε­ρί­πτω­ση της Βρε­τα­νί­ας, υπήρ­ξε και κακός υπο­λο­γισµός από τη µεριά της Δε­ξιάς –η θέση που στή­ρι­ζαν δεν επρό­κει­το να απο­κα­τα­στή­σει τη ζω­τι­κό­τη­τα του βρε­τα­νι­κού κα­πι­τα­λισµού- και απροσ­διο­ρι­στία όσον αφορά το απο­τέ­λεσµα: θα µπο­ρού­σε να εξε­λι­χθεί σε ενί­σχυ­ση του ρα­τσισµού και της ξε­νο­φο­βί­ας, αλλά όχι ανα­γκα­στι­κά. Και το αν θα εξε­λι­χθεί ή όχι σε αυτήν την κα­τεύ­θυν­ση θα εξαρ­τη­θεί κυ­ρί­ως από το αν η Αρι­στε­ρά θα βρει έναν τρόπο να δια­τυ­πώ­σει µια δική της εναλ­λα­κτι­κή που δεν θα πε­ριο­ρί­ζε­ται στο να περιµένει από την ΕΕ να παί­ξει το ρόλο του σω­τή­ρα.

rproject.gr

Εκτρωφείο Λαγων Καρφής Ευαγγελος