50 χρόνια από τη Ματωμένη Κυριακή

Πενήντα χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από τα γεγονότα της Ματωμένης Κυριακής στη Βόρεια Ιρλανδία, μιας ακόμα αιματοβαμμένης στιγμής στην ιστορία του διεθνούς κινήματος.

Το κρά­τος-κα­τα­σκεύ­α­σμα του βρε­τα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού, εξα­σφά­λι­ζε τη στα­θε­ρό­τη­τά του πρι­μο­δο­τώ­ντας τον προ­τε­στα­ντι­κό πλη­θυ­σμό (που ήταν πιο πι­στός στην Ένωση με το Στέμ­μα) και κα­τα­πιέ­ζο­ντας την κα­θο­λι­κή μειο­ψη­φία (που δια­τη­ρού­σε πιο ισχυ­ρή ιρ­λαν­δι­κή ταυ­τό­τη­τα και ήταν πιο συν­δε­δε­μέ­νη με τον «ρε­που­μπλι­κα­νι­σμό», το ρεύμα που υπο­στή­ρι­ζε την προ­ο­πτι­κή μιας ανε­ξάρ­τη­της Ιρ­λαν­δι­κής Δη­μο­κρα­τί­ας). Ο κα­θο­λι­κός πλη­θυ­σμός ήταν πρα­κτι­κά απο­κλει­σμέ­νος από δου­λειές, αξιο­πρε­πή στέγη κ.ά, πε­ρί­τε­χνοι εκλο­γι­κοί κα­τά­λο­γοι και πε­ρι­φέ­ρειες εξα­σφά­λι­ζαν ότι ακόμα και στις γει­το­νιές που πλειο­ψη­φού­σε δεν εξέ­λε­γε δι­κούς του αντι­προ­σώ­πους. Ένα μο­νο­κομ­μα­τι­κό κα­θε­στώς Ενω­τι­κών, επέ­βλε­πε -κατά δή­λω­σή του- «ένα προ­τε­στα­ντι­κό κοι­νο­βού­λιο σε ένα προ­τε­στα­ντι­κό κρά­τος». Η διαιώ­νι­ση αυτής της κα­τά­στα­σης στη­ρι­ζό­ταν σε μια σκλη­ρή κρα­τι­κή κα­τα­στο­λή των εθνι­κι­στι­κών-ρε­που­μπλι­κα­νι­κών κοι­νο­τή­των, που συν­δυα­ζό­ταν με άγρια πο­γκρόμ προ­τε­στα­ντι­κών-ενω­τι­κών πα­ρα­κρα­τι­κών σω­μά­των.

Βασίλης Λίτος

Ο άνε­μος του διε­θνούς «1968» φτά­νει και στη Βό­ρεια Ιρ­λαν­δία, καθώς ιδρύ­ε­ται η Ένωση για τα Δι­καιώ­μα­τα του Πο­λί­τη (Civil Rights Association), στα πρό­τυ­πα του αντί­στοι­χου κι­νή­μα­τος των μαύ­ρων στον αμε­ρι­κα­νι­κό Νότο, μια «νέα Αρι­στε­ρά» δίνει αγώ­νες εμπνε­ό­με­νη από την εξέ­γερ­ση στο Πα­ρί­σι, ενώ στο Μπό­γκ­σαϊντ, την ρε­που­μπλι­κά­νι­κη ερ­γα­το­γει­το­νιά του Ντέρι, ανα­γρά­φε­ται το διά­ση­μο «You are now entering Free Derry» (ει­σέρ­χε­στε στο ελεύ­θε­ρο Ντέρι), εμπνευ­σμέ­νο από το «Free Berkley», το «Ελεύ­θε­ρο Μπέρ­κλεϊ» κατά την κα­τά­λη­ψή του από τους Αμε­ρι­κα­νούς φοι­τη­τές.

Το κα­λο­καί­ρι του 1969, στη «Μάχη του Μπό­γκ­σαϊντ», το «Ελεύ­θε­ρο Ντέρι» αντι­στέ­κε­ται σε προ­τε­στα­ντι­κά πο­γκρόμ, υψώ­νει οδο­φράγ­μα­τα και κα­τορ­θώ­νει να απο­σπά­σει την πε­ριο­χή από τον έλεγ­χο του βο­ρειοϊρ­λαν­δι­κού κρά­τους. Σε αυτό το φόντο, απο­βι­βά­ζε­ται στη Βό­ρεια Ιρ­λαν­δία ο βρε­τα­νι­κός στρα­τός. Υπο­τί­θε­ται ως ει­ρη­νευ­τι­κή δύ­να­μη ανά­με­σα σε δύο «αλ­λη­λο­σπα­ρασ­σό­με­νες κοι­νό­τη­τες». Στην πράξη, συ­νερ­γά­ζε­ται με το κα­θε­στώς τρό­μου που επι­βά­λει το βο­ρειοϊρ­λαν­δι­κό κρά­τος, που στή­νει στρα­τό­πε­δα κρά­τη­σης όπου συ­γκε­ντρώ­νο­νται συλ­λη­φθέ­ντες χωρίς δι­καί­ω­μα δίκης.

Στις 16 Γε­νά­ρη του 1972, ο βρε­τα­νι­κός Στρα­τός, με πρό­σχη­μα την κα­τα­πο­λέ­μη­ση της «τρο­μο­κρα­τί­ας» (τη δράση ομά­δων του IRA που αρ­χί­ζει να κλι­μα­κώ­νε­ται μετά την από­βα­ση βρε­τα­νι­κών στρα­τευ­μά­των και την εφαρ­μο­γή του κα­θε­στώ­τος μα­ζι­κών κρα­τή­σε­ων χωρίς δίκη), προ­βαί­νει σε μα­ζι­κές συλ­λή­ψεις Κα­θο­λι­κών εντεί­νο­ντας το κλίμα φόβου και τρο­μο­κρα­τί­ας.

Η κυ­βέρ­νη­ση ανα­κοι­νώ­νει την απα­γό­ρευ­ση κάθε δη­μό­σιας εκ­δή­λω­σης των Κα­θο­λι­κών/Ρε­που­μπλι­κα­νών για 6 μήνες. Λίγες μέρες αρ­γό­τε­ρα, στις 22 του μήνα, πραγ­μα­το­ποιεί­ται συ­γκέ­ντρω­ση από τους Ρε­που­μπλι­κα­νούς ενά­ντια στην πα­ρου­σία του στρα­τού στο Ντέρι που κα­τα­στέλ­λε­ται βίαια από τις δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής. Η οργή του ιρ­λαν­δι­κού λαού συσ­σω­ρεύ­ε­ται και ξε­χει­λί­ζει.

Στις 30 του Γε­νά­ρη, η «Ένωση για τα Δι­καιώ­μα­τα του Πο­λί­τη» διορ­γα­νώ­νει πο­ρεία δια­μαρ­τυ­ρί­ας απέ­να­ντι στην κα­τα­στο­λή, με βα­σι­κά αι­τή­μα­τα την απο­φυ­λά­κι­ση όλων των πο­λι­τι­κών κρα­του­μέ­νων και την απο­χώ­ρη­ση των βρε­τα­νι­κών στρα­τευ­μά­των από την Βό­ρεια Ιρ­λαν­δία. Στη συ­γκέ­ντρω­ση, παρά τις απα­γο­ρεύ­σεις και τις απει­λές, συμ­με­τεί­χαν πε­ρί­που 10.000 άτομα, ερ­γα­τι­κά σω­μα­τεία, φοι­τη­τές και απλός κό­σμος.

Η πο­ρεία εξε­λίσ­σε­ται ομαλά κι ο κό­σμος δια­δη­λώ­νει ει­ρη­νι­κά. Μόλις η συ­γκέ­ντρω­ση φτά­νει μπρο­στά στα πρώτα οδο­φράγ­μα­τα της αστυ­νο­μί­ας, οι διορ­γα­νω­τές της πο­ρεί­ας, που εμπνέ­ο­νται από τις «μη-βί­αιες» με­θό­δους του Μάρ­τιν Λού­θερ Κινγκ, κα­λούν τον κόσμο να απο­μα­κρυν­θεί ώστε να μην δώσει πά­τη­μα στο αντί­πα­λο στρα­τό­πε­δο. Την στιγ­μή όμως που το πλή­θος απο­χω­ρεί από το ση­μείο, ομά­δες Βρε­τα­νών αλε­ξι­πτω­τι­στών και ει­δι­κών δυ­νά­με­ων αρ­χί­ζουν να κα­τα­διώ­κουν τους δια­δη­λω­τές με μια άνευ προη­γου­μέ­νου αγριό­τη­τα, συλ­λαμ­βά­νο­ντας και βα­σα­νί­ζο­ντάς τους. Χωρίς την πα­ρα­μι­κρή αντί­στα­ση από την πλευ­ρά των συ­γκε­ντρω­μέ­νων, ακού­γο­νται οι πρώ­τοι πυ­ρο­βο­λι­σμοί. Επι­κρα­τεί πα­νι­κός και οι σφαί­ρες πέ­φτουν βροχή. Οι δρό­μοι του Ντέρι πνί­γο­νται στο αίμα από τα πυρά του βρε­τα­νι­κού στρα­τού. Ο τρα­γι­κός απο­λο­γι­σμός είναι 14 νε­κροί και δε­κά­δες βαριά τραυ­μα­τι­σμέ­νοι -οι πε­ρισ­σό­τε­ροι νε­α­ρής ηλι­κί­ας, ακόμη και ανή­λι­κοι.

Όπως κα­τα­τέ­θη­κε από πολ­λούς αυ­τό­πτες μάρ­τυ­ρες, που βί­ω­σαν την από­λυ­τη φρίκη την ημέρα εκεί­νη, ανά­με­σα τους κι ο βου­λευ­τής του Ερ­γα­τι­κού Κόμ­μα­τος Τζον Χιουμ, τα βρε­τα­νι­κά ιμπε­ρια­λι­στι­κά στρα­τεύ­μα­τα πυ­ρο­βο­λού­σαν αδια­κρί­τως και πι­σώ­πλα­τα ενα­ντί­ον των άο­πλων δια­δη­λω­τών, επι­ζη­τώ­ντας το θά­να­τό τους.

Για δε­κα­ε­τί­ες το βρε­τα­νι­κό κρά­τος κα­τη­γο­ρού­σε τα θύ­μα­τα, ισχυ­ρι­ζό­με­νο ότι έδρα­σε ενά­ντια σε «τρο­μο­κρά­τες». Ωστό­σο ήταν ορ­γα­νω­μέ­νο έγκλη­μα: Στις 25 Γε­νά­ρη είχε προη­γη­θεί μυ­στι­κή σύ­σκε­ψη μελών της προ­τε­στα­ντι­κής κυ­βέρ­νη­σης, της στρα­τιω­τι­κής και της αστυ­νο­μι­κής διοί­κη­σης όπου απο­φα­σί­στη­κε το αι­μα­το­κύ­λι­σμα της δια­δή­λω­σης. Οι Βρε­τα­νοί είχαν επι­στρα­τεύ­σει τους δια­βό­η­τους για τη σκλη­ρό­τη­τά τους αλε­ξι­πτω­τι­στές της μο­νά­δας «Para – 1».

Φυ­σι­κά κά­νεις από τους δο­λο­φό­νους δεν θα τι­μω­ρη­θεί. Ακόμα και μετά την κα­θυ­στε­ρη­μέ­νη επί δε­κα­ε­τί­ες πα­ρα­δο­χή της αλή­θειας από το βρε­τα­νι­κό κρά­τος, η κυ­βέρ­νη­ση προ­ω­θεί αμνη­στία για τους δο­λο­φό­νους.

Αυτή η αι­μα­το­χυ­σία των βρε­τα­νι­κών στρα­τευ­μά­των και η συ­γκά­λυ­ψη τους από την κυ­βέρ­νη­ση θα προ­κα­λέ­σουν ένα σο­κα­ρι­στι­κό τραύ­μα σε πολ­λούς Ιρ­λαν­δούς και θα δια­μορ­φώ­σουν ένα δια­φο­ρε­τι­κό κοι­νω­νι­κό και πο­λι­τι­κό πλαί­σιο στη Βό­ρεια Ιρ­λαν­δία τα επό­με­να χρό­νια. Ο IRA (Ιρ­λαν­δι­κός Δη­μο­κρα­τι­κός Στρα­τός), μέχρι τότε μειο­ψη­φι­κή δύ­να­μη που δρού­σε στα πε­ρι­θώ­ρια του κι­νή­μα­τος, θα στρα­το­λο­γή­σει χι­λιά­δες νέα μέλη και θα απο­κτή­σει ισχυ­ρό κοι­νω­νι­κό έρει­σμα στο Μπό­γκ­σαϊντ και στις κα­θο­λι­κές κοι­νό­τη­τες ευ­ρύ­τε­ρα.

Η Μα­τω­μέ­νη Κυ­ρια­κή είναι μια υπεν­θύ­μι­ση της ευ­θύ­νης του Λον­δί­νου για αυτή την εξέ­λι­ξη. Είναι η τρο­μο­κρα­τία του βρε­τα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού και η συ­στη­μα­τι­κή-αι­μα­τη­ρή κα­τα­πί­ε­ση ενός λαού, ο οποί­ος μην έχο­ντας άλλη δια­θέ­σι­μη διέ­ξο­δο εκεί­νη την εποχή, στρά­φη­κε στην ένο­πλη πάλη. Άνοι­ξε έτσι ένας νέος κύ­κλος αί­μα­τος στη Βό­ρεια Ιρ­λαν­δία που θα κρα­τή­σει για δε­κα­ε­τί­ες, με ευ­θύ­νη του βρε­τα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού, που θα συ­νε­χί­σει να εγκλη­μα­τεί ενώ θα στιγ­μα­τί­ζει ως «συ­νο­δοι­πό­ρους του IRA» όσους κι όσες ύψω­ναν τη φωνή τους υπέρ της δι­καιο­σύ­νης ως προ-απαι­τού­με­νο της ει­ρή­νης.

Η Mα­τω­μέ­νη Κυ­ρια­κή ενέ­πνευ­σε πολ­λούς καλ­λι­τέ­χνες, σκη­νο­θέ­τες, συγ­γρα­φείς, ζω­γρά­φους. To 1972, αμέ­σως μετά τα γε­γο­νό­τα, o Τζον Λένον γρά­φει ένα ομώ­νυ­μο τρα­γού­δι ενώ ο Πολ Μα­κάρτ­νεϊ γρά­φει το «Give Ireland back to the Irish», το οποίο λο­γο­κρί­νε­ται από τα βρε­τα­νι­κά ΜΜΕ. Και τα δύο δέ­χο­νται σκλη­ρές κρι­τι­κές για «απλου­στευ­τι­κή μο­νο­μέ­ρεια» ή/και συ­μπά­θεια προς τον IRA. H ομώ­νυ­μη ται­νία του 2002, απο­τυ­πώ­νει με «ντο­κυ­μα­ντε­ρί­στι­κο» ύφος και ακρί­βεια τα γε­γο­νό­τα, στη­ριγ­μέ­νη στο βι­βλίο του αυ­τό­πτη μάρ­τυ­ρα Ντον Μού­λαν, «Eyewitness Bloody Sunday» (1997), η δη­μο­φι­λία του οποί­ου έπαι­ξε κα­τα­λυ­τι­κό ρόλο στο να ξα­να­νοί­ξει η υπό­θε­ση και να απο­κα­τα­στα­θεί τε­λι­κά η αλή­θεια.

Οι συγ­γε­νείς των θυ­μά­των, μαζί και με χι­λιά­δες αν­θρώ­πους, εξα­κο­λου­θούν να τι­μούν την επέ­τειο δια­δη­λώ­νο­ντας και απαι­τώ­ντας δι­καιο­σύ­νη.

rproject.gr