Πισωγύρισμα για τον Μόντι το αποτέλεσμα των εκλογών στην Ινδία

Η ακροδεξιά κυβέρνηση του Ναρέντρα Μόντι υπέστη σημαντικές απώλειες στις πρόσφατες εκλογές στην Ινδία. Ο Τανρούπ Σάντου εξετάζει τους λόγους για αυτήν την υποχώρησή του, σε μια επιμελημένη έκδοση ομιλίας που έκανε σε εκδήλωση του rs21 στο Ανατολικό Λονδίνο.

Τανρούπ Σάντου | μετάφραση Στέλλα Μούσμουλα |

Όπως ο πε­ρισ­σό­τε­ρος κό­σμος, ήμουν απαι­σιό­δο­ξος ως προς την έκ­βα­ση των πρό­σφα­των εκλο­γών στην Ινδία και όπως ο πε­ρισ­σό­τε­ρος κό­σμος, έμει­να σε με­γά­λο βαθμό έκ­πλη­κτος με το τε­λι­κό απο­τέ­λε­σμα.

Για τον πρω­θυ­πουρ­γό της Ιν­δί­ας Να­ρέ­ντρα Μόντι, το απο­τέ­λε­σμα ήταν πολύ χει­ρό­τε­ρο από οποια­δή­πο­τε πρό­βλε­ψη, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων των exit polls, αλλά και όσων προσ­δο­κού­σε ο ίδιος μέσα στην αλα­ζο­νεία του.

Για να το­πο­θε­τή­σου­με σε ένα ευ­ρύ­τε­ρο πλαί­σιο τις εκλο­γές και την κα­τά­στα­ση της Ιν­δι­κής πο­λι­τι­κής σή­με­ρα, χρεια­ζό­μα­στε ένα ιστο­ρι­κό υπό­βα­θρο. Αυτό θα πρέ­πει να ξε­κι­νή­σει από το Ιν­δι­κό Εθνι­κό Κο­γκρέ­σο (Κο­γκρέ­σο για συ­ντο­μία). Το Κο­γκρέ­σο ήταν η βα­σι­κή ηγε­τι­κή δύ­να­μη του κι­νή­μα­τος ανε­ξαρ­τη­σί­ας κατά της Βρε­τα­νι­κής αποι­κιο­κρα­τί­ας και απο­τέ­λε­σε την αδιαμ­φι­σβή­τη­τη ηγε­μο­νι­κή δύ­να­μη στην Ινδία για τις πρώ­τες πέντε πε­ρί­που δε­κα­ε­τί­ες ύπαρ­ξης της χώρας -από το 1947 μέχρι τις αρχές της δε­κα­ε­τί­ας του 1990.

Ήταν ένα πο­λυ­συλ­λε­κτι­κό κόμμα «ομπρέ­λα» που συ­μπε­ριε­λάμ­βα­νε κοι­νω­νι­κές δυ­νά­μεις όλων των ειδών: γαιο­κτή­μο­νες, ερ­γα­ζό­με­νες τά­ξεις, δια­νο­ού­με­νους, με­σαία στρώ­μα­τα, βιο­μή­χα­νους και αγρό­τες. Σε κά­ποιο βαθμό, όλα αυτά τα αντα­γω­νι­ζό­με­να συμ­φέ­ρο­ντα συμ­φι­λιώ­νο­νταν μέσω της από κοι­νού υπο­τα­γής τους στη δυ­να­στεία Γκά­ντι-Νε­χρού  (του Τζα­βα­χαρ­λάλ Νε­χρού και των απο­γό­νων του). Μέχρι και σή­με­ρα, οι Γκά­ντι απο­τε­λούν την ηγε­σία του Κο­γκρέ­σου. Η πα­ρα­μο­νή τους στην εξου­σία βα­σι­ζό­ταν στο ότι απο­τε­λού­σαν την ηγε­σία του κόμ­μα­τος και στο κύρος που τους έδωσε ο ηγε­τι­κός τους ρόλος στην εξέ­γερ­ση ενα­ντί­ον της Βρε­τα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας.

Το Κο­γκρέ­σο επί­σης, κατά τις πρώ­τες δε­κα­ε­τί­ες της ανε­ξαρ­τη­σί­ας της Ιν­δί­ας, κυ­βερ­νού­σε με βάση την αρχή του κρα­τι­κού προ­στα­τευ­τι­σμού. Υπήρ­χε μια προ­στα­τευ­τι­κή ομπρέ­λα πάνω από τις εγ­χώ­ριες βιο­μη­χα­νί­ες και κρα­τι­κός έλεγ­χος των λε­γό­με­νων «στρα­τη­γι­κών το­μέ­ων» της οι­κο­νο­μί­ας. Αυτό το οι­κο­νο­μι­κό μο­ντέ­λο γα­λού­χη­σε την ανά­πτυ­ξη μιας ντό­πιας κα­πι­τα­λι­στι­κής τάξης, ενώ ταυ­τό­χρο­να υπο­σχό­ταν κά­ποια ελά­χι­στη –και το­νί­ζω ελά­χι­στη– πρό­νοια για τους φτω­χούς, σε ένα κοι­νω­νι­κό συμ­βό­λαιο που δι­ήρ­κε­σε πε­ρί­που τέσ­σε­ρις δε­κα­ε­τί­ες. Αλλά στις αρχές της δε­κα­ε­τί­ας του 1980, το Κο­γκρέ­σο άρ­χι­σε να αγκα­λιά­ζει  τον νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό και στις αρχές της δε­κα­ε­τί­ας του 1990 άνοι­ξε την Ινδία στην πα­γκό­σμια αγορά.

Αυτή η δια­δι­κα­σία δεν συ­νέ­βαι­νε μόνο στην Ινδία, αλλά και σε με­γά­λο μέρος του πρώην Τρί­του Κό­σμου, όπου η υιο­θέ­τη­ση του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού απο­διάρ­θρω­σε πολλά με­τα­α­ποι­κια­κά κα­θε­στώ­τα προ­στα­τευ­τι­σμού. Καθώς το διε­θνές κε­φά­λαιο ει­σέρ­ρεε στην Ιν­δι­κή οι­κο­νο­μία και την κα­θι­στού­σε ολο­έ­να και πιο αλ­λη­λέν­δε­τη με την πα­γκό­σμια αγορά, πολ­λοί ντό­πιοι κα­πι­τα­λι­στές, που δεν είχαν τη δυ­να­τό­τη­τα να αντέ­ξουν στο διε­θνή αντα­γω­νι­σμό, άρ­χι­σαν να παίρ­νουν απο­στά­σεις από το Κο­γκρέ­σο και να ορ­γα­νώ­νο­νται αυ­τό­νο­μα πο­λι­τι­κά. Αυτό ίσχυε ιδιαί­τε­ρα για το αγρο­τι­κό κε­φά­λαιο και οδή­γη­σε στον αυ­ξα­νό­με­νο πε­ρι­φε­ρεια­κό κα­τα­κερ­μα­τι­σμό της ιν­δι­κής πο­λι­τι­κής σκη­νής. Όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρες Πο­λι­τεί­ες της Ιν­δί­ας απο­κτού­σαν κόμ­μα­τα, τα οποία ήταν ισχυ­ρά σε το­πι­κό και πο­λι­τεια­κό επί­πε­δο, αλλά δεν έπαι­ζαν υπο­χρε­ω­τι­κά ση­μα­ντι­κό ρόλο σε πα­νε­θνι­κό επί­πε­δο. Αυτή η δια­δι­κα­σία επι­τά­χυ­νε το ρυθμό της διάρ­ρη­ξης της ηγε­μο­νί­ας του Κο­γκρέ­σου.

Το BJP και ο ιν­δουι­στι­κός εθνι­κι­σμός

Σε αυτό το κενό πα­ρε­νέ­βη το κόμμα BJP (Bharatiya Janata Party), το οποίο απο­τε­λεί το εκλο­γι­κό μέ­τω­πο της ακρο­δε­ξιάς ιν­δουι­στι­κής εθνι­κι­στι­κής ορ­γά­νω­σης RSS (Rashtriya Swayamsevak Sangh). Το RSS είναι ένα κί­νη­μα μαζών, το οποίο ιδρύ­θη­κε τη δε­κα­ε­τία του 1920 και έχει ανα­πτύ­ξει βα­θιές ρίζες στην ιν­δι­κή κοι­νω­νία. Δια­θέ­τει πα­ρα­στρα­τιω­τι­κή πτέ­ρυ­γα, φι­λαν­θρω­πι­κές ορ­γα­νώ­σεις, εκ­δο­τι­κούς οί­κους, ιδιω­τι­κά σχο­λεία, συν­δι­κά­τα, φοι­τη­τι­κές ομά­δες, γυ­ναι­κεί­ες ορ­γα­νώ­σεις και, ίσως το πιο ση­μα­ντι­κό για εμάς στη Βρε­τα­νία, ορ­γα­νώ­σεις στη Δια­σπο­ρά. Η ιν­δουι­στι­κή ακρο­δε­ξιά έχει με­γά­λη επιρ­ροή στην ιν­δι­κή δια­σπο­ρά στις ΗΠΑ, τη Βρε­τα­νία και αλλού. Το RSS δή­λω­νε ρητά ότι εμπνέ­ε­ται από τον ευ­ρω­παϊ­κό φα­σι­σμό. Ένας από τους κο­ρυ­φαί­ους δια­νο­ού­με­νους του κατά τη δε­κα­ε­τία του 1920, ο M.S. Golwalkar, είχε γρά­ψει:

«Η φυ­λε­τι­κή υπε­ρη­φά­νεια στο από­γειό της έχει εκ­δη­λω­θεί [στη να­ζι­στι­κή Γερ­μα­νία]. Η Γερ­μα­νία έδει­ξε επί­σης πόσο είναι σχε­δόν αδύ­να­το για φυλές και πο­λι­τι­σμούς με ρι­ζι­κές δια­φο­ρές να αφο­μοιω­θούν σε ένα ενιαίο σύ­νο­λο. Ένα καλό μά­θη­μα για εμάς στο Ιν­δου­στάν από το οποίο πρέ­πει να δι­δα­χθού­με και να επω­φε­λη­θού­με».

Η βα­σι­κή ιδε­ο­λο­γία της «Χι­ντούτ­βα», ή «Ιν­δου­ϊ­κό­τη­τα», επι­διώ­κει να δη­μιουρ­γή­σει ένα μο­νο­λι­θι­κό ιν­δουι­στι­κό έθνος (απο­φεύ­γο­ντας το ζή­τη­μα της βα­θιάς και κα­τα­πιε­στι­κής ιε­ραρ­χί­ας με­τα­ξύ κα­στών), εχθρι­κό προς εκεί­νους τους οποί­ους ο Golwalkar χα­ρα­κτή­ρι­ζε ως τους τρεις «εσω­τε­ρι­κούς εχθρούς» -τους Μου­σουλ­μά­νους, τους Χρι­στια­νούς και τους Κομ­μου­νι­στές. Τα τε­λευ­ταία χρό­νια, οι Μου­σουλ­μά­νοι έχουν γίνει ο κύ­ριος στό­χος. Από τη δε­κα­ε­τία του 1920, οι οπα­δοί της Χι­ντούτ­βα έχουν διεισ­δύ­σει βαθιά και πολύ με­θο­δι­κά στην ιν­δι­κή κοι­νω­νία. Υπάρ­χουν δι­κα­στές, αστυ­νο­μι­κοί και κα­θη­γη­τές οι οποί­οι συν­δέ­ο­νται με το RSS, ενώ πλέον ελέγ­χουν ασφυ­κτι­κά και με­γά­λο μέρος των ιν­δι­κών μέσων ενη­μέ­ρω­σης. Ο άν­θρω­πος που είναι πρω­θυ­πουρ­γός της Ιν­δί­ας την τε­λευ­ταία δε­κα­ε­τία, ο Να­ρέ­ντρα Μόντι, είναι μέλος του RSS από τα παι­δι­κά του χρό­νια.

Ο Να­ρέ­ντρα Μότνι είχε δια­τε­λέ­σει επι­κε­φα­λής της το­πι­κής κυ­βέρ­νη­σης της ιν­δι­κής Πο­λι­τεί­ας Γκου­για­ράτ από το 2001 έως το 2014. Το μο­ντέ­λο Γκου­για­ράτ, όπως το έθεσε ένας ανα­λυ­τής, ήταν αυτό ενός «κρά­τους που προ­ω­θεί την ανά­πτυ­ξη: Έπαι­ξε ενερ­γό ρόλο στη δη­μιουρ­γία νέων βιο­μη­χα­νιών, έκανε διορ­θω­τι­κές πα­ρεμ­βά­σεις στη γρα­φειο­κρα­τία και πραγ­μα­το­ποί­η­σε τε­ρά­στιες επεν­δύ­σεις στην ηλε­κτρι­κή ενέρ­γεια και τις υπο­δο­μές». Ζω­τι­κής ση­μα­σί­ας για αυτή τη στρα­τη­γι­κή του Μόντι υπήρ­ξε ένα δί­κτυο βα­θύ­τα­των προ­σω­πι­κών αλλά και πο­λι­τι­κών δια­συν­δέ­σε­ών του με ση­μα­ντι­κούς  κα­πι­τα­λι­στές όπως ο Γκα­ου­τάμ Αντά­νι, ο οποί­ος είναι ο ιδιο­κτή­της του γί­γα­ντα στις κα­τα­σκευ­ές και τις υπο­δο­μές Adani Group, και ο Μού­κες Αμπά­νι, του με­γά­λου Ομί­λου Reliance Industries που δρα στην ενέρ­γεια και τις τη­λε­πι­κοι­νω­νί­ες.

Σύμ­φω­να με τον Ινδό ιστο­ρι­κό Τζαϊ­ρούς Μπα­νά­τζι, αυτοί είναι οι «Νέοι Κα­πι­τα­λι­στές», που ανα­δύ­θη­καν κατά τη διάρ­κεια της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης πε­ριό­δου και οι οποί­οι είναι «οι πιο έν­θερ­μοι υπο­στη­ρι­κτές του πρω­θυ­πουρ­γού Μόντι». Ένα άλλο μέρος του πο­λι­τι­κού του μο­ντέ­λου ήταν ο επι­θε­τι­κός ιν­δουι­στι­κός εθνι­κι­σμός. Ο Μόντι επέ­βλε­ψε τα βίαια επει­σό­δια στη Γκου­για­ράτ το 2002, κατά τη διάρ­κεια των οποί­ων σκο­τώ­θη­καν σχε­δόν 2.000 Μου­σουλ­μά­νοι, και εξ’ αι­τί­ας των οποί­ων του είχε απα­γο­ρευ­τεί η εί­σο­δος στις ΗΠΑ και τη Βρε­τα­νία μέχρι που έγινε πρω­θυ­πουρ­γός. Όταν ο Μόντι έγινε πρω­θυ­πουρ­γός, έφερε μαζί του στην εξου­σία τις αλ­λη­λέν­δε­τες δυ­νά­μεις μιας αχα­λί­νω­της ρη­το­ρι­κής μί­σους και βίας με μια βαθιά συμ­μα­χία με τμή­μα­τα της κα­πι­τα­λι­στι­κής τάξης.

Γιατί απέ­τυ­χε ο Μόντι

Το BJP είχε κυ­βέρ­νη­ση αυ­το­δυ­να­μί­ας το 2019, αλλά τώρα έπεσε στις 240 έδρες (από τις 550) και έτσι θα πρέ­πει να στη­ρι­χτεί σε δύο το­πι­κά/πε­ρι­φε­ρεια­κά κόμ­μα­τα για να σχη­μα­τί­σει κυ­βέρ­νη­ση. Ένας βα­σι­κός λόγος για αυτή την αλ­λα­γή είναι ότι η αντι­πο­λί­τευ­ση ανα­συ­ντά­χτη­κε και σχη­μά­τι­σε έναν με­γά­λο συ­να­σπι­σμό, ο οποί­ος  ονο­μά­ζε­ται INDIA Alliance (Συμ­μα­χία της Ιν­δί­ας). Αυτός ο αντι­πο­λι­τευ­τι­κός συ­να­σπι­σμός απο­τε­λεί μια εξαι­ρε­τι­κά ευ­ρεία ομπρέ­λα, η οποία πε­ρι­λαμ­βά­νει με­ρι­κά από τα πε­ρι­φε­ρεια­κά κόμ­μα­τα που είχαν ιδρυ­θεί μετά την άνοδο του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού, καθώς και πιο κα­θιε­ρω­μέ­να κόμ­μα­τα όπως το Κο­γκρέ­σο, τα διά­φο­ρα Κομ­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα και το κο­σμι­κό αρι­στε­ρό-λαϊ­κί­στι­κο Κόμμα Samajwadi (Σο­σια­λι­στι­κό Κόμμα). Το Κόμμα Samajwadi, απευ­θυ­νό­με­νο στις κα­τα­πιε­σμέ­νες κά­στες και στους Μου­σουλ­μά­νους ψη­φο­φό­ρους, κέρ­δι­σε την πλειο­ψη­φία των εδρών στην Πο­λι­τεία Ουτάρ Πρα­ντές, που μέχρι πρό­τι­νος θε­ω­ρού­ταν «κά­στρο» του BJP.

Η ακρο­δε­ξιά, λοι­πόν, έχασε την εκλο­γι­κή πλειο­ψη­φία, αλλά έχασε επί­σης και την αύρα της ως (φαι­νο­με­νι­κά) πο­λι­τι­κά ανί­κη­τη, η οποία απο­δί­δο­νταν σε προ­σω­πι­κό­τη­τες όπως του Μόντι, τόσο από τους συμ­μά­χους όσο και από τους επι­κρι­τές της.

Η προ­ε­κλο­γι­κή εκ­στρα­τεία του Μόντι είχε ως επί­κε­ντρο την έκ­κλη­ση να κερ­δί­σει το BJP 400 έδρες, και τα exit polls προ­έ­βλε­παν αρ­χι­κά μια πλειο­ψη­φία δύο τρί­των για το κυ­βερ­νών κόμμα (το πο­σο­στό που απαι­τεί­ται για να πραγ­μα­το­ποι­ή­σει αλ­λα­γές στο σύ­νταγ­μα). Αντί γι’ αυτό, υπο­χρε­ώ­θη­κε να φορ­τω­θεί δύο κυ­βερ­νη­τι­κούς εταί­ρους οι οποί­οι είναι δια­βό­η­τοι για την ανα­ξιο­πι­στία τους. Η στα­θε­ρό­τη­τα της τρί­της κυ­βερ­νη­τι­κής θη­τεί­ας του δεν μπο­ρεί να θε­ω­ρη­θεί δε­δο­μέ­νη. Όμως η σχε­τι­κή απο­τυ­χία του Μόντι δεν προ­ήλ­θε μόνο από την ανα­σύ­ντα­ξη της αντι­πο­λί­τευ­σης. Ένα άλλο βα­σι­κό μέρος της εξή­γη­σής της είναι η οι­κο­νο­μία.

Υπήρ­χαν ελ­πί­δες ότι ο Μόντι θα μπο­ρού­σε να επα­να­λά­βει το πο­λυ­δια­φη­μι­σμέ­νο «μο­ντέ­λο της Γκου­για­ράτ» σε πα­νε­θνι­κό επί­πε­δο και ότι αυτό θα απέ­δι­δε οφέλη. Κατά μία έν­νοια, απέ­δω­σε. Η Ινδία είναι πλέον η πέμ­πτη με­γα­λύ­τε­ρη οι­κο­νο­μία στον πλα­νή­τη και οι­κο­νο­μι­κές  εφη­με­ρί­δες όπως οι Financial Times αρ­θρο­γρα­φούν για το πώς αυτή η χώρα, ως μια πε­τυ­χη­μέ­νη «ιστο­ρία εθνι­κής ανά­πτυ­ξης», θε­ω­ρεί­ται ως ένας όλο και πιο ελ­κυ­στι­κός επεν­δυ­τι­κός προ­ο­ρι­σμός για το κε­φά­λαιο.

Έχουν γίνει με­γά­λα έργα υπο­δο­μής –σι­δη­ρό­δρο­μοι, δρό­μοι και λι­μά­νια. Αλλά αν κά­ποιος κοι­τά­ξει πιο προ­σε­κτι­κά, η πραγ­μα­τι­κή ει­κό­να είναι ζο­φε­ρή. Το μο­ντέ­λο ανά­πτυ­ξης δεν είναι μόνο απί­στευ­τα ευ­νοιο­κρα­τι­κό, διε­φθαρ­μέ­νο και άνισο, αλλά είναι επί­σης και ρηχό. Η ανερ­γία στα αστι­κά κέ­ντρα είναι τόσο με­γά­λη, που υπάρ­χουν ερ­γα­ζό­με­νοι που απο­φα­σί­ζουν να επι­στρέ­ψουν στον –ρη­μαγ­μέ­νο από κρί­σεις– αγρο­τι­κό τομέα. Το πο­σο­στό συμ­με­το­χής των γυ­ναι­κών στην αγορά ερ­γα­σί­ας στις πό­λεις είναι χα­μη­λό­τε­ρο από ό,τι στη Σα­ου­δι­κή Αρα­βία. Η ανερ­γία για τους νέους κάτω των 25 ετών είναι 45%.

Όπως έγρα­ψε ο συγ­γρα­φέ­ας και δη­μο­σιο­γρά­φος Παν­κάτζ Μίσρα:

«… ο αριθ­μός των Ινδών που πη­γαί­νουν για ύπνο πει­να­σμέ­νοι αυ­ξή­θη­κε από 190 εκα­τομ­μύ­ρια το 2018 σε 350 εκα­τομ­μύ­ρια το 2022, ενώ ο υπο­σι­τι­σμός και η κακή δια­τρο­φή ευ­θύ­νο­νται για τα 2/3 των θα­νά­των παι­διών κάτω από την ηλι­κία των 5 ετών πέρσι».

Δεν προ­κα­λεί λοι­πόν έκ­πλη­ξη το ότι η οι­κο­νο­μι­κή σχο­λια­στής Με­νά­κα Ντόσι, γρά­φο­ντας στο Bloomberg, δή­λω­σε ότι το απο­τέ­λε­σμα των εκλο­γών ήταν «μια υπεν­θύ­μι­ση ότι αν και η Ινδία είναι η πα­τρί­δα των δύο από τους κο­ρυ­φαί­ους δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χους της Ασίας, έχει επί­σης και 800 εκα­τομ­μύ­ρια Ιν­δούς που εξαρ­τώ­νται απ’ τα συσ­σί­τια για να επι­βιώ­σουν».

Για αρ­κε­τό καιρό, ο Μόντι προ­σπα­θού­σε να συ­γκα­λύ­ψει αυτές τις κραυ­γα­λέ­ες αντι­φά­σεις με άμε­σες κα­τα­βο­λές με­τρη­τών και με επι­δο­τή­σεις καυ­σί­μων στους φτω­χό­τε­ρους των φτω­χών. Και αυτή η βο­ή­θεια ήταν συχνά πολύ προ­σω­πο­ποι­η­μέ­νη: τα πα­κέ­τα τρο­φί­μων είχαν στη συ­σκευα­σία τους το πρό­σω­πο του Μόντι, για να ξέ­ρουν οι φτω­χοί ποιον έπρε­πε να «ευ­χα­ρι­στή­σουν». Όμως, τόσο κραυ­γα­λέ­ες ανι­σό­τη­τες δεν μπο­ρούν να κρύ­βο­νται κάτω από το χαλί για πολύ καιρό. Το συ­γκλο­νι­στι­κά άνισο μο­ντέ­λο ανά­πτυ­ξης του Μόντι, ο φόβος ότι σκο­πεύ­ει να μειώ­σει τις θέ­σεις ερ­γα­σί­ας στο δη­μό­σιο –μια από τις ελά­χι­στες διό­δους για στα­θε­ρή και δια­σφα­λι­σμέ­νη δια­βί­ω­ση στη χώρα– και οι φόβοι των Ντα­λίτ («οι ακά­θαρ­τοι», το κα­τώ­τε­ρο στρώ­μα των ιν­δουι­στι­κών κα­στών) ότι το BJP με πλειο­ψη­φία δύο τρί­των θα μπο­ρού­σε να κα­ταρ­γή­σει τις συ­νταγ­μα­τι­κές εγ­γυ­ή­σεις που τους πα­ρέ­χουν προ­στα­σία, απο­τε­λού­σαν το υπό­βα­θρο για τις φε­τι­νές εκλο­γές.

Η αντι­πο­λί­τευ­ση αξιο­ποί­η­σε όλα αυτά τα ζη­τή­μα­τα.

Σε πολ­λές εκλο­γι­κές πε­ρι­φέ­ρειες της υπαί­θρου, όπως και με­τα­ξύ των φτω­χών και των Ντα­λίτ, ση­μειώ­θη­κε μια απο­μά­κρυν­ση από το BJP και μια στρο­φή προς την αντι­πο­λί­τευ­ση. Το μπλοκ INDIA αξί­ζει να πι­στω­θεί το ότι σε αυτήν την εκλο­γι­κή ανα­μέ­τρη­ση διε­ξή­γα­γε μια εκ­στρα­τεία η οποία επι­κε­ντρώ­θη­κε στα υλικά ζη­τή­μα­τα και στην απει­λή που θα απο­τε­λού­σε μια πλειο­ψη­φία του BJP για την –ήδη σε κίν­δυ­νο– δη­μο­κρα­τία στην Ινδία.

Ο Ακί­λες Για­ντάβ, ηγέ­της του Κόμ­μα­τος Samajwadi, προει­δο­ποί­η­σε τους ψη­φο­φό­ρους ότι το BJP θα βάλει τέλος στα προ­στα­τευ­τι­κά μέτρα και ότι θέλει να με­τα­τρέ­ψει τα «μη προ­νο­μιού­χα τμή­μα­τα της κοι­νω­νί­ας» σε «σκλά­βους του». Η αντι­πο­λί­τευ­ση υπο­σχέ­θη­κε να κάνει μια απο­γρα­φή κα­στών (δεν έχει πραγ­μα­το­ποι­η­θεί εθνι­κή απο­γρα­φή από τότε που οι Βρε­τα­νοί απο­χώ­ρη­σαν από την Ινδία) ως προ­οί­μιο για μια πιο απο­τε­λε­σμα­τι­κή ανα­δια­νο­μή του πλού­του και κοι­νω­νι­κή δι­καιο­σύ­νη.

Το αν η αντι­πο­λί­τευ­ση μπο­ρεί να πα­ρου­σιά­σει ένα αξιό­πι­στο εναλ­λα­κτι­κό μο­ντέ­λο ανά­πτυ­ξης απέ­να­ντι στην τρέ­χου­σα κα­τα­νο­μή πόρων, μένει να φανεί. Αλλά ου­σια­στι­κά κε­φα­λαιο­ποί­η­σε τις απο­τυ­χί­ες της κυ­βέρ­νη­σης για «ανά­πτυ­ξη» που θα έχει πραγ­μα­τι­κό νόημα.

Από την άλλη πλευ­ρά, στις αστι­κές πε­ριο­χές και ιδιαί­τε­ρα στα με­σο­στρώ­μα­τά τους, οι ψη­φο­φό­ροι πα­ρέ­μει­ναν σε με­γά­λο βαθμό πι­στοί στο BJP. (Η παλιά θε­ω­ρία ότι τα με­σο­στρώ­μα­τα απο­τε­λούν μία από τις κοι­νω­νι­κές βά­σεις του φα­σι­σμού φαί­νε­ται ότι κάτι έχει να μας πει)

Είναι κρί­σι­μο, ωστό­σο, να θυ­μό­μα­στε ότι η πο­λι­τι­κή κα­τά­στα­ση στην Ινδία είχε αλ­λά­ξει πριν από τις εκλο­γές, λόγω των μα­ζι­κών κι­νη­μά­των κατά του Μόντι. Ενώ η εκλο­γι­κή αντι­πο­λί­τευ­ση πα­ρέ­με­νε σε πλήρη απο­διορ­γά­νω­ση, ση­μειώ­θη­καν τε­ρά­στιες κι­νη­το­ποι­ή­σεις, με αφε­τη­ρία εκεί­νες του 2019 ενά­ντια στις προ­τει­νό­με­νες αλ­λα­γές στο Σύ­νταγ­μα που θα προ­ω­θού­σαν δια­κρί­σεις κατά των Μου­σουλ­μά­νων, με τη μορφή του Νόμου Περί Τρο­πο­ποί­η­σης της Υπη­κο­ό­τη­τας και του Εθνι­κού Μη­τρώ­ου Πο­λι­τών. Υπήρ­χαν επί­σης (και εξα­κο­λου­θούν να υπάρ­χουν) οι τε­ρά­στιες δια­μαρ­τυ­ρί­ες των αγρο­τών που ξε­κί­νη­σαν το 2020 και έγι­ναν διά­ση­μες σε όλο τον κόσμο. Ακτι­βί­στριες, φοι­τη­τές και ορ­γα­νω­τι­κά στε­λέ­χη, ενώ κα­τα­διώ­κο­νται από το κρά­τος, ανα­πτύσ­σουν ορ­γα­νω­τι­κή δράση επί χρό­νια και ένα μέρος αυτής της αντι­πο­λι­τευ­τι­κής ενέρ­γειας με­τα­φρά­στη­κε και σε εκλο­γι­κά κέρδη. Για πα­ρά­δειγ­μα, ο Άμρα Ραμ του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος Ιν­δί­ας (Μαρ­ξι­στι­κό), ο οποί­ος συ­νέ­βα­λε στην ηγε­σία των αγρο­τι­κών κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων με την ιδιό­τη­τά του ως επι­κε­φα­λής της All India Kisan Sabha (Ένωση Αγρο­τών), είναι ο πρώ­τος Κομ­μου­νι­στής βου­λευ­τής που εκλέ­γε­ται στο βό­ρειο τμήμα της χώρας εδώ και πάνω από 20 χρό­νια.

Υπο­χώ­ρη­σε αλλά δεν ανα­τρά­πη­κε

Φυ­σι­κά, πρέ­πει να εξα­κο­λου­θού­με να έχου­με επί­γνω­ση των ορίων αυτών των εκλο­γών.

Ενώ πολύς κό­σμος εκ­στα­σιά­στη­κε με αυτά τα απο­τε­λέ­σμα­τα, ο Μόντι θα εξα­κο­λου­θή­σει να είναι πρω­θυ­πουρ­γός για το προ­σε­χές μέλ­λον. Η θε­σμι­κή σήψη και το ολο­έ­να και βα­θύ­τε­ρο δια­κοι­νο­τι­κό μίσος μέσα στην ιν­δι­κή κοι­νω­νία δεν θα δια­λυ­θούν μέσα από εκλο­γές. Η αρ­χι­κή αι­σιο­δο­ξία έχει ήδη με­τρια­στεί καθώς οι αυ­ταρ­χι­κές τά­σεις του κρά­τους φαί­νε­ται ότι θα συ­νε­χι­στούν: Μόλις ανα­κοι­νώ­θη­κε ότι η διά­ση­μη συγ­γρα­φέ­ας-ακτι­βί­στρια Αρου­ντά­τι Ρόι και ένας πρώην κα­θη­γη­τής που ονο­μά­ζε­ται Σεΐχ Σο­ου­κάτ Χου­σε­ΐν, θα διω­χθούν βάσει του βαθιά αυ­ταρ­χι­κού Νόμου περί (Πρό­λη­ψης) Πα­ρά­νο­μων Δρα­στη­ριο­τή­των για δη­λώ­σεις που είχαν κάνει σχε­τι­κά με το Κα­σμίρ πριν από 14 χρό­νια. Στην Πο­λι­τεία Μά­ντια Πρα­ντές, κα­τε­δα­φί­στη­καν πρό­σφα­τα έντε­κα σπί­τια Μου­σουλ­μά­νων, όταν η αστυ­νο­μία ισχυ­ρί­στη­κε ότι ανα­κά­λυ­ψε πως «απο­θη­κεύ­ουν μο­σχα­ρί­σιο κρέας σε ψυ­γεία». Η σήψη είναι πολύ βαθιά για να τερ­μα­τι­στεί μετά από μία εκλο­γι­κή ανα­μέ­τρη­ση.

Ο συ­να­σπι­σμός της αντι­πο­λί­τευ­σης είναι επί­σης γε­μά­τος από τις δικές του αντι­φά­σεις. Δεν υπάρ­χει καμία έν­δει­ξη ότι θα με­τα­μορ­φώ­σουν με θε­με­λιώ­δη τρόπο την ιν­δι­κή πο­λι­τι­κή σκηνή ή την κοι­νω­νία. Δεν θα αμ­φι­σβη­τού­σαν ποτέ τη βά­ναυ­ση και άδικη ιν­δι­κή κα­το­χή του Κα­σμίρ.  Μέλη του Κο­γκρέ­σου συμ­με­τεί­χαν στα πο­γκρόμ κατά των Σιχ το 1984, και ένας από τους υπο­ψη­φί­ους του -που ητ­τή­θη­κε σε αυτές τις εκλο­γές- ήταν ο γιος του Καμάλ Ναθ, ενός αν­θρώ­που που υπήρ­ξε συ­νέ­νο­χος σε εκεί­νες τις σφα­γές. Ενώ για την διαρ­κή ύπαρ­ξη πεί­νας, ανερ­γί­ας και φτώ­χειας στη χώρα, δεν ευ­θύ­νε­ται απο­κλει­στι­κά ένα κόμμα –τα προ­βλή­μα­τα είναι, ασφα­λώς, πολύ πιο δο­μι­κά. Αυτό που πα­νη­γύ­ρι­σε  πολύς κό­σμος δεν ήταν τόσο η προ­ο­πτι­κή της σω­τη­ρί­ας του από το μπλοκ INDIA. Αυτό που πα­νη­γυ­ρί­στη­κε ήταν πε­ρισ­σό­τε­ρο η επι­βρά­δυν­ση της ρα­γδαί­ας κα­τρα­κύ­λας που είχε πάρει η Ινδία προς τον φα­σι­σμό, το τέλος του μύθου περί του αήτ­τη­του του Μόντι και το γε­γο­νός ότι πολ­λοί ψη­φο­φό­ροι απέρ­ρι­ψαν μια προ­ε­κλο­γι­κή κα­μπά­νια η οποία ακόμα και για τα δε­δο­μέ­να του BJP ήταν βαθιά πλημ­μυ­ρι­σμέ­νη από μίσος.

Τέλος, ας εξε­τά­σου­με την ευ­ρύ­τε­ρη ση­μα­σία αυτών των εκλο­γών και της Ιν­δί­ας γε­νι­κό­τε­ρα. Τα τε­λευ­ταία χρό­νια, υπήρ­ξε ένας όλο και πιο αη­δια­στι­κός, άκρι­τος ενα­γκα­λι­σμός του Μόντι από δυ­τι­κούς ηγέ­τες όπως ο Τζο Μπάι­ντεν. Αυτό οφεί­λε­ται σε με­γά­λο βαθμό στο πίβοτ που κά­νουν οι δυ­τι­κές δυ­νά­μεις ενά­ντια στην Κίνα. Η Ινδία, φυ­σι­κά, γει­το­νεύ­ει με την Κίνα και οι δύο χώρες έχουν τε­τα­μέ­νες σχέ­σεις παρά την αυ­ξα­νό­με­νη αλ­λη­λο­σύν­δε­ση των οι­κο­νο­μιών τους. Καθώς εξε­λίσ­σε­ται ο νέος Ψυ­χρός Πό­λε­μος εξε­λίσ­σε­ται και οι ΗΠΑ επι­χει­ρούν να απο­συν­δε­θούν οι­κο­νο­μι­κά από την Κίνα, πολ­λοί στην Ουά­σιγ­κτον βλέ­πουν την Ινδία ως σύμ­μα­χο κα­θο­ρι­στι­κής ση­μα­σί­ας. Όπως το έθεσε ο Παν­κάτζ Μίσρα, «το κα­νά­κε­μα ενός ακόμα υπο­στη­ρι­κτή του ευ­νοιο­κρα­τι­κού κα­πι­τα­λι­σμού και της εθνο­φυ­λε­τι­κής υπε­ρο­χής έχει όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο ως κί­νη­τρο τις επι­τα­γές του νέου Ψυ­χρού Πο­λέ­μου».

Η Ινδία και το Ισ­ρα­ήλ γί­νο­νται επί­σης όλο και στε­νό­τε­ροι σύμ­μα­χοι. Ένα εξαι­ρε­τι­κό βι­βλίο του Αζάντ Έσα, το «Hostile Homelands: The New Alliance Between India and Israel» (Εχθρι­κές πα­τρί­δες: Η νέα συμ­μα­χία με­τα­ξύ Ιν­δί­ας και Ισ­ρα­ήλ), εξε­τά­ζει το πώς τις τε­λευ­ταί­ες δε­κα­ε­τί­ες η σχέση με­τα­ξύ Ιν­δί­ας και Ισ­ρα­ήλ έχει εξε­λι­χθεί σε μια όλο και πιο  δο­μι­κή, δι­πλω­μα­τι­κή, στρα­τιω­τι­κή και οι­κο­νο­μι­κή συμ­μα­χία. Ο Γκα­ου­τάμ Αντά­νι, ένας από τους αγα­πη­μέ­νους δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χους του Μόντι, συμ­με­τέ­χει σε μια κοι­νο­πρα­ξία με την ισ­ραη­λι­νή εται­ρεία όπλων Elbit Systems και με αυτό τον τρόπο βοηθά στον εφο­δια­σμό των IDF με όπλα κατά τη διάρ­κεια της γε­νο­κτο­νι­κής επί­θε­σης στη Γάζα.

Ο Έσα διε­ρευ­νά επί­σης τους τρό­πους με τους οποί­ους με­γά­λο μέρος της Ιν­δι­κής Δια­σπο­ράς –προ­σβε­βλη­μέ­νης από ένα μο­λυ­σμα­τι­κό στέ­λε­χος ιν­δουι­στι­κού εθνι­κι­σμού και λα­τρεί­ας για τον Μόντι– με­λε­τά συ­νει­δη­τά τις ομά­δες υπο­στή­ρι­ξης και άσκη­σης πί­ε­σης υπέρ του Σιω­νι­σμού στις ΗΠΑ για να μάθει από αυτές.

Κά­ποιοι ακρο­δε­ξιοί στην Ινδία, όπως ο σχο­λια­στής Ανάντ Ραν­γκα­να­θάν, δια­κη­ρύσ­σουν ανοι­χτά ότι  «η Ινδία χρειά­ζε­ται μια Ισ­ραη­λι­νού τύπου λύση για το Κα­σμίρ». Με τον ίδιο τρόπο που οι κα­τη­γο­ρί­ες για αντι­ση­μι­τι­σμό χρη­σι­μο­ποιού­νται κυ­νι­κά για να στα­μα­τή­σουν την κρι­τι­κή κατά του ισ­ραη­λι­νού κρά­τους, πρέ­πει να προ­ε­τοι­μα­στού­με για να αντι­με­τω­πί­σου­με στις κραυ­γές περί «Ιν­δο­φο­βί­ας» όταν θα κα­ταγ­γέλ­λου­με τα εγκλή­μα­τα του ιν­δι­κού κρά­τους.

Μη γε­λιέ­στε –ο αντί­λα­λος της εκεί πο­λι­τι­κής θα φτά­σει μέχρι εδώ. Ένας Κα­να­δός ακτι­βι­στής Σιχ, ο Χαρ­ντίπ Σινγκ Νι­τζάρ, δο­λο­φο­νή­θη­κε σε κα­να­δι­κό έδα­φος και η κα­να­δι­κή κυ­βέρ­νη­ση ισχυ­ρί­στη­κε ότι είχε στη διά­θε­σή της πλη­ρο­φο­ρί­ες, οι οποί­ες  απο­κά­λυ­πταν την εμπλο­κή του ιν­δι­κού κρά­τους.

Στις εκλο­γές του 2019 στο Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο, ομά­δες που συν­δέ­ο­νται με το BJP επε­δί­ω­ξαν ενερ­γά να υπο­νο­μεύ­σουν την προ­ε­κλο­γι­κή εκ­στρα­τεία του Τζέ­ρε­μι Κόρ­μπιν και δε­ξιές ορ­γα­νώ­σεις της Δια­σπο­ράς υπο­χρέ­ω­σαν το Ερ­γα­τι­κό Κόμμα να υπα­να­χω­ρή­σει από την έκ­κλη­σή του να δοθεί στον λαό του Κα­σμίρ το δι­καί­ω­μα της αυ­το­διά­θε­σης. Καθώς το οι­κο­νο­μι­κό βάρος της Ιν­δί­ας και η δι­πλω­μα­τι­κή της βα­ρύ­τη­τα στο πα­γκό­σμιο στε­ρέ­ω­μα αυ­ξά­νε­ται, γί­νε­ται ση­μα­ντι­κό για τους απα­ντα­χού αρι­στε­ρούς να αρ­χί­σουν να ενη­με­ρώ­νο­νται για την ιν­δι­κή πο­λι­τι­κή και για το πόσο σο­βα­ρή απει­λή αντι­προ­σω­πεύ­ουν το BJP και το RSS.

Τέσ­σε­ρα μα­θή­μα­τα από τις εκλο­γές

Πρώ­τον: οι πο­λι­τι­κές από­ψεις των αν­θρώ­πων δεν είναι αμε­τά­βλη­τες. Πολύς κό­σμος, κι εγώ ανά­με­σα τους, είχε πει­στεί ότι ο υφέρ­πων ιν­δουι­στι­κός φα­σι­σμός στην ιν­δι­κή κοι­νω­νία είχε γίνει ηγε­μο­νι­κός, ως η «κοινή λο­γι­κή» με την οποία οι άν­θρω­ποι ερ­μη­νεύ­ουν τον κόσμο γύρω τους, και ότι θα έπρε­πε να αντι­λαμ­βα­νό­μα­στε τον αγώνα ενα­ντί­ον του με όρους δε­κα­ε­τιών.

Κατά μία έν­νοια πολλά από τα πα­ρα­πά­νω εξα­κο­λου­θούν να ισχύ­ουν. Ωστό­σο, η απο­μά­κρυν­ση από το BJP σε αυτές τις εκλο­γές δεί­χνει ότι οι από­ψεις των αν­θρώ­πων δεν είναι χα­ραγ­μέ­νες στην πέτρα και ότι οι ισχυ­ροί δεν είναι ποτέ τόσο κυ­ρί­αρ­χοι όσο φαί­νο­νται. Αυτό δεν ση­μαί­νει, φυ­σι­κά, ότι όλοι όσοι ψή­φι­σαν την αντι­πο­λί­τευ­ση άλ­λα­ξαν ξαφ­νι­κά γνώμη για τις μειο­νό­τη­τες ή εγκα­τέ­λει­ψαν τον ιν­δουι­στι­κό εθνι­κι­σμό.

Ωστό­σο, απο­τε­λεί ένα ση­μα­ντι­κό μή­νυ­μα για το τι μπο­ρεί να επι­τευ­χθεί εάν η πο­λι­τι­κή αντι­πο­λί­τευ­ση ορ­γα­νω­θεί και θέσει επί τά­πη­τος τους προ­βλη­μα­τι­σμούς που αφο­ρούν την επι­βί­ω­ση, δια­χω­ρί­ζο­ντας τον εαυτό της από εκεί­νους που βρί­σκο­νται στην εξου­σία αντί να προ­σπα­θεί να τους μι­μη­θεί. Οι εκλο­γές δεί­χνουν επί­σης ότι φαι­νο­με­νι­κά ετοι­μο­θά­να­τα πο­λι­τι­κά κόμ­μα­τα, όπως το Κο­γκρέ­σο, έχουν πε­ρισ­σό­τε­ρη ζωή μέσα τους από όση ίσως πί­στευαν οι επι­κρι­τές τους (ξανά, κι εγώ ανά­με­σά τους).

Το δεύ­τε­ρο ση­μείο είναι ότι η ακρο­δε­ξιά –στην Ινδία, αλλά και στον κόσμο γε­νι­κό­τε­ρα– είναι ένας αστα­θής συ­να­σπι­σμός, ακρι­βώς λόγω του συμ­βι­βα­σμού που κάνει συχνά με τον νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό μόλις βρε­θεί στην εξου­σία. Επι­διώ­κει να κε­φα­λαιο­ποι­ή­σει τις απο­γοη­τεύ­σεις των αν­θρώ­πων και τα άγχη τους για τις υλι­κές συν­θή­κες δια­βί­ω­σης, αλλά επει­δή πολύ συχνά προ­σκολ­λά­ται στο κε­φά­λαιο, δεν είναι σε θέση να αμ­φι­σβη­τή­σει  θε­με­λιω­δώς τις ρι­ζι­κές αι­τί­ες της οργής που επι­διώ­κει να εγκολ­πώ­σει. Η αν­θε­κτι­κό­τη­τα της κοι­νω­νι­κής βάσης στή­ρι­ξής της δεν θα πρέ­πει να θε­ω­ρεί­ται δε­δο­μέ­νη.

Το τρίτο ση­μείο είναι ότι τα μα­ζι­κά κι­νή­μα­τα μπο­ρούν να έχουν τε­ρά­στιο αντί­κτυ­πο στην πο­λι­τι­κή κα­τά­στα­ση σε οποια­δή­πο­τε χώρα. Και μπο­ρούν επί­σης να αντι­κα­το­πτρι­στούν και στο εκλο­γι­κό σύ­στη­μα με εν­δια­φέ­ρο­ντες τρό­πους. Πολλά από τα κι­νή­μα­τα ενα­ντί­ον του Μόντι δεν συν­δέ­ο­νταν ρητά με κα­νέ­να συ­γκε­κρι­μέ­νο πο­λι­τι­κό κόμμα. Αλλά ήταν αυτά που άλ­λα­ξαν την πο­λι­τι­κή συ­ζή­τη­ση. Κάτι που καλό είναι να θυ­μό­μα­στε, και στο δικό μας πλαί­σιο.

Το τέ­ταρ­το και τε­λευ­ταίο ση­μείο είναι, ου­σια­στι­κά, να θυ­μό­μα­στε το δεύ­τε­ρο μισό της διά­ση­μης ρήσης του Γκράμ­σι: την αι­σιο­δο­ξία της βού­λη­σης. Η από­γνω­ση που αι­σθα­νό­ταν πολύς κό­σμος στο δρόμο προς αυτές τις εκλο­γές είναι δύ­σκο­λο να πε­ρι­γρα­φεί. Όπως προ­α­νέ­φε­ρα πα­ρα­πά­νω, πρέ­πει να έχου­με πάντα στο μυαλό μας κά­ποια από τα όρια που έχει αυτό το εκλο­γι­κό απο­τέ­λε­σμα. Πα­ρό­λα αυτά, ελ­πί­ζω ότι η αί­σθη­ση της αγαλ­λί­α­σης που τόσοι πολ­λοί από εμάς αι­σθαν­θή­κα­με την ημέρα των εκλο­γών, όσο βρα­χύ­βια κι αν είναι αυτή, μπο­ρεί να γίνει το καύ­σι­μο που χρεια­ζό­μα­στε για να συ­νε­χί­σου­με τον αγώνα.

https://rproject.gr/article/pisogyrisma-gia-ton-monti-apotelesma-ton-eklogon-stin-india