Ανιχνεύοντας την επαναστατική διαδικασία στη Μέση Ανατολή

Οκτώ χρόνια μετά την έκρηξη των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης το 2011, η κατάσταση στην περιοχή δείχνει ζοφερή στα μάτια πολλών.

Σε Αί­γυ­πτο, Λιβύη, Συρία, Μπα­χρέιν και Υε­μέ­νη, όπου ξέ­σπα­σαν εξε­γέρ­σεις που ξε­δι­πλώ­θη­καν πλή­ρως, πήρε το πάνω χέρι η αντε­πα­νά­στα­ση. Στην Τυ­νη­σία, όπου ξε­κί­νη­σε το κύμα των εξε­γέρ­σε­ων, υπήρ­ξε μια με­τά­βα­ση στη δη­μο­κρα­τία, αλλά η αλ­λα­γή δεν έχει ακόμα πε­τύ­χει πολ­λούς από τους στό­χους της. 

Χοσάμ Ελ Χαμαλαουΐ*, Πάνος Πέτρου

Αν και είναι εύ­κο­λο να ανα­κη­ρύ­ξου­με την Αρα­βι­κή Άνοι­ξη νεκρή, η ιστο­ρία δεν έχει ακόμα τε­λειώ­σει.

Οι επα­να­στά­σεις συχνά αιφ­νι­διά­ζουν τους αν­θρώ­πους, όπως και τους ίδιους τους επα­να­στά­τες. Αλλά μια πα­νε­θνι­κή εξέ­γερ­ση δεν συμ­βαί­νει σε κενό και είναι συ­νή­θως το απο­κο­ρύ­φω­μα μιας δια­δι­κα­σί­ας που σι­γό­βρα­ζε αργά τα προη­γού­με­να χρό­νια. Η δυ­σα­ρέ­σκεια συσ­σω­ρεύ­ε­ται και αυτό δεν συμ­βαί­νει πάντα με ευ­θύ­γραμ­μο τρόπο.

Στην Αί­γυ­πτο, η εξέ­γερ­ση της 25ης Γε­νά­ρη του 2011 έχει ρίζες που εντο­πί­ζο­νται πίσω στο 2000. Στα τέλη της δε­κα­ε­τί­ας του ’90, ο Χόσνι Μου­μπά­ρακ είχε κα­τα­φέ­ρει να τσα­κί­σει κάθε μορφή αντι­πο­λί­τευ­σης.

Το ξέ­σπα­σμα της δεύ­τε­ρης Πα­λαι­στι­νια­κής Ιντι­φά­ντα, ωστό­σο, είχε αντί­κτυ­πο σε όλη την Αί­γυ­πτο, προ­κα­λώ­ντας μα­ζι­κές δια­δη­λώ­σεις (πι­θα­νό­τα­τα σε κλί­μα­κα που δεν εί­χα­με ξα­να­δεί στους δρό­μους από το 1977), τις οποί­ες δια­δέ­χθη­καν βί­αιες συ­γκρού­σεις τον Απρί­λη του 2002 και το Μάρτη του 2003 με την ει­σβο­λή στο Ιράκ.

Αυτή η κι­νη­το­ποί­η­ση γέν­νη­σε το κί­νη­μα Κε­φά­για (Αρ­κε­τά) ενά­ντια στον Μου­μπά­ρακ το 2004-2006. Αν και δεν έγινε ποτέ ένα μα­ζι­κό κί­νη­μα, το Κε­φά­για συ­νέ­βα­λε στο να τα­ρά­ξει το πο­λι­τι­κό τοπίο κι εν­θάρ­ρυ­νε τμή­μα­τα του πλη­θυ­σμού να αρ­χί­σουν να κι­νη­το­ποιού­νται και να εγεί­ρουν αι­τή­μα­τα.

Η απερ­για­κή δράση άρ­χι­σε να θερ­μαί­νε­ται στις υφα­ντουρ­γί­ες το Δε­κέμ­βρη του 2006, όταν άρ­χι­σε ο «Χει­μώ­νας της Ερ­γα­τι­κής Δυ­σα­ρέ­σκειας». Ως το 2008, η Αί­γυ­πτος έζησε δύο μι­κρές «εξε­γέρ­σεις του ψω­μιού» στη Μα­χά­λα και στο Μπο­ρό­λος. Αν και κα­τε­στά­λη­σαν από τις δυ­νά­μεις ασφα­λεί­ας, οι απερ­γί­ες συ­νέ­χι­σαν να εξα­πλώ­νο­νται, μαζί με τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις ενά­ντια στα βα­σα­νι­στή­ρια από την αστυ­νο­μία, ωσό­του φτά­σα­με στην εξέ­γερ­ση του 2011.

Σε όλη αυτή τη διάρ­κεια των αρχών του 21ου αιώνα μέχρι και το ξέ­σπα­σμα της εξέ­γερ­σης, οι υπο­στη­ρι­κτές του Μου­μπά­ρακ συχνά δή­λω­ναν ότι το κα­θε­στώς ήταν «στα­θε­ρό»!

Κάθε χώρα που έζησε μια εξέ­γερ­ση το 2011, είχε πε­ρά­σει από μια δική της ξε­χω­ρι­στή δια­δι­κα­σία τις προη­γού­με­νες δε­κα­ε­τί­ες. Και άλλες χώρες στην πε­ριο­χή –αν και πολ­λές δεν έζη­σαν μια πλήρη εξέ­γερ­ση– περ­νούν εδώ και καιρό από τις δικές τους δια­δι­κα­σί­ες συσ­σώ­ρευ­σης δυ­σα­ρέ­σκειας, αν και σε δια­φο­ρε­τι­κούς ρυθ­μούς και υπό την επιρ­ροή συ­γκε­κρι­μέ­νων εγ­χώ­ριων και διε­θνών πα­ρα­γό­ντων.

Σή­με­ρα, το ξέ­σπα­σμα μιας νέας επα­νά­στα­σης στην πε­ριο­χή, πέρα από τις χώρες που απο­τε­λούν «την αλυ­σί­δα των ηττών», θα μπο­ρού­σε να αλ­λά­ξει τις ισορ­ρο­πί­ες και πάλι προς τη μεριά της αντί­στα­σης και να πυ­ρο­δο­τή­σει μια ανα­ζω­ο­γό­νη­ση της επα­νά­στα­σης μέσα από το φαι­νό­με­νο του ντό­μι­νο.

Η τρέ­χου­σα εξέ­γερ­ση στο Σου­δάν είναι μια εν­δει­κτι­κή πε­ρί­πτω­ση. Οι πε­ρή­φα­νοι Σου­δα­νοί σωστά επι­κα­λού­νται τη μακρά ιστο­ρία αντί­στα­σης που έχουν, η οποία ανέ­τρε­ψε στρα­τιω­τι­κές δι­κτα­το­ρί­ες το 1964 και το 1985.

Η ση­με­ρι­νή εξέ­γερ­ση αντλεί από μια πλού­σια πα­ρά­δο­ση και είναι φυ­σιο­λο­γι­κά συν­δε­δε­μέ­νη με μια επα­να­στα­τι­κή δια­δι­κα­σία που σι­γο­βρά­ζει εδώ και πάνω από μια δε­κα­ε­τία. Το Σου­δάν έζησε δια­δη­λώ­σεις το 2011 και το 2012, οι οποί­ες κλι­μα­κώ­θη­καν σε νέα κύ­μα­τα δυ­σα­ρέ­σκειας το Σε­πτέμ­βρη και τον Οκτώ­βρη του 2013, πριν φτά­σει στην έκρη­ξη του Δε­κέμ­βρη του 2018.

Οι Άρα­βες τύ­ραν­νοι όλης της πε­ριο­χής έσπευ­σαν να δια­κη­ρύ­ξουν την υπο­στή­ρι­ξή τους στον δι­κτά­το­ρα Ομάρ Ελ Μπα­σίρ, γιατί ξέ­ρουν πολύ καλά πώς μπο­ρεί να εξε­λι­χθεί το ντό­μι­νο μιας νι­κη­φό­ρας επα­νά­στα­σης.

Αν θριαμ­βεύ­σει, η Σου­δα­νι­κή Επα­νά­στα­ση μπο­ρεί να ανοί­ξει νέους ορί­ζο­ντες για τις επα­να­στα­τι­κές προ­ο­πτι­κές στην πε­ριο­χή.

Η Ιορ­δα­νία είναι μια άλλη χώρα όπου συσ­σω­ρευό­ταν για καιρό η δυ­σα­ρέ­σκεια, περ­νώ­ντας σε με­γά­λο βαθμό απα­ρα­τή­ρη­τη. Η χώρα έζησε κύ­μα­τα δια­δη­λώ­σε­ων το 2011 και το 2012, που δεν έφτα­σαν στα επί­πε­δα μιας πλή­ρους εξέ­γερ­σης.

Αλλά το πε­ρα­σμέ­νο κα­λο­καί­ρι, οι Ιορ­δα­νοί κα­τέ­βη­καν στους δρό­μους της πρω­τεύ­ου­σας κι άλλων πό­λε­ων με πιο μα­χη­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις ενά­ντια στην κυ­βέρ­νη­ση. Αυτές οι δια­δη­λώ­σεις προ­κλή­θη­καν από ένα φο­ρο­λο­γι­κό νο­μο­σχέ­διο, τη λι­τό­τη­τα και άλλες πο­λι­τι­κές, αλλά οι δια­δη­λω­τές γρή­γο­ρα δια­τύ­πω­σαν αι­τή­μα­τα που αφο­ρού­σαν τους πο­λι­τι­κούς κρα­τού­με­νους και την ελευ­θε­ρία έκ­φρα­σης. Σε κά­ποιες πε­ρι­πτώ­σεις, τα συν­θή­μα­τα στο­χο­ποί­η­σαν τον ίδιο τον Βα­σι­λιά Αμπ­ντά­λα τον Β, σπά­ζο­ντας ένα πολύ παλιό τα­μπού.

Οι Άρα­βες ηγέ­τες και πάλι έσπευ­σαν γρή­γο­ρα να στη­ρί­ξουν τη στα­θε­ρό­τη­τα του κα­θε­στώ­τος, υπο­σχό­με­νοι πα­κέ­τα οι­κο­νο­μι­κής βο­ή­θειας. Οι δια­δη­λώ­σεις στην Ιορ­δα­νία ανέ­κτη­σαν την έντα­σή τους στα τέλη της πε­ρα­σμέ­νης χρο­νιάς, αλλά προ­σω­ρι­νά έσβη­σαν. Μια δυ­νη­τι­κή ανα­ζω­ο­γό­νη­σή τους πα­ρα­μέ­νει πολύ πι­θα­νή.

Αυτή τη βδο­μά­δα στην Αλ­γε­ρία, χι­λιά­δες κα­τέ­βη­καν στους δρό­μους της πρω­τεύ­ου­σας και άλλων με­γά­λων πό­λε­ων, ενά­ντια στην πρό­θε­ση του Αμπ­ντε­λα­ζίζ Μπου­τε­φλί­κα να επι­διώ­ξει μια 5η προ­ε­δρι­κή θη­τεία. Οι δια­δη­λώ­σεις είναι μάλ­λον οι με­γα­λύ­τε­ρες μετά το 2011 και ρί­χνουν σε κρίση το πα­ρακ­μά­ζον πο­λι­τι­κό κα­τε­στη­μέ­νο της χώρας, μια κρίση που επί­σης έχει την πι­θα­νό­τη­τα να κλι­μα­κω­θεί.

Το Μα­ρό­κο δεν έζησε εξέ­γερ­ση το 2011, αλλά είχε δια­δη­λώ­σεις το 2011 και το 2012, που αντι­με­τω­πί­στη­καν με έναν συν­δυα­σμό κρα­τι­κής κα­τα­στο­λής και υπο­σχέ­σε­ων για με­ταρ­ρυθ­μί­σεις. Η κα­τά­στα­ση κλι­μα­κώ­θη­κε σε μα­ζι­κές δια­δη­λώ­σεις για τις οι­κο­νο­μι­κές συν­θή­κες, την αστυ­νο­μι­κή βία και την πε­ρι­στο­λή πο­λι­τι­κών ελευ­θε­ριών το 2016 και το 2017 σε αρ­κε­τές πό­λεις, κυ­ρί­ως του βορρά.

Το κα­θε­στώς συ­νέ­τρι­ψε αδί­στα­κτα το κί­νη­μα. Οι δια­δη­λώ­σεις και οι απερ­γί­ες υπο­χώ­ρη­σαν προ­σω­ρι­νά, αλλά η δυ­σα­ρέ­σκεια σι­γο­βρά­ζει, καθώς οι αι­τί­ες της δεν αντι­με­τω­πί­στη­καν και πα­ρα­μέ­νει ορατή πι­θα­νό­τη­τα μια ανα­ζω­ο­γό­νη­ση της ρι­ζο­σπα­στι­κής πο­λι­τι­κής του δρό­μου στο μέλ­λον.

Το Σου­δάν, η Ιορ­δα­νία, η Αλ­γε­ρία και το Μα­ρό­κο είναι 4 πα­ρα­δείγ­μα­τα των «δε­ξα­με­νών» δυ­σα­ρέ­σκειας, που θα μπο­ρού­σαν να αλ­λά­ξουν το τοπίο στην πε­ριο­χή στο μέλ­λον, αλλά δεν είναι τα μόνα.

Οι αι­τί­ες που οδή­γη­σαν τις μάζες να εξε­γερ­θούν στην Τυ­νη­σία, την Αί­γυ­πτο, την Υε­μέ­νη, το Μπα­χρέιν, τη Λιβύη και τη Συρία είναι πολ­λές, αλλά ο κοι­νός πυ­ρο­κρο­τη­τής είναι η επι­θυ­μία για κοι­νω­νι­κή δι­καιο­σύ­νη και το τέλος της πο­λι­τι­κής κα­τα­πί­ε­σης, όπως συ­νο­ψι­ζό­ταν στο σύν­θη­μά τους «Ψωμί, Ελευ­θε­ρία και Κοι­νω­νι­κή Δι­καιο­σύ­νη».

Τα αντε­πα­να­στα­τι­κά κα­θε­στώ­τα που υπάρ­χουν σή­με­ρα, όχι μόνο απέ­τυ­χαν να αντι­με­τω­πί­σουν αυτά τα προ­βλή­μα­τα, αλλά επί­σης τα υπερ­με­γέ­θυ­ναν κι αυτό ση­μαί­νει ότι συ­νε­χί­ζουν να υπάρ­χουν οι αντι­κει­με­νι­κές συν­θή­κες για άλλη μια εξέ­γερ­ση.

Είναι ωστό­σο σαφές ότι κάτι τέ­τοιο είναι απί­θα­νο να συμ­βεί σύ­ντο­μα. Η αντε­πί­θε­ση της αντε­πα­νά­στα­σης υπήρ­ξε αδί­στα­κτη και το τί­μη­μα που πλή­ρω­σαν οι λαοί ήταν πολύ υψηλό. Πολ­λοί σκο­τώ­θη­καν ή φυ­λα­κί­στη­καν, αγω­νι­στές και πρό­σφυ­γες δρα­πέ­τευ­σαν μα­ζι­κά, ενώ επα­να­στα­τι­κές ορ­γα­νώ­σεις και ανε­ξάρ­τη­τα συν­δι­κά­τα κα­τα­στρά­φη­καν σε αυτές τις χώρες, με εξαί­ρε­ση την Τυ­νη­σία.

Εξί­σου ση­μα­ντι­κό είναι το γε­γο­νός ότι πολ­λοί σε αυτές τις χώρες αι­σθά­νο­νται απο­θαρ­ρυ­μέ­νοι από την τροπή που πήραν τα πράγ­μα­τα σή­με­ρα. Έχουν ανά­γκη από ένα επί­πε­δο δια­βε­βαί­ω­σης ότι, αν πρό­κει­ται να εξε­γερ­θούν ξανά, δεν θα υπο­χρε­ω­θούν να κα­τα­λή­ξουν με έναν ακόμα κα­τα­στρο­φι­κό στρα­τιω­τι­κό τύ­ραν­νο ή (όπως στην Τυ­νη­σία) με ένα κα­θε­στώς που θα απο­συ­μπιέ­σει και θα νε­ρώ­σει τα αι­τή­μα­τά τους.

Χρειά­ζο­νται να δουν ένα επι­τυ­χη­μέ­νο πα­ρά­δειγ­μα στην πε­ριο­χή και ο λαός του Σου­δάν θα μπο­ρού­σε να είναι αυτός που θα παί­ξει αυτόν το ρόλο της πηγής έμπνευ­σης.

Αν η επα­νά­στα­ση στο Σου­δάν κα­τα­φέ­ρει να ανα­τρέ­ψει τον στρα­τιω­τι­κό δι­κτά­το­ρα και δη­μιουρ­γή­σει μια νέα, δη­μο­κρα­τι­κή εναλ­λα­κτι­κή, μάλ­λον δεν θα κα­τα­φέ­ρει να ανα­ζω­πυ­ρώ­σει την επα­να­στα­τι­κή πο­λι­τι­κή στις χώρες της «αλυ­σί­δας της ήττας» σύ­ντο­μα, αλλά θα μπο­ρού­σε να λει­τουρ­γή­σει ως κα­τα­λύ­της για την επι­τά­χυν­ση της ανά­καμ­ψής τους.

Τον πε­ρα­σμέ­νο μήνα, η Αι­γυ­πτια­κή αστυ­νο­μία ει­σέ­βα­λε στο Ναζ­λέτ Ελ Σαμ­μάν, μια φτωχή γει­το­νιά κοντά στις Πυ­ρα­μί­δες της Γκί­ζας, επι­χει­ρώ­ντας να γκρε­μί­σει αυτά που απο­κα­λεί «πα­ρά­νο­μα κτί­σμα­τα».

Στην ουσία πρό­κει­ται για μια μάχη ενά­ντια στον «εξευ­γε­νι­σμό». Οι ντό­πιοι αντι­στά­θη­καν, φω­νά­ζο­ντας «Δεν θα φύ­γου­με εμείς. Εσείς είστε αυτοί που πρέ­πει να φύ­γε­τε» προς την αστυ­νο­μία. Ήταν ένας αντί­λα­λος του συν­θή­μα­τος των δια­δη­λω­τών της Τα­χρίρ ενά­ντια στο κα­θε­στώς Μου­μπά­ρακ.

Ιστο­ρι­κά είναι ει­ρω­νεία, αλλά η Ναζ­λέτ Ελ Σαμ­μάν είναι η γει­το­νιά της οποί­ας οι κά­τοι­κοι πα­ρεί­χαν τον βα­σι­κό κορμό υπο­στη­ρι­κτών του Μου­μπά­ρακ, που επι­χεί­ρη­σαν να κα­τα­λά­βουν την πλα­τεία Τα­χρίρ κατά τη δια­βό­η­τη «Μάχη της Κα­μή­λας» το Φλε­βά­ρη του 2011.

Ακόμα και σή­με­ρα, η επα­νά­στα­ση και τα συν­θή­μα­τά της πα­ρα­μέ­νουν στη συλ­λο­γι­κή τους μνήμη και δεν βρή­καν άλλα μέσα για να εκ­φρά­σουν τις δικές τους προ­σπά­θειες να δη­λώ­σουν ανυ­πα­κοή.

Η συλ­λο­γι­κή μνήμη της επα­νά­στα­σης πα­ρα­μέ­νει ζω­ντα­νή και χάρη στο ίντερ­νετ, όπου έχει σε με­γά­λο βαθμό δια­σω­θεί, κα­τα­γρα­φεί οπτι­κά και είναι προ­σβά­σι­μη σε κα­θη­με­ρι­νή βάση σε με­γά­λα τμή­μα­τα του πλη­θυ­σμού σε κάθε χώρα. Αυτό είναι ένα πλε­ο­νέ­κτη­μα που έχει η γενιά μας σε σύ­γκρι­ση με προη­γού­με­νες επα­να­στα­τι­κές από­πει­ρες, των οποί­ων οι μνή­μες θά­φτη­καν ή ξε­θώ­ρια­σαν.

Αυτή η συλ­λο­γι­κή μνήμη θα συμ­βά­λει, όταν πυ­ρο­δο­τη­θεί ο επό­με­νος γύρος κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων. Δεν θα ξε­κι­νά­με από το μηδέν. Θα έχου­με του­λά­χι­στον μια συ­γκε­κρι­μέ­νη χει­ρο­πια­στή εμπει­ρία και πα­ρά­δο­ση πάνω στην οποία θα μπο­ρού­με να χτί­σου­με.

*Ο Χοσάμ Ελ Χα­μα­λα­ουΐ είναι Αι­γύ­πτιος επα­να­στά­της σο­σια­λι­στής. Το άρθρο του πρω­το­δη­μο­σιεύ­τη­κε στο «alaraby» με με­τα­φρά­στη­κε για την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά

Μνή­μες αρα­βι­κής άνοι­ξης ξυ­πνά­νε στην Αλ­γε­ρία
Του Πάνου Πέ­τρου

Στις 22 Φλε­βά­ρη ξέ­σπα­σε ένα κύμα δια­δη­λώ­σε­ων στην Αλ­γε­ρία, ενά­ντια στην από­φα­ση του Μπου­τε­φλί­κα να διεκ­δι­κή­σει μια 5η θη­τεία στις εκλο­γές. Ο 82χρο­νος Μπου­τε­φλί­κα κυ­βερ­νά από το 1999, ενώ από το 2013, που υπέ­στη εγκε­φα­λι­κό, δεν εμ­φα­νί­ζε­ται σχε­δόν ποτέ δη­μό­σια. Η αφορ­μή των δια­δη­λώ­σε­ων ήταν ένα ηθι­κό-αυ­το­νό­η­το ζή­τη­μα, ότι «δεν είναι σε θέση να μας κυ­βερ­νά».

Ωστό­σο, όσοι με­λε­τούν την Αλ­γε­ρία, είχαν ση­μειώ­σει ότι μετά το 2013 είχε εμ­φα­νι­στεί ένας «κύ­κλος» κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων με τρεις πυ­λώ­νες: α) Τους δη­μό­σιους υπάλ­λη­λους κυ­ρί­ως σε υγεία και παι­δεία, όπου υπάρ­χουν κά­ποια ανε­ξάρ­τη­τα σω­μα­τεία. β) Τους φτω­χούς στις νό­τιες επαρ­χί­ες, όπου συ­γκε­ντρώ­νε­ται ο πε­τρε­λαϊ­κός πλού­τους της χώρας, αλλά που είναι ταυ­τό­χρο­να οι πιο υπο­βαθ­μι­σμέ­νες. γ) Τους ερ­γά­τες στη βιο­μη­χα­νι­κή ζώνη της Ρουί­μπα, κοντά στην πρω­τεύ­ου­σα.

Αυτή η πρό­σφα­τη προϊ­στο­ρία έσπα­σε το «σιω­πη­τή­ριο» που επι­κρα­τού­σε στην αλ­γε­ρι­νή κοι­νω­νία (λόγω του «τραύ­μα­τος» του εμ­φυ­λί­ου πο­λέ­μου τη δε­κα­ε­τία του ’90) κι έβαλε τις βά­σεις για το ση­με­ρι­νό ξέ­σπα­σμα. Επι­πλέ­ον, σ’ αυτή την προϊ­στο­ρία βλέ­πει κα­νείς τις βα­θύ­τε­ρες αι­τί­ες του ξε­ση­κω­μού, που ξε­περ­νούν την αφορ­μή της «ανι­κα­νό­τη­τας» του Μπου­τε­φλί­κα.

Πράγ­μα­τι, οι δια­δη­λω­τές εκ­φρά­ζουν όλες τις δυ­σφο­ρί­ες τους για τη σκλη­ρή κα­θη­με­ρι­νό­τη­τα, για το «σύ­στη­μα» συ­νο­λι­κά, για την κλίκα που χρη­σι­μο­ποιεί τον Μπου­τε­φλί­κα ως «βι­τρί­να».

Οι κι­νη­το­ποι­ή­σεις κλι­μα­κώ­θη­καν τα­χύ­τα­τα μετά τις 22 Φλε­βά­ρη, κά­νο­ντας Αλ­γε­ρι­νούς αγω­νι­στές να μι­λά­νε για «ση­μείο κα­μπής» και «με­τα­τό­πι­ση του συ­σχε­τι­σμού δυ­νά­με­ων». Πράγ­μα­τι, εκα­το­ντά­δες χι­λιά­δες δια­δη­λώ­νουν στις με­γα­λύ­τε­ρες και πιο «πο­λύ­χρω­μες» και πα­νε­θνι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις μετά την Ανε­ξαρ­τη­σία. Οι ει­κό­νες θη­ριω­δών δια­δη­λώ­σε­ων να πα­ρε­λαύ­νουν, ενώ απο­θε­ώ­νο­νται από πλημ­μυ­ρι­σμέ­να μπαλ­κό­νια και τα­ρά­τσες και η ιαχή «Ο λαός απαι­τεί την ανα­τρο­πή του κα­θε­στώ­τος», θυ­μί­ζουν τις μέρες του 2011 στον αρα­βι­κό κόσμο.

Η «πα­νε­θνι­κό­τη­τα» του κι­νή­μα­τος (με την έν­νοια της αντι­πα­ρα­βο­λής με τη βερ­βε­ρι­κή αντί­στα­ση ή τις ισλα­μι­στι­κές αντι­πο­λι­τεύ­σεις) έχει προ­κα­λέ­σει ρωγ­μές στο κα­θε­στώς. Στε­λέ­χη του κυ­βερ­νη­τι­κού FLN παίρ­νουν απο­στά­σεις από την ηγε­τι­κή ομάδα, ο στρα­τός τηρεί «ευ­με­νή ου­δε­τε­ρό­τη­τα», ιστο­ρι­κές συλ­λο­γι­κό­τη­τες όπως η Ένωση των Μου­τζα­χε­ντίν (οι βε­τε­ρά­νοι του πο­λέ­μου της ανε­ξαρ­τη­σί­ας) στη­ρί­ζουν τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις, κά­ποιοι ερ­γο­δό­τες διευ­κο­λύ­νουν τις «απερ­γί­ες» των ερ­γα­ζο­μέ­νων τους.

Φυ­σι­κά οι κι­νή­σεις κοι­νω­νι­κών δυ­νά­με­ων όπως ο στρα­τός ή τμήμα της ερ­γο­δο­σί­ας προει­δο­ποιούν πά­ντο­τε για ελιγ­μούς και προ­σπά­θειες «προ­σε­ται­ρι­σμού» κι «εκτό­νω­σης» του κι­νή­μα­τος. Και με αυτά τα πολύ πιο σύν­θε­τα εμπό­δια θα έχει να ανα­με­τρη­θεί ο αλ­γε­ρι­νός λαός. Ωστό­σο, οι ρωγ­μές στο «πάνω» κομ­μά­τι της κοι­νω­νί­ας είναι πά­ντο­τε αξιό­πι­στο δείγ­μα σο­βα­ρής πο­λι­τι­κής-κοι­νω­νι­κής κρί­σης.

Αυτή απο­τυ­πώ­νε­ται και στους ελιγ­μούς του ίδιου(;) του Μπου­τε­φλί­κα (ή της κλί­κας γύρω του). Πρώτα ανα­κοί­νω­σε ότι σε πε­ρί­πτω­ση επα­νε­κλο­γής του θα δρο­μο­λο­γή­σει πρό­ω­ρες εκλο­γές για διά­δο­χο. Δεν ικα­νο­ποί­η­σε τους δια­δη­λω­τές. Έπει­τα ανα­κοί­νω­σε ότι δεν θα ξα­να­θέ­σει υπο­ψη­φιό­τη­τα, αλλά μα­ταί­ω­σε τις προ­ε­δρι­κές εκλο­γές, διεκ­δι­κώ­ντας στην ουσία «ρόλο» και «χρόνο» στη διορ­γά­νω­ση μιας «με­τά­βα­σης». Αν και αυτή έχει επεν­δυ­θεί με ωραία λόγια για ένα «νέο σύ­στη­μα με βάση τη βού­λη­ση του λαού», επί­σης δεν έπει­σε τους δια­δη­λω­τές. Στις 15 Μάρτη, που θε­ω­ρή­θη­κε «δο­κι­μή» μετά τις τε­λευ­ταί­ες υπο­σχέ­σεις, πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε η με­γα­λύ­τε­ρη από κάθε άλλη δια­δή­λω­ση.

Πολλά από αυτά θυ­μί­ζουν τις έν­δο­ξες μέρες της «αρα­βι­κής άνοι­ξης», αλλά και τους κιν­δύ­νους τους οποί­ους δεν μπό­ρε­σε να αντι­με­τω­πί­σει. Ο Να­ντίρ Τζερ­μούν, αρι­στε­ρός αγω­νι­στής, επι­ση­μαί­νει όλους τους κιν­δύ­νους: την αδυ­να­μία αντι­πρό­τα­σης σε πι­θα­νές κα­θε­στω­τι­κές λύ­σεις («εθνι­κής ενό­τη­τας», «συ­ντα­κτι­κής συ­νέ­λευ­σης», «κυ­βέρ­νη­σης τε­χνο­κρα­τών» κ.ο.κ.), το έλ­λειμ­μα αυ­το-ορ­γά­νω­σης (αν και, όπως λέει, κερ­δί­ζει έδα­φος η ιδέα «λαϊ­κών επι­τρο­πών ανά επάγ­γελ­μα»), την απο­σπα­σμα­τι­κό­τη­τα των απερ­γιών όσο δεν ρί­χνο­νται συλ­λο­γι­κά στη μάχη οι βα­ριές με­ραρ­χί­ες της βιο­μη­χα­νι­κής ζώνης, την «έλ­λει­ψη πρω­το­πό­ρου κόμ­μα­τος».

Αλλά ο ίδιος συ­μπλη­ρώ­νει επί­σης: «Η ιστο­ρία δεν βρί­σκε­ται πάντα στο έλεος των πρω­το­πο­ριών. Έχει την αυ­θόρ­μη­τη πλευ­ρά της. Εκεί βρί­σκε­ται η δια­λε­κτι­κή ανά­με­σα στην αυ­θόρ­μη­τη συ­νεί­δη­ση και την κρι­τι­κή συ­νεί­δη­ση» για να επι­ση­μά­νει την ανά­γκη να ρι­χτούν οι αγω­νι­στές στην πάλη σή­με­ρα. Ενώ παρά τους κιν­δύ­νους που επι­ση­μαί­νει, το­νί­ζει: «εί­μα­στε ακόμα στο πρώτο ημί­χρο­νο του αγώνα, και το σκορ είναι υπέρ του λαϊ­κού κι­νή­μα­τος».

Εκτός από τις απερ­γί­ες των εκ­παι­δευ­τι­κών, υπάρ­χει μια επ’ αό­ρι­στον απερ­γία σε υφα­ντουρ­γί­ες, όπως και απερ­γί­ες στα λι­μά­νια. Στη γε­νι­κή έκ­κλη­ση για «γε­νι­κή απερ­γία» έχει αντα­πο­κρι­θεί πιο συ­γκρο­τη­μέ­να το συν­δι­κά­το των ερ­γα­τών στον ηλε­κτρι­σμό και το φυ­σι­κό αέριο, δη­λώ­νο­ντας: «Έχετε ρα­ντε­βού με την ιστο­ρία. Είναι ώρα κάθε ελεύ­θε­ρος ερ­γά­της να συμ­με­τέ­χει σε αυτό το κί­νη­μα». Είναι η πρώτη «διείσ­δυ­ση» στη βαριά βιο­μη­χα­νία που μα­κά­ρι να προ­χω­ρή­σει και σε άλ­λους κλά­δους.

Είναι θε­τι­κά τα πρώτα έστω βή­μα­τα που έχουν κα­τα­γρα­φεί, αν σκε­φτεί κα­νείς το ρόλο που έπαι­ξε (ή δεν έπαι­ξε) το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα το 2011-2012 σε άλλες χώρες, κρί­νο­ντας σε με­γά­λο βαθμό και τις νίκες και τις ήττες των αρα­βι­κών εξε­γέρ­σε­ων.

Το μέλ­λον στην Αλ­γε­ρία δεν θα είναι στρω­μέ­νο με ρο­δο­πέ­τα­λα (το αντί­θε­το), αλλά μόνο ελ­πί­δα γεννά η ει­κό­να εκα­το­ντά­δων χι­λιά­δων απο­φα­σι­σμέ­νων δια­δη­λω­τών σε μια χώρα όπου οι δια­δη­λώ­σεις είναι… πα­ρά­νο­μες.

Η εξέ­γερ­ση στο Σου­δάν
Το Σου­δάν ζει τη δική του εξέ­γερ­ση ενά­ντια στη δι­κτα­το­ρία του Ομάρ Μπα­σίρ από τις 19 Δε­κέμ­βρη. Πρό­κει­ται για μια δυ­σφο­ρία που επί­σης είχε εκ­δη­λω­θεί στο πα­ρελ­θόν (με με­γά­λες δια­δη­λώ­σεις το 2013) και προει­δο­ποιού­σε για το ση­με­ρι­νό ξέ­σπα­σμα. Αλλά η ση­με­ρι­νή εξέ­γερ­ση απο­τε­λεί την πιο πα­ρα­τε­τα­μέ­νη αμ­φι­σβή­τη­ση του κα­θε­στώ­τος Μπα­σίρ αφό­του κα­τέ­λα­βε την εξου­σία πριν 30 χρό­νια.

Ο Μπα­σίρ σκλή­ρυ­νε τη στάση του, με τις δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής να γί­νο­νται πιο επι­θε­τι­κές, εφαρ­μό­ζο­ντας τη νέα τα­κτι­κή των μα­ζι­κών προ­λη­πτι­κών προ­σα­γω­γών ακτι­βι­στών πριν τις δια­δη­λώ­σεις, οι οποί­οι σέρ­νο­νται σε έκτα­κτες δίκες. Άλ­λω­στε πριν ένα μήνα ανα­κή­ρυ­ξε κα­τά­στα­ση έκτα­κτης ανά­γκης, διέ­λυ­σε την κυ­βέρ­νη­ση (κι όρισε νέο πρω­θυ­πουρ­γό) και αντι­κα­τέ­στη­σε τους πε­ρι­φε­ρειάρ­χες με αξιω­μα­τι­κούς του στρα­τού.

Οι δια­δη­λώ­σεις ωστό­σο συ­νε­χί­ζο­νται κα­θη­με­ρι­νά, φω­νά­ζο­ντας «Ο λαός απαι­τεί την ανα­τρο­πή του κα­θε­στώ­τος» και «Ο λαός επέ­λε­ξε την επα­νά­στα­ση». Το κί­νη­μα έχει εξα­πλω­θεί σε πάρα πολ­λές πό­λεις, πέρα από τις συ­γκρού­σεις στο Χαρ­τούμ. Υπάρ­χουν με­γά­λες εντά­σεις στα πα­νε­πι­στή­μια, ενώ έχουν υπάρ­ξει απερ­γί­ες στις τη­λε­ποι­κοι­νω­νί­ες και σε λι­μά­νια.

Η Φα­τί­μα Τζό­ντα, που παί­ζει πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρόλο στην εξέ­γερ­ση (όπου γε­νι­κά είναι κε­ντρι­κός ο ρόλος των γυ­ναι­κών), γρά­φει:

«Παρά την κα­τα­στο­λή, νιώ­θου­με ότι η επα­νά­στα­ση είναι δια­φο­ρε­τι­κή αυτή τη φορά. Σε αντί­θε­ση με άλλα κι­νή­μα­τα όπως εκεί­νο του 2013, όταν επί­σης σκο­τώ­θη­καν πολ­λοί, αυτή τη φορά εμπλέ­κο­νται πολύ πε­ρισ­σό­τε­ροι άν­θρω­ποι. Έχου­με φτά­σει στα όριά μας. Ο λαός πει­νά­ει και κα­τα­πιέ­ζε­ται… Δεν φο­βό­μα­στε πλέον το θά­να­το. Δεν είναι εύ­κο­λο να ανα­τρέ­ψου­με μια δι­κτα­το­ρία που είναι στην εξου­σία για 30 χρό­νια. Θα πάρει μήνες ή και χρό­νια για να κα­τα­κτή­σου­με την ελευ­θε­ρία μας. Το μόνο για το οποίο είμαι σί­γου­ρη είναι ότι πλέον θα πά­ψου­με να σιω­πού­με».

Αυτό το αί­σθη­μα απο­τυ­πώ­νει και η ανα­βί­ω­ση ενός πα­λιού επα­να­στα­τι­κού σου­δα­νέ­ζι­κου τρα­γου­διού, που με­τα­ξύ άλλων λέει: «Εμείς τρα­γου­δά­με στις φυ­λα­κές, ενώ εσείς τρέ­με­τε στα κά­στρα σας».

rproject.gr