Ο αξιότιμος κ. Ι. Βαρουφάκης, καθηγητής οικονομικής θεωρίας και πολιτικής οικονομίας στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην Υπουργός Οικονομικών στην πρώτη συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ / ΑΝΕΛ / Οικολόγων – Πράσινων και Λοιπών Αριστερών, Προοδευτικών και Δημοκρατικών Δυνάμεων και ιδρυτής της πανευρωπαϊκής πολιτικής κίνησης DiEM25, σε κείμενό[i] του στο προσωπικό blog του θέτει το ζήτημα της συνεκμετάλλευσης των υποθαλάσσιων ενεργειακών πόρων στην Ν. Α. Μεσόγειο από τα όμορα κράτη της περιοχής (Ελλάδα, Κύπρος, Τουρκία, Λίβανος, Ισραήλ, Αίγυπτος και Παλαιστινιακή Αρχή).
Επιθυμώντας να συμβάλλω στη νηφάλια αλλά και επιστημονική αποτίμηση της πρότασης του κου. Βαρουφάκη θα υπενθυμίσω ορισμένες σχετικές με το θέμα επεξεργασίες για την κοινωνικοποίηση του κεφαλαίου που περιλαμβάνονται στο βιβλίο μου Αναδιατυπώνοντας το σοσιαλισμό, Εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα, 2013.
Συγκεκριμένα, παρατίθενται διαδοχικά οι παράγραφοι 56.3, 56.4, 58 και 68.
του κώστα λαμπρόπουλου
1. Τα Ταμεία Κρατικής Περιουσίας
Τα Ταμεία Κρατικής Περιουσίας – ΤΚΠ[ii] είναι εταιρείες επενδύσεων χαρτοφυλακίου κρατικής ιδιοκτησίας των οποίων τα κέρδη χρησιμοποιούνται απευθείας προς όφελος του πληθυσμού της σχετικής χώρας.
Συνήθως, τα ΤΚΠ χρηματοδοτούνται από ένα ποσοστό των εσόδων του κυβερνητικού προϋπολογισμού που προέρχονται από την εκμετάλλευση κάποιου μη ανανεώσιμου φυσικού πόρου (π.χ. πετρέλαιο, αέριο, κλπ) για όσο καιρό διαρκεί αυτή η εκμετάλλευση. Αν η κυβέρνηση είναι ο ιδιοκτήτης του πόρου, τότε ένα μέρος του κέρδους που παράγεται μεταφέρεται στο Ταμείο. Αν δεν είναι, τότε, για τη χρηματοδότηση του Ταμείου χρησιμοποιείται ένας φόρος στα έσοδα / κέρδη που παράγονται.
Συνεπώς, οι πρώτες χώρες που συγκρότησαν ΤΚΠ ήταν οι πετρελαιο-εξαγωγικές χώρες της Μέσης Ανατολής με πρώτη το Abu Dhabi το 1953. Από το 1953 μέχρι σήμερα, 30 κυβερνήσεις σ’ ολόκληρο τον κόσμο έχουν σχηματίσει ΤΚΠ, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ (Διαρκές Ταμείο της Αλάσκα), της Αυστραλίας (Μελλοντικό Ταμείο της Αυστραλίας), της Νορβηγίας (Κυβερνητικό Συνταξιοδοτικό Ταμείο – Παγκόσμιο και επίσης Κυβερνητικό Συνταξιοδοτικό Ταμείο – Νορβηγία), της Ρωσίας, της Κίνας, κ.α. Ωστόσο, η Βενεζουέλα, ενώ πληροί όλες τις προϋποθέσεις, δεν έχει συγκροτήσει ακόμα ένα ΤΚΠ. Το Ταμείο Μακροοικονομικής Σταθεροποίησης – FIEM και το Εθνικό Ταμείο Ανάπτυξης – FONDEN είναι κρατικά επενδυτικά ταμεία.
Το ενεργητικό όλων των ΤΚΠ εκτιμάται σήμερα σε περίπου $ 3 τρις. Η Morgan Stanley εκτιμά ότι το συνολικό ενεργητικό των ΤΚΠ μπορεί να αυξηθεί σε $ 12 τρις μέχρι το 2015. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 5 ετών το ενεργητικό των ΤΚΠ αυξάνεται με έναν ετήσιο ρυθμό της τάξης του 24%.
Για να δώσω δύο μόνο παραδείγματα: η Abaar Investments PJSC του Abu Dhabi διαχειρίζεται κεφάλαια αξίας $ 875 δις· ένα από τα ταμεία ειδικού σκοπού που διαχειρίζεται η Abaar Investments PJSC είναι το Αποθεματικό Ταμείο για τις Μελλοντικές Γενιές που αξίζει περισσότερο από $ 170 δις. Το Κυβερνητικό Συνταξιοδοτικό Ταμείο – Παγκόσμιο και το Κυβερνητικό Συνταξιοδοτικό Ταμείο – Νορβηγία της Νορβηγίας διαχειρίζονται αντιστοίχως κεφάλαια αξίας $ 396,8 δις και $ 14,1 δις.
Το κεφάλαιο των ΤΚΠ επενδύεται συνήθως σε μετοχικό κεφάλαιο εταιρειών των οποίων οι μετοχές είναι εισηγμένες σε ξένα χρηματιστήρια. Για παράδειγμα, η Abaar Investments PJSC κατέχει το 9,1% του κεφαλαίου της Daimler, το 4,99% του κεφαλαίου της UniCredit, κλπ. Στο τέλος του δεύτερου τριμήνου του 2009, το Νορβηγικό Κυβερνητικό Συνταξιοδοτικό Ταμείο – Παγκόσμιο κατείχε το 1,7% όλων των ευρωπαϊκών δημόσιων εταιριών!
Οι αποδόσεις που παράγει το συσσωρευμένο κεφάλαιο (μερίσματα και κέρδη συναλλαγών) χρηματοδοτούν ορισμένους κοινωνικούς σκοπούς οι οποίοι αφορούν είτε ολόκληρο τον πληθυσμό της χώρας είτε ένα δομικό τμήμα του (νεολαία, ηλικιωμένοι).
Τα κύρια πεδία χρηματοδότησης είναι τα ακόλουθα:
1) Επίδομα άμεσης εισοδηματικής ενίσχυσης,
2) Επικουρική σύνταξη,
3) Εισφορά στην κοινωνική ασφάλεια,
4) Εκπαιδευτικές υποδομές για τους νέους, κλπ.
5) Παροχή ιατρικής περίθαλψης, κλπ.
Με ένα υποθετικό ποσοστό απόδοσης επί του κεφαλαίου μόλις 5%, αυτά τα δεδομένα παράγουν ένα κατά κεφαλή πρόσθετο ετήσιο εισόδημα για κάθε Νορβηγό της τάξης των $ 4.272,67 και δεκαπλάσιο για κάθε υπήκοο του Abu Dhabi: $ 48.787,23. Είναι προφανές ότι ο πλήρης κομμουνισμός έχει ήδη εγκαθιδρυθεί στο Abu Dhabi: μπορούν να ζουν χωρίς το βάρος της εργασίας!
Η διαχείριση των μετοχικών συμμετοχών κεφαλαίου των ΤΚΠ είναι κατ’ αρχήν παθητική, δηλαδή τα ΤΚΠ δεν συμμετέχουν στην πραγματική διαχείριση των εταιρειών στις οποίες είναι συνιδιοκτήτες. Αυτό οφείλεται στον κρατικό χαρακτήρα τους. Η ενεργός διευθυντική συμμετοχή μιας ξένης κρατικής εταιρείας στο κεφάλαιο μιας σημαντικής εθνικής επιχείρησης μπορεί εύκολα να δημιουργήσει παρανοήσεις, υποψίες σκοπιμότητας και ενδεχόμενες αντιθέσεις μεταξύ των δύο κρατών.
Ωστόσο, αυτή η θεσμική διευθυντική παθητικότητα διευκολύνει τη διοίκηση των εταιρειών από τα ιδιωτικά, ακόμα κι’ αν είναι μειοψηφικά, συμφέροντα. Συνεπώς, η ουδέτερη διευθυντική στάση των ΤΚΠ υποστηρίζει εμμέσως τον καπιταλισμό. Όμως, η κοινωνικοποίηση αναιρεί αυτό τον περιορισμό: το ΤΚΠ δεν είναι άλλο πια “κρατικό” αλλά “πολιτικό”: Ταμείο Περιουσίας Πολιτών – ΤΠΠ!
Τι θα αλλάξει η κοινωνικοποίηση στο χαρακτήρα του κεφαλαίου των ΤΚΠ; Μία και μόνο μία πτυχή του: θα αποσπάσει την ιδιοκτησία και τον έλεγχο του κεφαλαίου από το μυαλό και τα χέρια της κρατικής εξουσίας και θα τα δώσει στους ίδιους τους επωφελούμενους.
Οι επωφελούμενοι έχουν μπροστά τους τρεις εναλλακτικές επιλογές:
1) να κοινωνικοποιήσουν το κεφάλαιο του Ταμείου, δηλαδή να το αποκρατικοποιήσουν διανέμοντάς εξισωτικά μεταξύ τους,
2) να το διατηρήσουν στη μορφή της συλλογικής επένδυσης τους υπό κρατική διεύθυνση,
3) τελικά, έναν συνδυασμό των δύο εναλλακτικών επιλογών: κάποιοι θα επιλέξουν την 1η επιλογή και κάποιοι την 2η.
Θα επιλέξουν αυτό που θα κρίνουν κατάλληλο.
2. Τα Ταμεία Διακρατικής Περιουσίας
Ίσως η προοπτική μετάλλαξης του ΔΝΤ ή της ΕΕ ή των κρατών-μελών της Ευρωζώνης σε μετοχική εταιρία συμμετοχών και ελέγχου περιουσιακών στοιχείων και επιχειρήσεων (holding company) να φαίνεται σε πολλούς συντρόφους και όχι μόνο μια ιστορία επιστημονικής οικονομικής φαντασίας παρόμοιας με τον «υπεριμπεριαλισμό» του Kautsky έναν περίπου αιώνα νωρίτερα. Δεν είναι, ωστόσο, έτσι. Δυστυχώς ή ευτυχώς, αυτή η εταιρία ήδη υφίσταται και λειτουργεί στην Ευρωζώνη.
Η Διευκόλυνση Ευρωπαϊκής Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ΑΕ – ΔΕΧΣ ΑΕ European Financial Stability Facility – EFSF SA είναι μια διακρατική ανώνυμη μετοχική εταιρία με έδρα το Λουξεμβούργο και μετόχους τα 16 κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Η εταιρία ιδρύθηκε στις 8 Ιουνίου 2010 κατ’ εφαρμογή σχετικής απόφασης του έκτακτου Συμβουλίου Οικονομικών και Χρηματοπιστωτικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες στις 9-10 Μαΐου 2010.
Μέτοχοι της εταιρίας είναι τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης κατά την αναλογία της αντίστοιχης συμμετοχής τους στο καταβεβλημένο κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας – ΕΚΤ.
To προσυπογεγραμμένο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρίας ανέρχεται σε € 31.000 διαιρούμενο σε 3,1 εκατ. μετοχές ονομαστικής μοναδιαίας αξίας € 0,01. Το εγκεκριμένο κεφάλαιο της εταιρίας ανέρχεται σε € 30,0 εκατ. διαιρούμενο σε 3,0 δις. μετοχές ονομαστικής μοναδιαίας αξίας € 0,01.
Προς το παρόν οι συμμετοχές στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρίας κυμαίνονται από το ελάχιστο 0,1% (Κύπρος και Μάλτα) μέχρι το μέγιστο 18,9% (Γερμανία). Η Ελλάδα συμμετέχει με 2,0%.
Σκοπός της εταιρίας είναι η συγκέντρωση ρευστών διαθεσίμων μέσω της έκδοσης διεθνών ομολογιακών δανείων (αλλά και άλλων χρηματοπιστωτικών μέσων) μέχρι και του ποσού των € 440 δις για την παροχή προσωρινής έκτακτης χρηματοδότησης προς όσους εξ’ αυτών αντιμετωπίζουν δημοσιονομικές δυσκολίες, δηλαδή δεν είναι ικανοί να ανταποκριθούν στις τρέχουσες χρηματοπιστωτικές υποχρεώσεις τους, και έχουν συνάψει ένα Μνημόνιο Συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το οποίο περιέχει τους όρους της οικονομικής πολιτικής που θα ασκηθεί.
Οι εγγυήσεις που οι μέτοχοι της εταιρίας συνεισφέρουν σ’ αυτή είναι κατά την αναλογία της συμμετοχής τους στο καταβεβλημένο κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας – ΕΚΤ και σταθμισμένες με το δείκτη της πιστοληπτικής ικανότητάς τους που καταρτίζουν οι τρείς κυριότεροι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης (Standard & Poor’s, Fitch Ratings και Moody’s). Η σταθμισμένη συνεισφορά των μετόχων στις εγγυήσεις κυμαίνεται από το 0,0% (Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία) μέχρι και το 29,1% (Γερμανία).
Η εταιρία δρα συγχρηματοδοτικά με το ΔΝΤ (μέγιστη συμβολή εκ € 250 δις) και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθεροποίησης – ΕΜΧΣ European Financial Stabilization Mechanism – EFSM (μέγιστη συμβολή € 60 δις)
Μέχρι σήμερα η εταιρία έχει εκδώσει τρία ομολογιακά δάνεια συνολικού ποσού € 15,0 δις. Το πρώτο δάνειο εκ ποσού € 5,0 δις ήταν για την Ιρλανδία και τα δύο επόμενα εκ ποσών € 5,0 δις το καθένα ήταν για την Πορτογαλία. Η πιστοληπτική ικανότητα της εταιρίας αξιολογείται ως η μέγιστη δυνατή και από τους τρείς κυριότερους διεθνείς οίκους αξιολόγησης (AAA για τις Standard & Poor’s και Fitch Ratings, Aaa για την Moody’s).
Πρέπει κατ’ αρχήν να επισημανθεί ότι τα ομόλογα που εκδίδει η ΔΕΧΣ ΑΕ αποτελούν τύπο του περίφημου «ευρωομολόγου» για το οποίο έχει κάνει τόσο μεγάλο θόρυβο η ευρωπαϊκή αριστερά, σοσιαλιστική και η μετασταλινική κομμουνιστική, ως έκφραση της διευρωπαϊκής πολιτικής αλληλεγγύης.
Στη συγκεκριμένη, ωστόσο, περίπτωση, αυτή η αλληλεγγύη ενέχει –κάτω από ορισμένους όρους- και δυναμικές αλλαγής της ιδιοκτησίας των πραγματικών περιουσιακών στοιχείων αναφοράς.
Εάν η Πορτογαλία και Ιρλανδία και προσεχώς και η Ελλάδα δεν κατορθώσουν να εξυπηρετήσουν πλήρως τα δάνεια που έχουν λάβει από την ΔΕΧΣ ΑΕ, τότε οι αντίστοιχες εγγυήσεις που έχουν δώσει οι υπόλοιποι μέτοχοι θα καταπέσουν. Με τον τρόπο αυτό η εταιρία θα αποκτήσει ισόποσες απαιτήσεις έναντι των κρατών που απέτυχαν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Κατά συνέπεια, θα επαναληφθεί μια από τις διαδικασίες που ήδη περιγράφτηκαν στο Τμήμα 52.8.
Ποια είναι η διαφορά τώρα; Ότι ο κατ’ αρχήν φορέας ιδιοκτησίας των περιουσιακών στοιχείων είναι ήδη μια διακρατική μετοχική εταιρία με κεφάλαιο που απαρτίζεται από 3+ δις μετοχές.
Επομένως, η κοινωνικοποίηση δεν απαιτεί καμία απολύτως μορφολογική αλλαγή στο φορέα ιδιοκτησίας. Η κοινωνικοποίηση θα αλλάξει μία και μόνο μία πτυχή του: θα αποσπάσει την ιδιοκτησία και τον έλεγχο του μετοχικού κεφαλαίου από το μυαλό και τα χέρια της διακρατικής εξουσίας και θα τα αποδώσει στους ίδιους τους πολίτες της Ευρωζώνης.
3. Το ταξικό περιεχόμενο της σοσιαλιστικής επανάστασης στο μητροπολιτικό καπιταλισμό
Είδαμε πιο πάνω ότι κεφάλαιο των ΤΚΠ θεωρείται ότι είναι ο μόνος μελλοντικός “παραγωγικός πόρος” της χώρας ύστερα από την εξάντληση των φυσικών πόρων που εκμεταλλεύεται επί του παρόντος. Έτσι, η συσσώρευση του κεφαλαίου από την αποταμίευση του εισοδήματος που προέκυπτε κατά το παρελθόν από την εκμετάλλευση ενός πραγματικού παραγωγικού πόρου είναι ο μόνος πόρος που η χώρα θα διαθέτει στο μέλλον. Συνεπώς, αν το “κεφάλαιο” καταργηθεί, τότε ο μοναδικός πόρος της χώρας εξανεμίζεται και η χώρα στο μέλλον θα επιστρέψει απευθείας πίσω στο Μεσαίωνα. Οι Αμπουνταμπιανοί και οι Νορβηγοί, καθώς επίσης και πολλοί άλλοι, θα ξαναγίνουν ψαράδες. Κατ’ αντιστοιχία, σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις, η εθνική αυτονομία και ο εθνικός αυτοπροσδιορισμός υφίστανται μόνο πάνω στη βάση του κεφαλαίου!
Το κεφάλαιο των ΤΚΠ είναι οιονεί κοινωνικό κεφάλαιο σε σχέση με τον επωφελούμενο πληθυσμό αναφοράς. Ωστόσο, στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομίας, στην οποία λειτουργεί ως τέτοιο, είναι μόνο ιδιωτικό κεφάλαιο με περισσότερο ή λιγότερο εκτεταμένη κοινωνική σκοπιμότητα.
Ο πληθυσμός αυτών των χωρών είναι –όσο ιδιοποιείται ξένη υπεραξία- καπιταλιστικός. Ταυτόχρονα, στο εσωτερικό του, η μισθωτή σχέση συνεχίζει να είναι λειτουργική. Συνεπώς, είμαστε μπροστά στην υβριδική διαταξική ταξική περίπτωση μισθωτών που είναι ταυτόχρονα και καπιταλιστές!
Φυσικά, αυτό το φαινόμενο δεν είναι ένα κοινωνικό παράδοξο εγγενές μόνο στην περίπτωση των ΤΚΠ. Σ’ όλες τις μητροπολιτικές οικονομίες υπάρχουν σημαντικά τμήματα μισθωτών που κατέχουν ένα συσσωρευμένο / κληρονομημένο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο (ιδιωτικά και δημόσια χρεόγραφα, μετοχές εταιρειών, ακίνητα, κ.λ.π.). Αυτό το κεφάλαιο -ακόμα κι αν είναι μικρό- αλλάζει την ταξική ταυτότητα των μισθωτών που το κατέχει. Αυτή η μισθωτή – μικροκαπιταλιστική τάξη είναι τυπική στο μητροπολιτικό καπιταλισμό όπου οι χαμηλόμισθες εργασίες έχουν ουσιωδώς περάσει στους νόμιμους και, κυρίως, παράνομους μετανάστες.
Αυτή η ιμπεριαλιστική ταξική μετάλλαξη δεν έχει, φυσικά, εξαλείψει τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό στις μητροπολιτικές οικονομίες και ποτέ δε θα το κάνει. Η συνδυασμένη τους εξάλειψη προϋποθέτει τη σοσιαλιστική επανάσταση όχι μόνο των ανέργων και των χαμηλόμισθων εργαζόμενων αλλά της εργατικής τάξης στην ολότητά της επικεφαλής ενός κοινωνικού κινήματος.
Συνεπώς:
α) Υπό αυτές τις συνθήκες, η σοσιαλιστική επανάσταση ενάντια στο κεφάλαιο γενικά είναι απλώς ανέφικτη.
β) Υπό αυτές τις συνθήκες, η σοσιαλιστική επανάσταση ενάντια στο κρατικό και το μεγάλο ιδιωτικό κεφάλαιο είναι απλώς αναπόφευκτη.
4. Η παγκοσμιοποίηση της κοινωνικοποίησης
Η υπεραξία δημιουργείται ως δυνατότητα μέσω της μισθωτής σχέσης αλλά υποστασιοποιείται με την πώληση προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται απ’ αυτή τη σχέση.
Σε μια κλειστή οικονομία, η κατανομή της υπεραξίας που δημιουργείται μέσω της κοινωνικής μετοχικής συνιδιοκτησίας σχεδόν την καταργεί στο πέρασμα του χρόνου ως ένα κοινωνικό ταξικό μέγεθος, δηλαδή ως κληρονομούμενη αναπαραγωγή της ταξικής σχέσης κεφαλαιούχου – μισθωτού.
Αυτό, ωστόσο, δεν συμβαίνει σε μια ανοιχτή οικονομία: υπάρχει η εισροή του κέρδους που πραγματώνεται στο εξωτερικό ή η εκροή του κέρδους που έχει πραγματωθεί στο εσωτερικό. Υπάρχουν, συνεπώς, αντίστοιχες προσαρμογές προς τα πάνω και προς τα κάτω ως προς την τυπική ροπή που περιγράφτηκε στην περίπτωση μιας “κλειστής” οικονομίας, δηλαδή μετατοπίσεις των διαχρονικών τροχιών προς τα πάνω ή προς τα κάτω.
Η κατάσταση αυτή υποδεικνύει καθαρά ότι στο πλαίσιο μιας ανοιχτής οικονομίας μπορεί να επιτευχθεί μόνο μια προσέγγιση της κατάργησης της υπεραξίας και σήμερα καμία οικονομία δεν μπορεί να είναι κλειστή. Η κοινωνικοποίηση παράγει τηn μη αναστρέψιμη σοσιαλιστική μετάβαση σαν μια συνεχή πλειοψηφική κοινωνική συμμαχία, αλλά δεν μπορεί να πετύχει την πλήρη κοινωνική κατανομή της υπεραξίας, δηλαδή την εξάλειψη της εκμετάλλευσης. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομίας και στο όριο της παγκοσμιοποίησης της κοινωνικοποίησης.
Η παγκοσμιοποίηση της κοινωνικοποίησης είναι έτσι συνυφασμένη με τον τρόπο με τον οποίο τελείται επειδή δεν υπάρχει κανένας εγγενής περιορισμός στη μετοχική ιδιοκτησιακή δομή των κοινωνικών επιχειρήσεων όπως είχαμε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε στην περίπτωση των εργαζόμενων στις θυγατρικές της PDV SA στο εξωτερικό.
Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει στην περίπτωση των κρατικών επιχειρήσεων: η δραστηριότητά τους έξω από τα σύνορα είναι απλά ιμπεριαλιστική. Διμερείς ή πολυμερείς κρατικές εταιρείες είναι απλά συμβιβασμοί ισχύος στην απορρέουσα αμοιβαία εκμετάλλευση.
Ως εκ τούτου, το επόμενο βήμα στην κοινωνικοποίηση είναι η πολυ-εθνικοποίηση ή παγκοσμιοποίηση, δηλαδή η συγκρότηση εταιρειών στο κεφάλαιο των οποίων συμμετέχουν οι πληθυσμοί ομάδων κρατών.
Πώς μπορεί να γίνει αυτό;
Ας δώσουμε μια ενδεικτική απάντηση δημιουργώντας μια νέα οικονομική ομοσπονδία κυρίαρχων κρατών, ας πούμε -για παράδειγμα- το Αμπού Ντάμπι και η Νορβηγία. Ο πληθυσμός του Αμπού Ντάμπι είναι 896.751 άτομα και ο πληθυσμός της Νορβηγίας είναι 4.644.457 άτομα. Το 2009 το ΑΕΠ τους ήταν αντιστοίχως $ 159 δις και $ 416 δις. Η αξία του ενεργητικού των αντίστοιχων Ταμείων Κρατικής Περιουσίας – ΤΚΠ είναι $ 875 δις και $ 396,9 δις.
Κατ’ αντιστοιχία, η νέα οικονομική οντότητά μας θα έχει -με απλή πρόσθεση- έναν πληθυσμό 5.541.208 ατόμων και ΑΕΠ $ 575 δις. Το νέο κοινό τους Ταμείο Περιουσίας Πολιτών – ΤΠΠ θα έχει ενεργητικό αξίας $ 1,271 τρις.
Αν το ΑΕΠ πηγαίνει στα άτομα που το παρήγαγαν επιτοπίως, πώς μπορεί να κατανεμηθεί η συμμετοχή των δύο πληθυσμών στην ιδιοκτησία, τα κέρδη και τη διαχείριση του νέου ΤΠΠ;
Υπάρχουν δύο εναλλακτικοί τρόποι: α) ο τρόπος της αξίας χρήσης και β) ο τρόπος της ανταλλακτικής αξίας.
Σύμφωνα με τον πρώτο και απλό δημοκρατικό τρόπο, διαιρούμε την αξία του κεφαλαίου του ΤΠΠ με τον αριθμό του συναθροισμένου πληθυσμού και παίρνουμε το κατά κεφαλή μερίδιο του κάθε ατόμου στο κεφάλαιο του Ταμείου και -κατά συνέπεια- το ετήσιο όφελός του / της. Έτσι, το κατά κεφαλή μετοχικό κεφάλαιο θα είναι $ 229.531,97 και το ετήσιο κατά κεφαλή εισόδημα από τις επενδύσεις στο εξωτερικό (με έναν υποτιθέμενο συντελεστή απόδοσης της τάξης του 5%) θα είναι $ 11.476,60.
Μ’ αυτή την απλή δημοκρατική προσέγγιση, το κατά κεφαλή μετοχικό κεφάλαιο των Αμπουνταμπιανών στο ΤΠΠ θα μειωθεί από $ 975.744,66 σε $ 229.531,97. Το κατά κεφαλή μετοχικό κεφάλαιο των Νορβηγών θα αυξηθεί από $ 85.453,35 σε $ 229.531,97. Το ετήσιο κατά κεφαλή εισόδημα (με έναν υποτιθέμενο συντελεστή απόδοσης της τάξης του 5%) θα μειωθεί για τους Αμπουνταμπιανούς από $ 48.787,23 σε $ 11.476,60 και θα αυξηθεί για τους Νορβηγούς από $ 4.272,67 σε $ 11.476,60.
Έτσι, η απλή δημοκρατία παράγει μια μεταφορά πλούτου και εισοδήματος από τους πλουσιότερους στους λιγότερο πλούσιους ή συγκριτικά φτωχότερους. Οι Αμπουνταμπιανοί δεν θα δεχτούν ποτέ εθελοντικά να προχωρήσουν σε μια τέτοια ομοσπονδία. Οι Νορβηγοί από την πλευρά τους θα θέλουν οπωσδήποτε να βάλουν τους Αμπουνταμπιανούς μέσα στη “δική τους” ομοσπονδία.
Επιπροσθέτως, σύμφωνα μ’ αυτή την απλή δημοκρατική προσέγγιση τα εκλογικά δικαιώματα των Αμπουνταμπιανών στο νέο κοινό ΤΠΠ θα μειωθούν από 100% στο δικό τους ΤΚΠ σε 16%. Αντίστοιχα, τα εκλογικά δικαιώματα των Νορβηγών θα μειωθούν από 100% σε 84%. Το κόστος της απώλειας της ελευθερίας δράσης των δύο πλευρών που συνεπάγεται η ομοσπονδία είναι πολύ μεγαλύτερο για τους Αμπουνταμπιανούς απ’ ότι για τους Νορβηγούς. Οι Αμπουνταμπιανοί δε θα δεχτούν ποτέ οικειοθελώς να προχωρήσουν σε μια τέτοια ομοσπονδία. Οι Νορβηγοί από την πλευρά τους θα έκαναν τα πάντα για να βάλλουν τους Αμπουνταμπιανούς μέσα στη “δική τους” ομοσπονδία.
Υπάρχουν, λοιπόν, δύο εναλλακτικές λύσεις: είτε τα δύο κράτη δε θα ενωθούν ποτέ, αλλά θα διατηρούν ειρηνικές σχέσεις μεταξύ τους, ή το φτωχότερο και πολυπληθέστερο κράτος, δηλαδή η Νορβηγία, θα εισβάλλει στρατιωτικά στο Αμπού Ντάμπι για να επιβάλλει την οικονομική ένωσή τους. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι Αμπουνταμπιανοί θα καταλάβουν στην αιωνιότητα τη θέση της εθνικής μειονότητας (16%) που θα επιζητά την ανεξαρτησία τους, δηλαδή το δικαίωμα να δημιουργήσουν το δικό τους κράτος, ενώ οι Νορβηγοί, θα είναι μια άνετη πλειοψηφία (84%) που θα προσπαθεί να αφομοιώσει πολιτισμικά τους Αμπουνταμπιανούς όσο είναι αυτό δυνατό.
Επομένως, ο τρόπος της άμεσης δημοκρατίας και του οικονομικού λογισμού σε αξίες χρήσης δεν μπορούν ποτέ να υπερβούν το «εθνικό» κράτος. Μπορούν να παράξουν διμερείς και πολυμερείς ροπές διακρατικής συνεργασίας αλλά ουδέποτε θα καταφέρουν να παράξουν την απονέκρωση του κράτους. Για να συντομεύσουμε μια μεγάλη ιστορία, ας θυμηθούμε απλώς το μέγεθος των πληθυσμών της Ινδίας και της Κίνας.
Επομένως, ο σοσιαλισμός είναι ανέφικτος· εφικτές είναι μόνο εθνικές μεταβατικές πορείες προς αυτόν που δεν τελειώνουν ποτέ. Ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι καταδικασμένος να ζει στην αιωνιότητα κάτω από το ζυγό του κράτους.
Τώρα, ας διερευνήσουμε τον εναλλακτικό τρόπο, τον τρόπο της ανταλλακτικής αξίας, προκειμένου να δημιουργήσουμε μια οικονομική ομοσπονδία μεταξύ του Αμπού Ντάμπι και της Νορβηγίας.
Απλώς, οι Αμπουνταμπιανοί θα είναι οι ιδιοκτήτες του μέρους του κεφαλαίου του νέου κοινού ΤΠΠ που αντιστοιχεί στην αξία του κεφαλαίου που συνεισέφεραν στη νέα οικονομική οντότητα. Το ίδιο ισχύει, επίσης, και για τους Νορβηγούς.
Κατ’ αντιστοιχία, οι Αμπουνταμπιανοί θα κατέχουν το 68,8% του κεφαλαίου και των εκλογικών δικαιωμάτων του νέου κοινού ΤΠΠ και θα ιδιοποιούνται το ίδιο ποσοστό του εισοδήματος που παράγεται· οι Νορβηγοί θα κατέχουν το 31,2% του κεφαλαίου και των εκλογικών δικαιωμάτων του νέου κοινού ΤΠΠ και θα ιδιοποιούνται το ίδιο ποσοστό του εισοδήματος που παράγεται.
Η διανομή της ιδιοκτησίας, των ψήφων και του εισοδήματος ανάλογα με τη συνεισφορά κεφαλαίου του κάθε συμβαλλόμενου πληθυσμού δεν αλλάζει καθόλου (επιδεινώνει ή βελτιώνει) την μελλοντική τους κατάσταση ευημερίας σε σχέση μ’ εκείνη την προ-ενωσιακή εποχή. Έτσι, δεν έχουν κανένα λόγο να αντιτεθούν στη δημιουργία μιας οικονομικής ομοσπονδίας μεταξύ τους (αν, φυσικά, θεωρούν ότι η οικονομική τους ένωση θα παράγει καλύτερα επενδυτικά οφέλη από εκείνα που μπορούν να πετύχουν ξεχωριστά). Σ’ αυτή την περίπτωση, το «εθνικό» κράτος τούς είναι άχρηστο, τουλάχιστον στις οικονομικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. Άρα, το κράτος απονεκρώνεται από την κοινωνική συνιδιοκτησία και συνδιαχείριση. Ο δρόμος για τον παγκόσμιο σοσιαλισμό ανοίγει διάπλατα.
Τώρα, οφείλουμε να υπενθυμίσουμε ένα άλλο παράδειγμα, περισσότερο ρεαλιστικό αλλά και προσανατολισμένο επίσης προς την άμεση πολιτική δράση.
Η οικονομική βοήθεια που παρέχεται από τα κράτη στα Ευρωπαϊκά, Βορειοαμερικανικά και Ιαπωνικά τραπεζικά και χρηματοπιστωτικά συστήματα μπορεί να μετατραπεί σε μετοχές κεφαλαίου και το νέο μετοχικό κεφάλαιο που δημιουργείται με αυτό τον τρόπο μπορεί να διανεμηθεί στους πληθυσμούς των αντίστοιχων κρατών, ανάλογα με τη συνεισφορά κεφαλαίου του κάθε κράτους στην επανακεφαλαιοποίηση των πολυεθνικών εταιρειών που συνθέτουν τα τραπεζικά και χρηματοπιστωτικά συστήματα. Αυτό δεν είναι μόνο αμέσως τεχνικά εφικτό αλλά και αναγκαίο από την παγκόσμια λογική του ίδιου του καπιταλισμού. Τουλάχιστον στην Ευρώπη, με όλη τη διακρατική ολοκλήρωση των εταιρειών που έχει επιτευχθεί στο πλαίσιο της ευρωζώνης και της ΕΕ, ο άμεσος σχηματισμός κοινωνικοποιημένων πολυεθνικών εταιρειών τεχνικά είναι μόλις ένα βήμα μωρού.
Αυτή τη στιγμή, λοιπόν, το μέλλον του σοσιαλισμού διακυβεύεται στην Ευρώπη· και αυτή είναι η τελευταία ευρωπαϊκή συνεισφορά που η Ευρώπη μπορεί σήμερα να δώσει στον παγκοσμιοποιημένο ανθρώπινο πολιτισμό.
[i] Yanis Varoufakis, Τα θύματα της Γάζας καταδεικνύουν μια άλλη εξωτερική και ενεργειακή πολιτική – ΕφΣυν 19 ΜΑΗ 2018
https://www.yanisvaroufakis.eu/2018/05/27/τα-θύματα-της-γάζας-καταδεικνύουν-μια/
[ii] Sovereign Wealth Funds – SWF.
