Ποσοστό του κέρδους και ανάπτυξη | του Κώστα Λαμπρόπουλου

Ποσοστό του κέρδους και ανάπτυξη | του Κώστα Λαμπρόπουλου

  • |

Την Κυριακή 23 Νοέμβρη 2003, η εφημερίδα «Ριζοσπάστης», όργανο της ΚΕ του ΚΚΕ, δημοσίευσε στη μόνιμη στήλη του «Ιδεολογία» το ανυπόγραφο άρθρο «Ο νόμος για την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους» με θέμα -προφανώς- ταυτόσημο με τον τίτλο του.

  • του Κώστα Λαμπρόπουλου |   |red line

Το άρθρο καταλήγει στο συμπέρασμαότι«Ο νόμος της τάσης του ποσοστού κέρδους να πέφτει αποτελεί έναν από τους χτυπητούς δείκτες του ιστορικά περιορισμένου χαρακτήρα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Οξύνει τις αντιθέσεις και δείχνει παραστατικά, πώς, σε μιαν ορισμένη βαθμίδα, το αστικό καθεστώς γίνεται εμπόδιο στην παραπέρα ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.» (https://www.rizospastis.gr/story.do?id=2054345).

Στο ίδιο μήκος κύματος με τον επίσημο σταλινισμό εκπέμπουν και νεότερα και νεότατα σχετικά δημοσιεύματα, ακόμα και -κατά δήλωσή τους- αντισταλινικά.

Π.χ., το 2014 ένα απ’ αυτά διαπιστώνει ότι «Όμως, από το 2008 ως σήμερα καμία αναπτυγμένη οικονομία δεν έχει συνέλθει ανακτώντας τον αναπτυξιακό της βηματισμό, με  παραγωγικές επενδύσεις που να δημιουργούν μαζικά νέες θέσεις εργασίας. Αιτία γι’ αυτό είναι, σύμφωνα με την μαρξιστική ανάλυση, η βασιζόμενη στη λειτουργία της αγοράς μείωση του μέσου ποσοστού κέρδους εξαιτίας μιας άναρχης μακροχρόνιας συσσώρευσης πλεονάζουσας παραγωγικής ισχύος που μένει έτσι αναξιοποίητη.».

Αυτή η «μαρξιστική» αρμονική σύμπλευση αντισταλινικών και σταλινικών, δηλαδή επαναστατών και αντεπαναστατών ή -αντιστρόφως- αντεπαναστατών και επαναστατών, μου φαίνεταιεντελώς παράδοξη.

Αν σταλινικοί και αντισταλινικοί συμφωνούν σε κάτι, τότε αυτό το κάτι πρέπει να μην υπάρχει, να είναι το κομμουνιστικό φάντασμα του Μαρξ, που δυστυχισμένο εδώ και δεκαετίες μετά και από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και του σταλινισμού πλανάται πάνω από την Ευρώπη αναζητώντας μια τρύπα του καπιταλισμό να χωθεί μπας και καταφέρει για λίγα ακόμα χρόνια να διαφύγει από την πλήρη εξαΰλωσή του.

Φαίνεται ότι αυτή την τρύπα τη δίνει ο (φιλοκομουνιστικός)«νόμος για την πτωτική τάση του ποσοστού του κέρδους» του Μαρξ που γι’ αυτό το λόγο αποτελεί από το 2008 και μετά και το σήμα κατατεθέν της μεταμοντέρνας Αριστεράς.

Πόσο, όμως,“μοντέρνα” είναι αυτή η μεταμοντέρνα Αριστερά;

Κλείνει τα μάτια της και βλέπει, όπως προσομοιώνουντα δύο επόμενα Διαγράμματα Α1 και Α2, την εκπληκτική διαχρονική κάθοδο του καπιταλιστικού ποσοστού του κέρδους.

Διάγραμμα Α1: Το ποσοστό κέρδους του επιχειρηματικού τομέα των ΗΠΑ (μέτρησηKliman και Roberts), %

Πηγή:https://thenextrecession.wordpress.com/2016/10/04/the-us-rate-of-profit-1948-2015/

Διάγραμμα Α2: Το ποσοστό κέρδους ολόκληρης της οικονομίας των ΗΠΑ, %

Πηγή:https://thenextrecession.wordpress.com/2016/10/04/the-us-rate-of-profit-1948-2015/

Ανοίγει τα μάτια της και δεν βλέπει, όπως απεικονίζουν τα Διαγράμματα Β1, Β2 και Β3,την αύξηση του παραγόμενου ετησίως καπιταλιστικού πλούτου και τη μείωση της ανεργίας.

Διάγραμμα Β1: Ετήσιο ΑΕΠ των ΗΠΑ σε σταθερές τιμές, USD, δις.

Διάγραμμα Β2: Ποσοστό ετήσιας μεταβολής του ΑΕΠ των ΗΠΑ, %

Πηγή:https://tradingeconomics.com/united-states/gdp-growth

Και για να είναι πλήρης και ξεκάθαρη η φωτογραφία της αμερικανικής πραγματικότητας παρατίθεται το Διάγραμμα Β3 που παρουσιάζει τη διαχρονική εξέλιξη της ανεργίας.

Διάγραμμα Β3: Ποσοστό ανεργίας στις ΗΠΑ, %.

Τι προκύπτει από την, ακόμα και οπτική, σύγκριση των δύο ομάδων διαγραμμάτων (Α και Β);

Πρώτο: ότι ο κατά το Γραφείο Οικονομικής Ανάλυσης (BureauofEconomicAnalysis–BEA) των ΗΠΑ ρυθμός ανάπτυξης (Β2) είναι ανεπηρέαστος από την καθοδική πορεία του κατά τους Klimanκαι Robertsποσοστού του κέρδους (Α1 και Α2).

Επομένως, τα δύο μεγέθη είναι μεταξύ τους ασυσχέτιστα, δηλαδή άσχετα!

Δεύτερο: ότι η κατά το Γραφείο Οικονομικής Ανάλυσης (Bureau of Economic Analysis–BEA) των ΗΠΑ παραγόμενο ετησίως προϊόν (Α1) αυξάνεται ενώ το κατά τους Klimanκαι Robertsποσοστού του κέρδους (Α1 και Α2) μειώνεται.

Επομένως, τα δύο μεγέθη, το προσομοιωμένο και το στατιστικό, κινούνται αντιστρόφως. Αυτό σημαίνει ότι η προκύπτουσα σχέση των δύο μεγεθών (αποδεχόμενοι την έστω και κατά προσέγγιση αντιπροσωπευτικότητα της προσομοίωσης Kliman – Roberts) είναι αυτή που εμφανίζεται στο ακόλουθο Διάγραμμα Γ.

Διάγραμμα Γ: Σχέση μεταξύ προϊόντος (USD, δις.) και ποσοστού του κέρδους (%) στις ΗΠΑ, 1950-2017

Επομένως, ο καπιταλισμός – αφού μειώνει το ποσοστό του κέρδους του χάριν της αύξησης της παραγωγής και της απασχόλησης- είναι φιλανθρωπικά επωφελής για την ανθρωπότητα μέχρις ότου να γίνει κομμουνισμός … επειδή κάποτε το ποσοστό κέρδους, άρα και η υπεραξία, θα μηδενιστούν συμμετρικά αφού το ποσοστό του κέρδους πέφτει συνεχώς… Επαναστάτες και αντεπαναστάτες, λοιπόν, από κοινού, συμμαχικά και συντροφικά, στην υπηρεσία του μεταβατικού καπιταλισμού της μεταμοντέρνας Αριστεράς.

Ποια είναι, όμως, η φορά της αιτιώδους σχέσης μεταξύ των δύο μεγεθών; Η πτώση του ποσοστού του κέρδους οφείλεται στην αύξηση της παραγωγής ή – αντιστρόφως- η πτώση του ποσοστού του κέρδους προκαλεί τη μεγέθυνση της παραγωγής ή -μήπως τελικά- τα δύο μεγέθη είναι αλληλοπροσδιοριζόμενα;Αυτό αποτελεί άλλο κεφάλαιο που δεν είναι της παρούσης.

Η ταξική, πάντως, ουσία που αναδεικνύεται από την αντίστροφη σχέση μεταξύ προϊόντος και ποσοστού του κέρδους Γ είναι μονοσήμαντα ορισμένη: ο μεν καπιταλισμός ενισχύεται (αύξηση παραγόμενου προϊόντος) αλλά η δε καπιταλιστική τάξη εξασθενεί μέσα σ’ αυτόν (μείωση ποσοστού κέρδους)!

Και, πως ερμηνεύεται αυτή η αντίφαση;

Η μοναδική ερμηνεία που μπορεί να έχει αυτή η αντίφαση είναι ότι μέρος του κοινωνικού κεφαλαίου, ακόμα και το μεγαλύτερο, δεν βρίσκεται πλέον στην ιδιοκτησία της καπιταλιστικής τάξης αλλά στην ιδιοκτησία από τη μια του κράτους και από την άλλη της ίδιας της εργατικής τάξης (συλλογικά, ομαδικά και ατομικά). Τόσο το (δημοκρατικό) κράτος όσο και η (συνδικαλιστικά) οργανωμένη εργατική τάξη, νυν και πρώην, δηλαδή οι συνταξιούχοι, δεν πολυσκοτίζονται για την απόδοση των τεράστιων επενδύσεών τους αλλά πρωτίστως για την ασφάλειά τους.

Η κατάσταση της εργατικής τάξης, νυν και πρώην, ως ιδιοκτήτριας κεφαλαίου στο μητροπολιτικό καπιταλισμό και το απορρέον απ’ αυτήν πρόγραμμα σοσιαλιστικής δράσης της έχουν εκτεταμένα αναλυθείστο βιβλίο μου «Αναδιατυπώνοντας το σοσιαλισμό»που εκδόθηκε το 2013.