«Είμαστε όλοι η Μαχσά»: εξέγερση συγκλονίζει το Ιράν

Διαδηλώσεις και βίαια επεισόδια έχουν εξαπλωθεί σε όλο το Ιράν μετά τη δολοφονία μιας 22χρονης Κούρδισσας, της Μαχσά Αμινί, από την αστυνομία ηθών. Η Αμινί βρισκόταν σε επίσκεψη στην πρωτεύουσα, την Τεχεράνη, στις 13 Σεπτεμβρίου, όταν συνελήφθη για φερόμενη παραβίαση της νομοθεσίας περί υποχρεωτικής κάλυψης της κεφαλής. Η αστυνομία την ξυλοκόπησε, η Αμινί έπεσε σε κώμα και πέθανε τρεις μέρες αργότερα. Κηδεύτηκε στη γενέτειρά της, το Σακέζ.

Μπέλα Μπεϊράγκι | μετάφραση Κορίνα Σχισμένου |

Αυτό που ξε­κί­νη­σε ως κη­δεία με­τα­τρά­πη­κε γρή­γο­ρα σε δια­δή­λω­ση. Εκα­το­ντά­δες άν­θρω­ποι βγή­καν στους δρό­μους φω­νά­ζο­ντας συν­θή­μα­τα κατά του κα­θε­στώ­τος και οι γυ­ναί­κες αντι­με­τώ­πι­σαν τις δυ­νά­μεις ασφα­λεί­ας κρα­τώ­ντας τις μα­ντί­λες τους στα χέρια. Έκτο­τε, οι δια­δη­λώ­σεις έχουν εξα­πλω­θεί σε 100 πό­λεις και 30 επαρ­χί­ες. Από την Τε­χε­ρά­νη μέχρι το μικρό νησί Κις, ερ­γα­ζό­με­νοι, φοι­τή­τριες, νε­ο­λαία και ηλι­κιω­μέ­νοι δια­δη­λώ­νουν κατά χι­λιά­δες. Πα­ντού, οι άν­θρω­ποι φω­νά­ζουν «Εί­μα­στε όλοι η Μαχσά!» και «Θά­να­τος στην Ισλα­μι­κή Δη­μο­κρα­τία!».

Η ιρα­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση αντι­με­τω­πί­ζει μια κρίση λαϊ­κής νο­μι­μο­ποί­η­σης καθώς η οι­κο­νο­μία συ­νε­χί­ζει να επι­δει­νώ­νε­ται υπό το βάρος του αυ­ξα­νό­με­νου πλη­θω­ρι­σμού, των δυ­τι­κών κυ­ρώ­σε­ων και των επι­πτώ­σε­ων του COVID-19. Η επι­δεί­νω­ση των οι­κο­νο­μι­κών συν­θη­κών έχει οδη­γή­σει σε άνοδο των απερ­για­κών αγώ­νων και των δια­δη­λώ­σε­ων τα τε­λευ­ταία χρό­νια, αλλά κάθε κύμα αντί­στα­σης κα­τα­πνί­γη­κε βίαια από τις αρχές.

Ενώ το πο­σο­στό ανερ­γί­ας συ­νε­χί­ζει να αυ­ξά­νε­ται και σχε­δόν το ένα τρίτο του πλη­θυ­σμού ζει σε από­λυ­τη φτώ­χεια, η άρ­χου­σα τάξη συ­νε­χί­ζει να ξο­δεύ­ει δι­σε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια για τις ένο­πλες δυ­νά­μεις. Όταν ο σκλη­ρο­πυ­ρη­νι­κός συ­ντη­ρη­τι­κός Ιμπρα­ήμ Ραϊζί κέρ­δι­σε την προ­ε­δρία στις εκλο­γές του 2021, η προ­σέ­λευ­ση των ψη­φο­φό­ρων ήταν η χα­μη­λό­τε­ρη εδώ και πε­ρισ­σό­τε­ρα από 40 χρό­νια. Έκτο­τε, η κυ­βέρ­νη­ση έγινε ακόμα πιο αντι­δη­μο­φι­λής καθώς ο Ραϊζί εφάρ­μο­σε μέτρα λι­τό­τη­τας, εξα­πέ­λυ­σε κα­τα­στο­λή ενά­ντια στο ορ­γα­νω­μέ­νο ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα και πε­ριό­ρι­σε τα δι­καιώ­μα­τα των γυ­ναι­κών.

Στο Ιράν, οι γυ­ναί­κες είναι πο­λί­τες δεύ­τε­ρης κα­τη­γο­ρί­ας. Από γυ­ναί­κες απο­τε­λεί­ται το φτω­χό­τε­ρο 10% της κοι­νω­νί­ας, ενώ υφί­στα­νται βία από την «αστυ­νο­μία των ηθών», η οποία δη­μιουρ­γή­θη­κε το 2005 για να επι­βά­λει τους υπο­χρε­ω­τι­κούς νό­μους για το χι­τζάμπ και τη δη­μό­σια σε­μνό­τη­τα. Κάθε χρόνο, η αστυ­νο­μία των ηθών διώ­κει πε­ρισ­σό­τε­ρες από 16.000 γυ­ναί­κες και συχνά τις κα­κο­ποιεί λε­κτι­κά, σω­μα­τι­κά και σε­ξουα­λι­κά.

Ως συ­ντη­ρη­τι­κός σκλη­ρο­πυ­ρη­νι­κός, ο Ραϊζί ήρθε στην εξου­σία υπο­σχό­με­νος στα­θε­ρό­τη­τα για την κα­πι­τα­λι­στι­κή τάξη. Κλι­μά­κω­σε την προ­ϋ­πάρ­χου­σα ιδε­ο­λο­γι­κή επί­θε­ση κατά των γυ­ναι­κών και των εθνι­κών και θρη­σκευ­τι­κών μειο­νο­τή­των. Το κα­θε­στώς απα­γό­ρευ­σε την πρό­σβα­ση σε βα­σι­κά μέσα αντι­σύλ­λη­ψης, ενώ ένας νέος νόμος για το χι­τζάμπ και την αγνό­τη­τα έδωσε στα αφε­ντι­κά το δι­καί­ω­μα να απο­λύ­ουν ερ­γα­ζό­με­νες επει­δή ντύ­θη­καν «ακα­τάλ­λη­λα». Το κρά­τος αύ­ξη­σε επί­σης τη δη­μό­σια επι­τή­ρη­ση των γυ­ναι­κών, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας τε­χνο­λο­γί­ες ανα­γνώ­ρι­σης προ­σώ­που για να εντο­πί­ζει και να διώ­κει όσες πα­ρα­βαί­νουν τους νό­μους της σε­μνό­τη­τας.

Οι δια­δη­λώ­σεις για τη δο­λο­φο­νία της Αμινί ξε­κί­νη­σαν στην κουρ­δι­κή επαρ­χία. Η κουρ­δι­κή εθνι­κή μειο­νό­τη­τα διώ­κε­ται στο Ιράν και οι Κούρ­δι­σες γυ­ναί­κες αντι­με­τω­πί­ζουν φρι­κτή σε­ξουα­λι­κή κα­κο­ποί­η­ση στα χέρια των στρα­τιω­τι­κών και αστυ­νο­μι­κών δυ­νά­με­ων. Ως απο­τέ­λε­σμα, αυτή η επαρ­χία υπήρ­ξε πα­ρα­δο­σια­κά εστία αντί­στα­σης στο κρά­τος.

Όταν η αστυ­νο­μία όρ­μη­σε πάνω στους δια­δη­λω­τές στην κη­δεία της Αμινί, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας δα­κρυ­γό­να και πραγ­μα­τι­κά πυρά, γυ­ναί­κες και άν­δρες άρ­χι­σαν να αντε­πι­τί­θε­νται. Κα­τα­στάλ­θη­καν βίαια, αλλά συ­νέ­χι­σαν να δια­δη­λώ­νουν όταν μια ομάδα κουρ­δι­κών κομ­μά­των της αντι­πο­λί­τευ­σης κή­ρυ­ξε απερ­γία στο εμπό­ριο που έκλει­σε επι­χει­ρή­σεις σε όλη την επαρ­χία τη Δευ­τέ­ρα 19 Σε­πτεμ­βρί­ου.

Οι σκη­νές θαρ­ρα­λέ­ας ανυ­πα­κο­ής στο Σακέζ πυ­ρο­δό­τη­σαν δια­δη­λώ­σεις σε ολό­κλη­ρη τη χώρα. Στην Τε­χε­ρά­νη, χι­λιά­δες φοι­τή­τριες-ες βγή­καν στους δρό­μους φω­νά­ζο­ντας «Γυ­ναί­κες, ζωή, ελευ­θε­ρία!», απη­χώ­ντας το δη­μο­φι­λές σύν­θη­μα από τις δια­δη­λώ­σεις του 2018: «Ψωμί, δου­λειές, ελευ­θε­ρία!». Το κα­θε­στώς κι­νη­το­ποί­η­σε τους Μπα­σι­τζί  -την πα­ρα­στρα­τιω­τι­κή εθε­λο­ντι­κή μο­νά­δα των Φρου­ρών της Ισλα­μι­κής Επα­νά­στα­σης- για να συ­ντρί­ψει τις φοι­τη­τι­κές δια­δη­λώ­σεις, αλλά αυτό τε­λι­κά  φού­ντω­σε κι άλλο την οργή. Οι φωνές «Θά­να­τος στους Μπα­σι­τζί!» κατά τη διάρ­κεια των δια­δη­λώ­σε­ων της Δευ­τέ­ρας, με­τα­τρά­πη­καν σε κά­ψι­μο της εθνι­κής ση­μαί­ας την Τρίτη και πυρ­πό­λη­ση αστυ­νο­μι­κών οχη­μά­των την Τε­τάρ­τη.

Χι­λιά­δες άν­θρω­ποι σε όλη τη χώρα δια­δη­λώ­νουν μέρα και νύχτα. Στο Χα­με­ντάν και στο Μα­σάντ, δια­δη­λώ­τριες/ες πυρ­πό­λη­σαν αστυ­νο­μι­κά κτί­ρια, κα­τέ­λα­βαν δια­σταυ­ρώ­σεις κε­ντρι­κών δρό­μων και έχτι­σαν οδο­φράγ­μα­τα. Οι γυ­ναί­κες σε πολ­λές πό­λεις έκα­ψαν τα χι­τζάμπ τους μπρο­στά σε πλήθη χι­λιά­δων, τρα­γου­δώ­ντας: «Αν δεν στα­θού­με ενω­μέ­νοι, θα πε­θά­νου­με η κα­θε­μιά χω­ρι­στά!».

Η κυ­βέρ­νη­ση κι­νη­το­ποί­η­σε τις δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής και τον στρα­τό για να συ­ντρί­ψει τις δια­δη­λώ­σεις. Σύμ­φω­να με ανα­φο­ρές, υπο­λο­γί­ζε­ται ότι έχουν σκο­τω­θεί μέχρι στιγ­μής πε­ρισ­σό­τε­ροι από 30 άν­θρω­ποι.

Το κί­νη­μα έχει δη­μιουρ­γή­σει τη μα­ζι­κό­τε­ρη κι­νη­το­ποί­η­ση μετά από την πα­νε­θνι­κή εξέ­γερ­ση του 2019. Καθώς εξα­πλώ­νο­νται σε όλες σχε­δόν τις επαρ­χί­ες της χώρας, οι δια­δη­λώ­σεις είναι με­γα­λύ­τε­ρες και από εκεί­νες του κι­νή­μα­τος «Κο­ρί­τσια της Λε­ω­φό­ρου Επα­νά­στα­σης» το 2018 και από το κί­νη­μα #MeToo το 2020. Επί­σης σε αυτόν τον αγώνα συμ­με­τέ­χουν νέοι άν­δρες φοι­τη­τές σε κλί­μα­κα που δεν εί­χα­με ξα­να­δεί. Στα μέσα κοι­νω­νι­κής δι­κτύ­ω­σης έχουν γίνει viral οι σκη­νές όπου εκα­το­ντά­δες άν­δρες σχη­μα­τί­ζουν αν­θρώ­πι­νες αλυ­σί­δες για να υπε­ρα­σπι­στούν τις γυ­ναί­κες που καίνε τα χι­τζάμπ τους.

Οι φοι­τή­τριες/ες έχουν ανα­δει­χθεί ως ηγε­τι­κό στρώ­μα στο κί­νη­μα, με 14 φοι­τη­τι­κές ορ­γα­νώ­σεις να δια­τυ­πώ­νουν από κοι­νού μια λίστα αι­τη­μά­των προς την κυ­βέρ­νη­ση. Αυτά πε­ρι­λαμ­βά­νουν τη διά­λυ­ση της αστυ­νο­μί­ας ηθών, νο­μο­θε­σία για το δι­καί­ω­μα στην άμ­βλω­ση, νο­μο­θέ­τη­ση της ίσης αμοι­βής για τις γυ­ναί­κες και την κα­τάρ­γη­ση των σε­ξι­στι­κών οι­κο­γε­νεια­κών νόμων που αλυ­σο­δέ­νουν τις γυ­ναί­κες στο σπίτι. Είναι αξιο­ση­μεί­ω­το ότι οι φοι­τη­τές/τριες κά­λε­σαν τους ερ­γα­ζό­με­νους να συμ­με­τά­σχουν στο κί­νη­μα, υπο­στη­ρί­ζο­ντας ότι η κα­τα­πί­ε­ση των γυ­ναι­κών πρέ­πει να κα­τα­πο­λε­μη­θεί από «τους χώ­ρους ερ­γα­σί­ας… [μέχρι] τα νο­σο­κο­μεία και τα πα­νε­πι­στή­μια… ως τις κου­ζί­νες των σπι­τιών μας».

Τμή­μα­τα του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος κα­λω­σό­ρι­σαν την έκ­κλη­ση των φοι­τη­τών για δράση. Το συν­δι­κά­το των μα­χη­τι­κών ερ­γα­ζο­μέ­νων στο ζα­χα­ρο­κά­λα­μο, Haft Tappeh, όπως και εκ­παι­δευ­τι­κοί και συ­ντα­ξιού­χοι στο Κου­ζεκ­στάν στα νο­τιο­δυ­τι­κά, έχουν ορ­γα­νώ­σει δια­δη­λώ­σεις σε όλη την επαρ­χία. Τα μέλη του συν­δι­κά­του Haft Tappeh ση­μεί­ω­σαν σε μια δή­λω­ση αλ­λη­λεγ­γύ­ης: «Οι Μπα­σι­τζί είναι αυτοί που τσα­κί­ζουν  και τις απερ­γί­ες μας… Φοι­τη­τές και ερ­γά­τες πρέ­πει να αντι­δρά­σου­με με δύ­να­μη… η νίκη είναι δική μας γιατί εί­μα­στε ενω­μέ­νοι».

Οι ερ­γα­ζό­με­νοι/ες του ζα­χα­ρο­κά­λα­μου υπο­στη­ρί­ζουν ότι το κί­νη­μα πρέ­πει να ξε­πε­ρά­σει τη στρα­τη­γι­κή «διαί­ρει και βα­σί­λευε» που εφαρ­μό­ζει η άρ­χου­σα τάξη και να ενω­θεί στον αγώνα ενά­ντια στον ιρα­νι­κό κα­πι­τα­λι­σμό. Για να αρ­χί­σει το κί­νη­μα να προ­κα­λεί στα σο­βα­ρά το κρά­τος, η ερ­γα­τι­κή τάξη πρέ­πει να κα­θο­δη­γή­σει συ­ντο­νι­σμέ­νη απερ­για­κή δράση.

Η δο­λο­φο­νία της Μαχσά Αμινί πυ­ρο­δό­τη­σε άλλη μια πα­νε­θνι­κή εξέ­γερ­ση ενά­ντια στο δε­σπο­τι­κό ιρα­νι­κό κα­θε­στώς. Μένει να φανεί αν οι δια­δη­λώ­σεις θα επι­βιώ­σουν από την τρέ­χου­σα με­τω­πι­κή επί­θε­ση της κρα­τι­κής κα­τα­στο­λής. Αλλά η δυ­να­τό­τη­τα του αγώνα να με­τα­σχη­μα­τί­ζει τους αν­θρώ­πους είναι ξε­κά­θα­ρη. Όπως πα­ρα­τή­ρη­σε μια φοι­τή­τρια, «Παρά τα ρό­πα­λα, τις σφαί­ρες και τις συλ­λή­ψεις, οι δρό­μοι έχουν γίνει πιο χα­ρού­με­νοι».

rproject.gr