Πριν ακόμα από τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015, ο κ. Βαρουφάκης και η επιστημονική ομάδα του είχαν σχεδιάσειένα παράλληλο,ως προς το υφιστάμενο τραπεζικό,σύστημα πληρωμών το οποίο προοριζόταν να τεθεί σε λειτουργία μόλις η ΕΚΤ διέκοπτε (επ’ αόριστο) τη λειτουργία του εγχώριου τραπεζικού συστήματος[i]. Κατά την -προφανώς- εύλογη εκτίμησή τους η διακοπή της αναχρηματοδότησης του εγχώριου τραπεζικού συστήματος από την ΕΚΤ θα επήρχετο αναπόφευκτασε μια κάποια στιγμή της διαπραγμάτευσης για τη διαγραφή ενός μέρους του δημόσιου χρέους και την άρση της μνημονιακής επιτροπείας επί της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής στην οποία θα απεδύετο η Αριστερή Κυβέρνηση που θα προέκυπτε μετά πάσης βεβαιότητας από τις εκλογές που διαγράφονταν ευκρινώς στον πολιτικό ορίζοντα.
- του Κώστα Λαμπρόπουλου |
| red line
Σύμφωνα με τον ίδιο τον κ. Βαρουφάκη, το σύστημα που αυτός και οι συνεργάτες του είχαν σχεδιάσει, δεν αποσκοπούσε στην εισαγωγή ενός νέου και αποκλειστικά εγχώριου εθνικού νομίσματος αλλά στη μεταβατική / προσωρινή υποβοήθηση των συναλλαγών που τότε πλέον θα διενεργούνταν τοις μετρητοίς / επί πιστώσει σε Ευρώ μέχρις ότου η διενεργούμενη παράλληλα διαπραγμάτευση της νεοεκλεγμένης Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑμε την ΕΕ και το ΔΝΤ ολοκληρωνόταν επιτυχώς με τη διαγραφή ενός μέρους του δημόσιου χρέους που θα καθιστούσε το όποιο υπόλοιπο παρέμενε δημοσιονομικά εξυπηρετήσιμο δίχως ακραίες περικοπές των δημόσιων δαπανών ή/και ιλιγγιώδειςαυξήσεις της φορολογίας που -συνδυασμένα- θα επέφεραν ένα συνεχές υφεσιακό σοκ στην οικονομική δραστηριότητα και, επομένως, θα συνέχιζαν να συνθλίβουν την οικονομία στοφαύλο κύκλο ύφεσης – λιτότητας – ύφεσης – κ.ο.κ.
Σύμφωνα, πάντοτε, με τον κ. Βαρουφάκη το σχέδιό του είχε τύχει της έγκρισης του ίδιου του κου. Τσίπρα[ii] καθώς, επίσης, και των παριστάμενων στη σχετική σύσκεψή τους κ.κ. Δραγασάκη και Παπά, πριν από την διενέργεια των εκλογών του Ιανουαρίου 2015. Στη σύσκεψη αυτή, ο κ. Τσίπρας προσέφερε στον κ. Βαρουφάκη -κατά πρακτική λογική ακολουθία της συμφωνίας τους-τη θέση του μελλοντικού Υπουργού Οικονομικών για να διευθύνει, από τη μια, την επικείμενη διαπραγμάτευση και παράλληλα, από την άλλη, να εφαρμόσει στην πράξη το σύστημα πληρωμών που είχε σχεδιάσει μαζί με τους συνεργάτες του για να υποστηρίξει τη διαπραγμάτευση όσο χρόνο χρειαζόταν η ευόδωσή της.
Για την πληρότητα της εικόνας πρέπει, επίσης, να υπενθυμιστεί ότι στη σύσκεψη αυτή, ο κ. Βαρουφάκης υπέδειξε,επίσης, στον κ. Τσίπρα ότι κατά τη γνώμη του η διακοπή της αναχρηματοδότησης του τραπεζικού συστήματος μπορούσε να αποφευχθεί εντελώς μόνο εφόσον … ο εγχώριος τραπεζικός τομέας μεταβιβαζόταν εξ’ ολοκλήρου στην ΕΕ. Αλλά -όπως ο ίδιος αφηγείται- δεν κατάφερε να πείσει τον μέλλοντα Πρωθυπουργό να παραδώσει το τραπεζικό σύστημα στην ΕΕ/Γερμανία όταν θα αναλάμβανε τη διακυβέρνηση του κράτους επειδή ο Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ προέκρινε τότε, μαζί με ολόκληρη την ΚΕ του κόμματός του, την κρατικοποίηση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος[iii].
Τα πράγματα, τελικά, δεν εξελίχθηκαν έτσι όπως είχαν εκ των προτέρων σχεδιαστεί και συμφωνηθεί μεταξύ των ανδρών.
Ο μεν κ. Τσίπρας, κινούμενος εντός του πλαισίου του σχεδίου τους, διενήργησε την 5η Ιουλίου 2015 ένα δημοψήφισμα που παρείχε στην Κυβέρνησή του, άρα και στον Υπουργό των Οικονομικών κ. Βαρουφάκη, αδιαμφισβήτητη εντολή συνέχισης της διαπραγμάτευσης με το συγκλονιστικό 61,31% υπέρ του “Όχι” στο σχέδιο συμφωνίας το οποίο εκείνη τη στιγμή είχαν διαμορφώσει οι εταίροι και δανειστές αλλά … την επομένη ημέρα απέπεμψε τον κ. Βαρουφάκη από την Κυβέρνησή του και στη θέση του διόρισε τον κ. Τσακαλώτο.
Οδε κ. Βαρουφάκης ως ο αρμόδιος Υπουργός Οικονομικών δεν υλοποίησε κατά τη διάρκεια της πεντάμηνης θητείας του την εφαρμογή πληροφορικής που θα καθιστούσε το παράλληλο σύστημά του λειτουργικό και, επομένως, διαπραγματευτικά (και όχι μόνο) χρήσιμο.
Αμέσως μετά το δημοψήφισμα, στις 18 Ιουλίου 2015, θεσπίζονται οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων υπό το νομισματικό καθεστώς του Ευρώ με την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου «Επείγουσες ρυθμίσεις για τη θέσπιση περιορισμών στην ανάληψη μετρητών και τη μεταφορά κεφαλαίων» (ΦΕΚ Α’ 84). Η θέσπιση των περιορισμών και ελέγχων στην κίνηση των κεφαλαίων αναγγέλλει επισήμως προς πάσα κατεύθυνση ότιη ολοσχερής διακοπή της αναχρηματοδότησης του εγχώριου τραπεζικού συστήματος είναι επικείμενη εάν η Ελληνική Κυβέρνηση δεν ευθυγραμμιστείπλήρως και ταχύτατα με τις επιταγές των εταίρων και δανειστών της.
Και η νέα Αριστερή Ελληνική Κυβέρνηση -καλώς ή κακώς αλλά σίγουρα κακήν – κακώς) ευθυγραμμίστηκε πλήρως και ταχύτατα εγκαταλείποντας όλους τους διαπραγματευτικούς στόχους της (διαγραφή ενός μέρους του δημόσιου χρέους που θα καθιστούσε το υπόλοιπό του ευλόγως εξυπηρετήσιμο και άρση της μνημονιακής επιτροπείας επί της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής). Η άνευ όρων παράδοση της στους εταίρους και δανειστές συνομολογήθηκε με τη σύναψη του κατά σειρά τρίτου Μνημονίου στις 14 Αυγούστου 2015 (Ν.4336/ΦΕΚ 94Α/14-8-2015).
Επακολούθησε, η πολιτική νομιμοποίηση της μνημονιακής παράδοσης της Συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ με τις εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου 2015 που απέδωσαν την κατά σειρά δεύτερη και νυν Συγκυβέρνηση (πλειοψηφίας) ΣΥΡΙΖΑ[iv] και ΑΝΕΛ.
Ως επακόλουθο αυτής της πορείας των γεγονότων δημιουργήθηκε η εξής κατάσταση: ο μεν κ. Βαρουφάκης ισχυρίζεται ότι η ομάδα Τσίπρα – Δραγασάκη – Παπά τον “άδειασε” και δεν τον άφησε -με την αποπομπή του- να ολοκληρώσει επιτυχώς την μεταξύ τους αρχική συμφωνία και να πετύχει τους στόχους που είχαν από κοινού θέσει∙ η δε “Ομάδα των Τριών” αφήνει να εννοείται ότι ο κ. Βαρουφάκης δεν είχε κανένα απολύτως εφαρμόσιμο εναλλακτικό σχέδιο και -συνεπαγωγικά- ότι όλα ήταν μια διαπραγματευτική μπλόφα … που -τελικά- δεν “έκατσε”.
Ποια είναι, λοιπόν, η αλήθεια και ποιο το ψέμα; Ή -για να θέσω το ερώτημα διαλεκτικά- ποιο είναι το ψέμα που εμπεριέχεται στην «αλήθεια» και η αλήθεια που περικλείεται στο «ψέμα»;
Βεβαίως, η δημοσίευση των ακόμα άγνωστων Πρακτικών του πρώτου και τελευταίου Υπουργικού Συμβουλίου της πρώτης Συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ στις 28 Ιανουαρίου 2015 θα διευκόλυνε αφάνταστα τη διαλεύκανση του ζητήματος. Αυτά, όμως, παραμένουν επτασφράγιστο μυστικό.
Προτού αποπειραθώ να σκιαγραφήσω μια απάντηση σ’ αυτό το όντως περίπλοκο ερώτημα, πρέπει να επισημανθεί ευθύς εξ’ αρχής ότι το όλο ζήτημα δεν είναι -στην περίπτωσή μας- κατ’ αρχάς “οντολογικό”ή / και “επιστημονικό” αλλά βαθιά πολιτικό.
Από τη μια, η “Ομάδα των Τριών” μπορεί κάλλιστα ευθύς εξαρχής να θεωρούσε το σχέδιο Βαρουφάκη “τρίχες” αλλά για λόγους διαπραγματευτικής στρατηγικής έναντι των εταίρων και δανειστών (προκειμένου να τους δημιουργήσει την παραπλανητική εντύπωση ότι διέθετε ένα «μυστικό υπερόπλο») προσποιούταν ότι ήταν “μεγαλοφυές” πρώτα απ’ όλα απέναντι στον ίδιο τον κ. Βαρουφάκη (ο εγνωσμένος τοις πάσι εγωκεντρισμός του οποίου διασφάλιζε τη βέβαιη διαρροή της “πληροφορίας” σ’ ολόκληρη την υφήλιο, πρώτα ακαδημαϊκή και μετά λοιπή).
Η διαπραγματευτική στρατηγική έναντι των εταίρων και δανειστών που ο ΣΥΡΙΖΑ είχε παγιώσει πριν από τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 ήταν εξαιρετική απλή: η “Ομάδα των Τριών” αλλά και ολόκληρη η τότε υπόλοιπη ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ πίστευανακράδαντα ότι η απειλή της εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη διατυπωμένη από τη “μη διαπλεκόμενη” και “καθαρή”, άρα και μη “εκβιαζόμενη” και“τηλεκατευθυνόμενη”, Αριστερά θα επέφερε σχεδόν αυτόματα την ικανοποίηση των διεκδικήσεων της νέας Αριστερής Ελληνικής Κυβέρνησης προκειμένου οι εταίροι και δανειστές να διασώσουν την ίδια την Ευρωζώνη από τον ιστορικό σεισμό που (κατά την ομόφωνη άποψή του κόμματος αλλά και της Αριστεράς γενικότερα) θα προκαλούσε η ενδεχόμενη έξοδος της Ελλάδας από το Ευρώ.
Το σχέδιο Βαρουφάκη ήταν, λοιπόν, το εργαλείο διαχείρισης αυτής της εξόδου, ένα μεταβατικό παράλληλο ημι-νόμισμα ενδεδυμένου με την αθώα και άδολη προβιά της υποβοήθησης της βελτίωσης της ρευστότητας της ελληνικής οικονομίας εντός του Ευρώ. Ήταν, επομένως, το μέσο που καθιστούσε τεχνικά δυνατήτην προοπτική απόσυρση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη με τις ελάχιστες δυνατές αναταράξεις και, κατά συνέπεια, προσέδιδε τη δέουσα αξιοπιστία και βαρύτητα στηδιαπραγματευτική στάσητης Ελληνικής Κυβέρνησης έναντι των εταίρων και δανειστών της.
Βεβαίως, η διαπραγματευτική ισχύς της Αριστερής Ελληνικής Κυβέρνησης εξασθένησε από το απλό αλλά δραματικό γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφερε να κερδίσει την αυτοδυναμία στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015. Με τους ΑΝΕΛ στην Κυβέρνηση, ο κ. Τσίπρας δεν ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού∙δεν μπορούσε πλέον να κάνει όποτε ήθελεό,τι ήθελε. Υπό την οπτική αυτή, η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015 ήταν πύρρεια.
Επίσης, η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, με πρώτο και καλύτερο τον ειδικό στη Θεωρία των Παιγνίων αξιότιμο κ. καθηγητή Οικονομικής Θεωρίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, δεν πήγε ένα βήμα μακρύτερα από την απόλυτη και -απ’ ότι εκ των υστέρων αποδείχθηκε- εντελώς αβάσιμηβεβαιότητάτηςότι οι Ευρωπαίοι γονυπετείς θα έδιναν ό,τι είχαν και δεν είχαν για να κρατήσουν την Ελλάδα στην Ευρωζώνη. Κανείς από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ δεν αναρωτήθηκε,ποτέ μα ποτέ του, τι ενδεχομένως θα απαντούσαν οι Ευρωπαίοι μόλιςο κ. Βαρουφάκης θα τους εκβίαζεεπίσημα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη.
Δυστυχώς, οι στρατηγοί του ΣΥΡΙΖΑ δεν είχαν σκεφτεί ότι οι Ευρωπαίοι θα απαντούσαν -όπως άλλωστε και απάντησαν- ότι «Δεν θα φύγετε μόνο από την Ευρωζώνη αλλά θα φύγετε,επίσης, και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σας ευχόμαστε, λοιπόν, καλό ταξίδι και μπορούμε, επίσης, να σας δώσουμε κι’ ένα χαρτζιλίκι (€50,0 δις.) για τα έξοδα του ταξιδιού σας στο άγνωστο!».
Η εκδίωξη της Ελλάδας σε χρόνο dt από την ΕΕ (δηλαδή, «ξαφνικός θάνατος») ήταν η απόλυτη ολική καταστροφή για τη χώρα σε όλα τα επίπεδα, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό. Ήταν, επίσης, πολιτικά απαράδεκτη από το εκλογικό σώμα. EndoftheGame, λοιπόν. Ο κ. Τσίπρας, η Ομάδα των Τριών, και η πλειοψηφία των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ υποχρεώθηκαν αστραπιαία σε παράδοση άνευ όρων.H μειοψηφία υπό τον κ. Λαφαζάνη διαφώνησε, αποχώρησε από το ΣΥΡΙΖΑ, έριξε την «πρώτη φορά σχεδόν Αριστερή» Κυβέρνηση και συνέστησε τη Λαϊκή Ενότητα.
Παράλληλα, από την άλλη, ο ίδιος ο κ. Βαρουφάκης δεν αποπειράθηκεκ’ αν να προχωρήσει στην υλοποίηση της εφαρμογής πληροφορικής του συστήματός του. Αυτό δεν είναι καθόλου παράξενο. Προφανώς γνώριζε ότι μόλις η ΤτΕ / ΕΚΤ αντιλαμβάνονταν τι γινόταν στο ΥΠΟΙΚ (εξυπακούεται ότι είχαν / έχουν τα μέσα να πληροφορούνται σχεδόν στιγμιαία τα τεκταινόμενα εκεί) θα διέκοπταν αυτόματα την αναχρηματοδότηση του τραπεζικού συστήματος, δηλαδή θα προκαλούσαν τη χρεοκοπία του πριν κ’ αν προλάβει να κατασκευαστεί το παράλληλο σύστημα πληρωμών.
Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι το «σχέδιο» Βαρουφάκη ακόμα και ορθότατο να ήταν αυτό καθ’ εαυτό και η εφαρμογή του ζωτικά αναγκαία για την ελληνική οικονομία δεν ήταν δυνατό να υλοποιηθείστις συγκεκριμένες συνθήκες, περιστάσεις και χρονικές δομές επειδή κάθε διαδοχικό βήμα στην κατασκευή τουαπό τη μια επαύξανε το μέγεθος του προβλήματος που καλούταν να αντιμετωπίσει (αναλήψεις τραπεζικών καταθέσεων – ρευστότητα) και ταυτόχρονα από την άλλη απομείωνε το διαθέσιμο χρόνογια την ολοκλήρωση της κατασκευής του (αφού επαύξανε συνεχώς την πιθανότητα διακοπής της αναχρηματοδότησης των τραπεζών από τις ΤτΕ / ΕΚΤ). Επομένως, η κατασκευή του συστήματος παράλληλων πληρωμών ως χρονική διαδικασία συμπιέζεται / εκφυλίζεται σε α-χρονική σημειακή δυαδική επιλογή αρχής: Δραχμή ή Μνημόνιο. Μορφολογικά αυτός ο μετασχηματισμός εμφανίζεται ως αδρανοποίηση / μετεωρισμός του όλου εγχειρήματος κατασκευής της κάθε τρίτης / μεταβατικής λύσης.
Και αυτό ακριβώς παρήχθητελικά: ένα τίποτα. Κι’ απ’ αυτό το τίποτα, κληρονομήσαμε μόνο τη συγχυσμένη ανάμνησή του ως ενός ενδεχομένως σωτήριου κάτι που θα ήταν εφικτό … υπό άλλας συνθήκας, περιστάσεις και χρονικές συσχετίσεις (που παραμένουν -φυσικά- εντελώς απροσδιόριστες).
Πολιτικά, η μνήμη αυτού του τίποτε που ενδεχομένως να ήταν κάτι καταχωρήθηκε στο πολιτικό λεξιλόγιο από τον ίδιο τον κ. Τσίπρα με τον μεστό νοήματος όρο «αυταπάτη» …
Συνεχίζεται…
Βιβλιογραφία
MSN (20170725) Βαρουφάκης σε Τσίπρα: Ζητήστε συγγνώμη από Σαμαρά και Στουρνάρα… http://www.msn.com/el-gr/news/politics/%CE%B2%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%85%CF%86%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82-%CF%83%CE%B5-%CF%84%CF%83%CE%AF%CF%80%CF%81%CE%B1-%CE%B6%CE%B7%CF%84%CE%AE%CF%83%CF%84%CE%B5-%CF%83%CF%85%CE%B3%CE%B3%CE%BD%CF%8E%CE%BC%CE%B7-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%83%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CF%81%CE%AC-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BD%CE%AC%CF%81%CE%B1/ar-AAoNBX1?li=AAaiBsP&ocid=spartandhp
Toussaint (20170811) E., Les propositions de Varoufakis qui menaient à l’échec, Première partie, http://www.cadtm.org/Les-propositions-de-Varoufakis-qui
Σημειώσεις
[i] Διακοπή της αναχρηματοδότησης του εγχώριου τραπεζικού συστήματος μέσω του ELA.[ii] Πρέπει, φυσικά, να επισημανθεί ότι οι οικονομικές γνώσεις του κου. Τσίπρα ήταν και είναι -πρακτικά- μηδενικές …
[iii]Ανώνυμος δημοσιογράφος σε ανάρτησή του στο MSN(20170725)αναφέρει ότι“Ο Γιάνης Βαρουφάκης ισχυρίζεται στο βιβλίο του ότι η δική του εισήγηση για τον τραπεζικό τομέα ήταν να μεταβιβαστεί εξ ολοκλήρου στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Κατ’ αυτό τον τρόπο οι ζημίες από την χρεωκοπία τους, τις όποιες ανακεφαλαιοποιήσεις κ.λπ. δεν θα βάρυναν αποκλειστικά και μόνο τους Ελληνες πολίτες, αλλά το σύνολο των κρατών της ΕΕ. «Με συμβουλεύεις να προτείνω ότι οι Ελληνικές Τράπεζες πρέπει να δοθούν σε ξένους; Πώς θα πουλήσω αυτή την ιδέα στον ΣΥΡΙΖΑ» ρώτησε έκπληκτος ο Αλέξης Τσίπρας τον Γιάνη Βαρουφάκη μερικούς μήνες πριν από τις εκλογές του 2015. Ο μετέπειτα ΥΠΟΙΚ απάντησε στον Τσίπρα «Ναι, Αλέξη, αυτό ακριβώς πρέπει να κάνεις». Ομως, όπως γράφει στη συνέχεια του κειμένου ο Βαρουφάκης «ο Αλέξης το έπιασε, αλλά δεν του άρεσε. Ιδιαίτερα αφού η Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ εκ φύσεώς της φλέρταρε με την ιδέα της κρατικοποίησης των τραπεζών».”.
Ο EricToussaint(20170811) επιβεβαιώνει τα παραπάνω: «Ο Βαρουφάκης γράφει: “Μου φάνηκε καλό να ανακεφαλαιώσω τους κοινούς μας στόχους: … έκτο, πολιτική μεταβίβασης των μετοχών και της διαχείρισης των τραπεζών στην ΕΕ (…)”».
[iv] Εντωμεταξύ, ο ΣΥΡΙΖΑ είχε διασπαστεί και είχε σχηματιστεί η Λαϊκή Ενότητα – ΛΑΕ.
