Η εξέγερση στο Σουδάν στην κόψη του ξυραφιού

Η εξέγερση στο Σουδάν αντιμετωπίζει προκλήσεις «ζωής ή θανάτου».

Μετά την ανα­τρο­πή του δι­κτά­το­ρα Μπα­σίρ, οι δια­πραγ­μα­τεύ­σεις με­τα­ξύ της Δια­κή­ρυ­ξης Ελευ­θε­ρί­ας και Αλ­λα­γής (η ομπρέ­λα της κοι­νω­νι­κής και πο­λι­τι­κής αντι­πο­λί­τευ­σης, που πήρε το όνομά της από το κοινό κεί­με­νο που υπο­γρά­φη­κε το Γε­νά­ρη του 2019) και του Με­τα­βα­τι­κού Στρα­τιω­τι­κού Συμ­βου­λί­ου (που είχε κα­τα­λά­βει την εξου­σία μετά την απο­πο­μπή του Μπα­σίρ) βρί­σκο­νταν σε μό­νι­μο αδιέ­ξο­δο. Η στρα­τιω­τι­κή ηγε­σία αρ­νού­νταν τη με­τα­φο­ρά της εξου­σί­ας σε ένα πο­λι­τι­κό συμ­βού­λιο, ενώ ακόμα κι όταν η αντι­πο­λί­τευ­ση υπο­χώ­ρη­σε στην άποψη για «μικτή» σύν­θε­ση, ο στρα­τός αρ­νού­νταν να πα­ρα­χω­ρή­σει την πλειο­ψη­φία σε αυτό το «μικτό» ανώ­τα­το όρ­γα­νο.

Πάνος Πέτρου

Εν τω με­τα­ξύ, οι δια­δη­λω­τές πα­ρέ­με­ναν στις κα­τα­σκη­νώ­σεις τους σε όλο το Σου­δάν, με πιο εμ­βλη­μα­τι­κή την κα­θι­στι­κή δια­μαρ­τυ­ρία έξω από την έδρα του στρα­τού στην πρω­τεύ­ου­σα Χαρ­τούμ, δεί­χνο­ντας ετοι­μό­τη­τα «να υπε­ρα­σπι­στούν την επα­νά­στα­σή τους μέχρι να πε­τύ­χει τους στό­χους της». Το κί­νη­μα έκανε βή­μα­τα αυ­τό-ορ­γά­νω­σης (επα­να­στα­τι­κές επι­τρο­πές γει­το­νιάς κ.ο.κ.) και κλι­μά­κω­σης (μια 2ή­με­ρη πο­λι­τι­κή απερ­γία) που προ­κά­λε­σαν την δρα­μα­τι­κή αντε­πί­θε­ση του κα­θε­στώ­τος.

Τα ξη­με­ρώ­μα­τα της 3ης Ιούνη, οι Δυ­νά­μεις Τα­χεί­ας Υπο­στή­ρι­ξης (RSF) έσπα­σαν τα οδο­φράγ­μα­τα στο Χαρ­τούμ και ανοί­γο­ντας αδιά­κρι­τα πυρ κα­τά­φε­ραν να δια­λύ­σουν την κα­τα­σκή­νω­ση και να σκορ­πί­σουν τους συ­γκε­ντρω­μέ­νους. Οι νε­κροί ήταν από 60 (κα­θε­στω­τι­κές πηγές) ως πάνω από 110 (σύμ­φω­να με την Επι­τρο­πή των νο­σο­κο­μεια­κών για­τρών). Η αγριό­τη­τα ήταν σο­κα­ρι­στι­κή: Πτώ­μα­τα ανα­σύρ­θη­καν από το Νείλο, έγι­ναν επι­θέ­σεις σε νο­σο­κο­μεία όπου κα­τέ­φυ­γαν τραυ­μα­τί­ες, ακο­λού­θη­σαν επι­δρο­μές σε διά­φο­ρα ση­μεία της πόλης. Οι RSF είναι ένα ελίτ πα­ρα­στρα­τιω­τι­κό σώμα που απέ­κτη­σε «εμπει­ρία» δια­πράτ­το­ντας μα­ζι­κά εγκλή­μα­τα πο­λέ­μου στο Νταρ­φούρ και «τε­χνο­γνω­σία» ανα­λαμ­βά­νο­ντας το ρόλο του κυ­νη­γό­σκυ­λου της Ευ­ρώ­πης-Φρού­ριο στα σύ­νο­ρα του Σου­δάν. Ο κα­θέ­νας κα­τα­λα­βαί­νει για τι είναι ικανό αυτό το επί­λε­κτο «σώμα».

Οι ίδιες δυ­νά­μεις επι­τέ­θη­καν σε κα­τα­σκη­νώ­σεις και σε άλλες πό­λεις της χώρας, ενώ ο στρα­τός έκλει­σε το ίντερ­νετ και τις πε­ρισ­σό­τε­ρες τη­λε­πι­κοι­νω­νί­ες, απα­γό­ρευ­σε σε ξένα δί­κτυα (όπως το Αλ Τζα­ζί­ρα) να συ­νε­χί­σουν να με­τα­δί­δουν και σύμ­φω­να με αυ­τό­πτες μάρ­τυ­ρες έχουν με­τα­τρέ­ψει το Χαρ­τούμ σε «ζώνη στρα­τιω­τι­κής κα­το­χής», τρο­μο­κρα­τώ­ντας τον πλη­θυ­σμό.

Ελά­χι­στες μέρες πριν τη σφαγή, η ηγε­σία του Με­τα­βα­τι­κού Στρα­τιω­τι­κού Συμ­βου­λί­ου είχε πυ­κνές επα­φές με τους Σα­ούντ, τα Ηνω­μέ­να Αρα­βι­κά Εμι­ρά­τα και την Αί­γυ­πτο του Σίσι. Μια μέρα πριν τη σφαγή, οι Σα­ούντ και τα Εμι­ρά­τα ανα­κοί­νω­σαν την απο­στο­λή 3 δισ. δο­λα­ρί­ων οι­κο­νο­μι­κής «βο­ή­θειας» στο Σου­δάν. Είναι πα­ρα­πά­νω από σαφές από ποιες δυ­νά­μεις δό­θη­κε το «πρά­σι­νο φως» για τη σφαγή.

Πά­ντως η σφαγή στο Χαρ­τούμ δεν κα­τόρ­θω­σε να επι­βά­λει σιγή νε­κρο­τα­φεί­ου. Οι πρώ­τες ανα­φο­ρές μετά τη σφαγή για «νέα οδο­φράγ­μα­τα στις γει­το­νιές» επι­βε­βαιώ­θη­καν τις επό­με­νες μέρες, από πολ­λές δια­φο­ρε­τι­κές πηγές, που πε­ρι­γρά­φουν την ίδια ει­κό­να. Στις ερ­γα­τι­κές συ­νοι­κί­ες όπως η Σα­μπάτ, το Μπα­χά­ρι κ.ά. κάθε μέρα στή­νο­νται οδο­φράγ­μα­τα, για να δια­λυ­θούν από τις RSF, να ξα­να­στη­θούν την άλλη μέρα κ.ο.κ. Πολ­λοί μέ­νουν σπί­τια τους φο­βι­σμέ­νοι, άλλοι υπε­ρα­σπί­ζο­νται τα οδο­φράγ­μα­τα, άλλοι βγαί­νουν για λίγες ώρες να βοη­θή­σουν να ξα­να­στη­θούν τα οδο­φράγ­μα­τα και ξα­να­κλεί­νο­νται σπίτι.

Ακόμα πιο θολές κι ανε­πι­βε­βαί­ω­τες ήταν οι πλη­ρο­φο­ρί­ες για τις αντι­δρά­σεις μέσα στο στρα­τό. Υπήρ­ξαν φήμες για βίαιο αφο­πλι­σμό ολό­κλη­ρων μο­νά­δων, «ύπο­πτων» για φι­λι­κό­τη­τα προς τους δια­δη­λω­τές, αλλά και για «κλει­δα­μπά­ρω­μα» μο­νά­δων στα στρα­τό­πε­δά τους, τις μέρες της κλι­μά­κω­σης της κα­τα­στο­λής. Με­ρι­κές μέρες μετά έγινε επί­ση­μα γνω­στό ένα κύμα συλ­λή­ψε­ων χα­μη­λό­βαθ­μων αξιω­μα­τι­κών με την κα­τη­γο­ρία για «σχέ­διο πρα­ξι­κο­πή­μα­τος». Σύμ­φω­να με κά­ποια ρε­πορ­τάζ πρό­κει­ται για όσους δια­φώ­νη­σαν και αντέ­δρα­σαν στη σφαγή των δια­δη­λω­τών. Τα «ρήγ­μα­τα» τα οποία φο­βά­ται η στρα­τιω­τι­κή ηγε­σία φαί­νε­ται να υπάρ­χουν, αλλά δεν ήταν αρ­κε­τά βαθιά ή ορ­γα­νω­μέ­να για να εκ­φρα­στούν ενερ­γά.

Η Σου­δα­νι­κή Επαγ­γελ­μα­τι­κή Ένωση (SPA), η συμ­μα­χία επαγ­γελ­μα­τι­κών συλ­λό­γων και ερ­γα­τι­κών συν­δι­κά­των που απο­τε­λεί τη φυ­σι­κή ηγε­σία της εξέ­γερ­σης και τον «κοι­νω­νι­κό» κορμό της αντι­πο­λι­τευ­τι­κής ομπρέ­λας, φά­νη­κε εκεί­νες τις κρί­σι­μες μέρες να συ­μπε­ρι­φέ­ρε­ται ως πραγ­μα­τι­κή ηγε­σία: Ανα­κοί­νω­σε τη δια­κο­πή κάθε δια­πραγ­μά­τευ­σης, δη­λώ­νο­ντας ότι το «πρα­ξι­κο­πη­μα­τι­κό συμ­βού­λιο» δεν είναι πλέον συ­νο­μι­λη­τής, κά­λε­σε το λαό  σε γε­νι­κευ­μέ­νη πο­λι­τι­κή ανυ­πα­κοή και γε­νι­κή πο­λι­τι­κή απερ­γία και τους άν­δρες των ένο­πλων δυ­νά­με­ων σε ανυ­πα­κοή κι απει­θαρ­χία στις εντο­λές της ανώ­τε­ρης ιε­ραρ­χί­ας.

Το Στρα­τιω­τι­κό Συμ­βού­λιο έδει­ξε να τα­λα­ντεύ­ε­ται με­τα­ξύ πυγ­μής και φόβου για τις αντι­δρά­σεις. Αρ­χι­κά δή­λω­νε ότι επρό­κει­το για επι­χεί­ρη­ση ενά­ντια στη συ­νοι­κία που λέ­γε­ται «Κο­λομ­βία» (λόγω της αυ­ξη­μέ­νης πα­ρου­σί­ας πα­ρα­βα­τι­κών) η οποία «ξέ­φυ­γε» προς την κα­τα­σκή­νω­ση από επι­χει­ρη­σια­κό λάθος. Αρ­γό­τε­ρα ανέ­λα­βε επί­ση­μα την ευ­θύ­νη για τη διά­λυ­ση της κα­τα­σκή­νω­σης, αλλά συ­μπλή­ρω­νε ότι θα τι­μω­ρη­θούν όσοι έδει­ξαν υπερ­βάλ­λο­ντα ζήλο. Σε πρώτη φάση ανα­κοί­νω­σε την ακύ­ρω­ση κάθε δια­πραγ­μά­τευ­σης και εκλο­γές σε 9 μήνες (η αντι­πο­λί­τευ­ση ζητά 3ετή «με­τα­βα­τι­κή πε­ρί­ο­δο» για να υπάρ­ξει χρό­νος να ορ­γα­νω­θούν και συ­γκρο­τη­θούν τα κόμ­μα­τα που μόλις τώρα βγαί­νουν από συν­θή­κες ημι-πα­ρα­νο­μί­ας) και στη συ­νέ­χεια δή­λω­σε πρό­θυ­μο για άμεση επα­νέ­ναρ­ξη των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων. Είναι εμ­φα­νώς σε θέση ισχύ­ος, αλλά φαί­νε­ται ότι δεν αι­σθά­νε­ται ότι έχει ανα­κτή­σει πλή­ρως την πρω­το­βου­λία κι­νή­σε­ων.

Ότι έχει λό­γους να φο­βά­ται απο­δεί­χθη­κε από την γε­νι­κή πο­λι­τι­κή απερ­γία που αντι­με­τώ­πι­σε. Αυτή ξε­κί­νη­σε πιο «ανορ­γά­νω­τα» από την επο­μέ­νη της σφα­γής, αλλά ορ­γα­νώ­θη­κε συ­στη­μα­τι­κά από τις 9 Ιούνη. Τις μέρες που κρά­τη­σε (9-10-11-12 Ιούνη) πα­ρέ­λυ­σε το Σου­δάν. Οι ανα­λυ­τι­κές ανα­φο­ρές της SPA για τη συμ­με­το­χή και τα απο­τε­λέ­σμα­τά της κατά κλάδο σε δη­μό­σιο και ιδιω­τι­κό τομέα είναι συ­γκλο­νι­στι­κές, ενώ συ­νά­δουν με την γε­νι­κή αί­σθη­ση που με­τέ­φε­ραν τα διε­θνή ΜΜΕ για «απο­νέ­κρω­ση» της χώρας αλλά και τα με­μο­νω­μέ­να ρε­πορ­τάζ από λι­μά­νια, τρά­πε­ζες, πε­τρε­λαϊ­κές εγκα­τα­στά­σεις, αε­ρο­δρό­μια, σχο­λεία κ.ο.κ. Μια πε­τυ­χη­μέ­νη γε­νι­κή πο­λι­τι­κή απερ­γία διαρ­κεί­ας η οποία μά­λι­στα έγινε εφι­κτή σε κα­θε­στώς τρο­μο­κρα­τί­ας (με κα­ταγ­γε­λί­ες για ερ­γα­σία «υπό την απει­λή όπλου», για αντί­ποι­να σε όποιον συμ­με­τεί­χε κ.ο.κ.).

Δυ­στυ­χώς, ακρι­βώς εκεί­νη τη στιγ­μή η ηγε­σία ανα­δι­πλώ­θη­κε και στις 12 Ιούνη κή­ρυ­ξε το τέλος της γε­νι­κής πο­λι­τι­κής απερ­γί­ας, ως «δείγ­μα καλής θέ­λη­σης» στην προ­ο­πτι­κή μιας μελ­λο­ντι­κής επα­νέ­ναρ­ξης των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων. Είχε προη­γη­θεί η με­σο­λά­βη­ση της Αι­θιο­πί­ας, που λει­τούρ­γη­σε ως «σα­νί­δα σω­τη­ρί­ας» και για το Στρα­τιω­τι­κό Συμ­βού­λιο που αντι­με­τώ­πι­ζε μια σο­βα­ρή πρό­κλη­ση αλλά και για την αντι­πο­λί­τευ­ση (ή έστω την πλειο­ψη­φία της, μιας και κα­τα­γρά­φο­νται απο­κλί­σεις με­τα­ξύ διά­φο­ρων δυ­νά­με­ων) που είχε προ­κα­λέ­σει μια σύ­γκρου­ση την οποία μάλ­λον θα προ­τι­μού­σε να απο­φύ­γει.

Οι δυ­νά­μεις της Δια­κή­ρυ­ξης Ελευ­θε­ρί­ας και Αλ­λα­γής πα­ρου­σιά­ζουν κά­ποιες πρώ­τες υπο­χω­ρή­σεις του στρα­τού (απε­λευ­θέ­ρω­ση των συλ­λη­φθέ­ντων, κα­ταρ­χήν απο­δο­χή μιας ανε­ξάρ­τη­της έρευ­νας για τη σφαγή), δη­λώ­νουν ότι θα επι­μεί­νουν και για άλλες (από­συρ­ση του στρα­τού από τους δρό­μους) πριν ξα­να­βρε­θούν στο ίδιο τρα­πέ­ζι με τους στρα­τη­γούς, ενώ μπο­ρούν να ισχυ­ρι­στούν ότι απέ­τρε­ψαν τα χει­ρό­τε­ρα σε μια στιγ­μή που το ζή­τη­μα της αυ­το­ά­μυ­νας απέ­να­ντι στο κρά­τος ήρθε δρα­μα­τι­κά στην επι­φά­νεια και απο­δεί­χθη­κε ότι δεν έχει επι­λυ­θεί (ο φόβος της Συ­ρί­ας ίσως έπαι­ξε ρόλο).

Όμως απο­δεί­χθη­κε η απρο­θυ­μία τους να κλι­μα­κώ­σουν τη σύ­γκρου­ση –όχι τυ­χο­διω­κτι­κά, αλλά σε μια συ­γκυ­ρία που η γε­νι­κή πο­λι­τι­κή απερ­γία ήταν επι­τυ­χη­μέ­νη. Για την ηγε­σία της εξέ­γερ­σης, η ορ­γά­νω­ση και δράση των μαζών  απο­τε­λεί πε­ρισ­σό­τε­ρο «αντί­βα­ρο» στη δύ­να­μη του κα­θε­στώ­τος και λι­γό­τε­ρο «εναλ­λα­κτι­κή» στο ίδιο το κα­θε­στώς. Αλλά η λαϊκή δια­θε­σι­μό­τη­τα δεν μπο­ρεί να «ανα­βο­σβή­νει με δια­κό­πτη», ανά­λο­γα την πο­ρεία των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων. Η ανά­κλη­σή της απερ­γί­ας ήταν ένα δρα­μα­τι­κό λάθος. Αυτή τρο­φο­δο­τού­σε και την αντί­στα­ση στο δρόμο (οι συμ­με­τέ­χο­ντες στο παι­χνί­δι της «γάτας με το πο­ντί­κι» όσον αφορά τα οδο­φράγ­μα­τα στις γει­το­νιές, δή­λω­ναν ότι είναι η απερ­γία αυτή που δίνει νόημα στο να συ­νε­χι­στεί και αυτή η «σισ­σύ­φεια» μορφή πάλης). Αυτή  απει­λού­σε τους στρα­τη­γούς, θα μπο­ρού­σε να βα­θύ­νει τα ρήγ­μα­τα στο στρα­τό, αλλά και να επι­τρέ­ψει το ρί­ζω­μα του κι­νή­μα­τος στους χώ­ρους δου­λειάς, μετά την απώ­λεια της κα­τα­σκή­νω­σης στο κέ­ντρο της πόλης.

Μετά από όσα έγι­ναν επι­στρέ­φου­με στο ση­μείο που σχο­λί­α­ζε η μαρ­ξί­στρια Αν Αλε­ξά­ντερ πριν ξε­σπά­σει η με­γά­λη κρίση:

«Οι δια­πραγ­μα­τευ­τι­κές ομά­δες της SPA και της αντι­πο­λι­τευ­τι­κής “ομπρέ­λας” Συμ­μα­χία για Ελευ­θε­ρία και Αλ­λα­γή επι­χει­ρούν να πεί­σουν το παλιό κα­θε­στώς να αυ­τό-με­ταρ­ρυθ­μι­στεί από τα πάνω… Το πρό­βλη­μα, όταν ζητάς από στρα­τη­γούς να οδη­γή­σουν με­ταρ­ρυθ­μι­στι­κά τους εαυ­τούς τους εκτός εξου­σί­ας, είναι ότι συ­νή­θως δεν συμ­φω­νούν».

Στις 14 Ιούνη, η σχε­τι­κή ηρε­μία στους κε­ντρι­κούς δρό­μους έσπα­σε από τις πρώ­τες -μετά τη σφα­γή- από­πει­ρες δια­δη­λω­τών να κι­νη­θούν ξανά προς το κέ­ντρο του Χαρ­τούμ. Ήταν πιο μι­κρές δια­δη­λώ­σεις, αυ­θόρ­μη­τες και σύμ­φω­να με τον Guardian, έγι­ναν από αν­θρώ­πους «ορ­γι­σμέ­νους από την από­φα­ση να ανα­κλη­θεί η γε­νι­κή απερ­γία στην οποία συμ­με­τεί­χαν πι­στεύ­ο­ντας ότι θα συ­νε­χι­στεί ώσπου να διώ­ξουν ορι­στι­κά το Στρα­τιω­τι­κό Συμ­βού­λιο».

Αυτή η διά­θε­ση και το γε­γο­νός ότι πρό­κει­ται για την πιο ορ­γα­νω­μέ­νη εξέ­γερ­ση από όσες έζησε η ευ­ρύ­τε­ρη πε­ριο­χή μετά το 2011, επι­τρέ­πουν να συ­νε­χί­σου­με να ελ­πί­ζου­με σε νέες ευ­και­ρί­ες για το δικό μας στρα­τό­πε­δο. Αλλά η ιστο­ρία της «αρα­βι­κής άνοι­ξης» δι­δά­σκει ότι η πλευ­ρά μας δεν έχει την πο­λυ­τέ­λεια να «πε­τά­ει» τις ευ­και­ρί­ες που της δί­νο­νται, γιατί αυτές δεν προ­σφέ­ρο­νται αέναα: κά­ποια στιγ­μή, η αντε­πα­νά­στα­ση αντε­πι­τί­θε­ται απο­φα­σι­στι­κά και από την εξου­θέ­νω­ση κα­νείς δεν έχει πλέον τη διά­θε­ση να συ­νε­χί­σει να πα­λεύ­ει…

rproject.gr/