Ποιοι φοβούνται την ανατρεπτική τέχνη;

Αυτό το άρθρο θα αφορούσε την εξωφρενική δίωξη του Καταλανού ράπερ Πάμπλο Χασέλ, με πιθανότερο τίτλο κάτι του τύπου «Το ισπανικό κράτος θεωρεί το χιπ-χοπ απειλή». Εν τω μεταξύ έσκασε η είδηση για το νομοσχέδιο Λιβάνιου στην Ελλάδα, μια εξωφρενική προσπάθεια φίμωσης του καλλιτεχνικού κόσμου και εδώ.

Πάνος Πέτρου

Στις 2 Φλε­βά­ρη λοι­πόν, ο Πά­μπλο Χασέλ ει­δο­ποι­ή­θη­κε ότι έχει 10 μέρες να πα­ρου­σια­στεί για φυ­λά­κι­ση. Ο ίδιος δη­μο­σί­ευ­σε την κλή­τευ­ση και δή­λω­σε ότι δεν θα πα­ρου­σια­στεί αυ­το­βού­λως αλλά θα πε­ρι­μέ­νει την σύλ­λη­ψή του. Έχουν γίνει πάνω από 60 δια­δη­λώ­σεις, ενώ καλ­λι­τέ­χνες, συλ­λο­γι­κό­τη­τες και ορ­γα­νώ­σεις αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των δή­λω­σαν την αλ­λη­λεγ­γύη τους στον Πά­μπλο και κα­τήγ­γει­λαν το Ισπα­νι­κό Κρά­τος. Ένα μα­νι­φέ­στο με πάνω από 200 υπο­γρα­φές (με­τα­ξύ άλλων ο Χουάν Μα­νου­έλ Σεράτ, ο Χαβιέ Μπαρ­δέμ, ο Πέδρο Αλ­μο­δο­βάρ) ζητά να μην φυ­λα­κι­στεί.

Ο Πά­μπλο Χασέλ έχει γρά­ψει αρ­κε­τά τρα­γού­δια πο­λι­τι­κής-κοι­νω­νι­κής κρι­τι­κής, δη­λώ­νει κομ­μου­νι­στής και είναι ενερ­γός στα κι­νή­μα­τα. Πρώτη φορά κα­τα­δι­κά­στη­κε το 2014, σε 2ετή φυ­λά­κι­ση, για «ωραιο­ποί­η­ση της τρο­μο­κρα­τί­ας» και «προ­σβο­λή της μο­ναρ­χί­ας». Δεν μπήκε φυ­λα­κή καθώς η ποινή ήταν με ανα­στο­λή. Κα­τα­δι­κά­στη­κε εκ νέου για τους ίδιους λό­γους με 9 μήνες φυ­λά­κι­ση. Πρό­σφα­τα, το Ανώ­τα­το Δι­κα­στή­ριο επι­κύ­ρω­σε τις ποι­νές και το Συ­νταγ­μα­τι­κό Δι­κα­στή­ριο απέρ­ρι­ψε την έφεση των συ­νη­γό­ρων του, που επι­κα­λέ­στη­καν την ελευ­θε­ρία του λόγου και της άπο­ψης. Μετά από αυτό, ήρθε η ει­δο­ποί­η­ση για τη φυ­λά­κι­σή του. Καθώς έχουν συσ­σω­ρευ­τεί διά­φο­ρες «πε­ρι­πέ­τειές» του με την αστι­κή δι­καιο­σύ­νη (για την αντι­φα­σι­στι­κή του δράση κ.ά.), μπο­ρεί να μεί­νει αρ­κε­τά χρό­νια στη φυ­λα­κή.

Τα «εγκλή­μα­τα» του Πά­μπλο αφο­ρούν τους στί­χους και κά­ποια tweet του. Σύμ­φω­να με το ισπα­νι­κό κρά­τος, κά­ποιες στι­χουρ­γι­κές ανα­φο­ρές σε πα­λιές ένο­πλες ορ­γα­νώ­σεις ή σε φυ­λα­κι­σμέ­να μέλη τους απο­τε­λούν τόσο με­γά­λη απει­λή που απο­τε­λούν λόγο φυ­λά­κι­σης! Αν αρ­κού­σαν κά­ποιοι στί­χοι τρα­γου­διών για να επα­νε­νερ­γο­ποι­η­θεί η ΕΤΑ ή η Grapo, τότε οι πε­ρισ­σό­τε­ρες παμπ στην Ιρ­λαν­δία θα έπρε­πε να αντι­με­τω­πί­ζο­νται ως γιάφ­κες του πα­λιού IRA… Φυ­σι­κά ο βα­σι­λιάς Χουάν Κάρ­λος απο­τέ­λε­σε ένα «αγα­πη­μέ­νο» θέμα του Χασέλ στα πο­λι­τι­κά του τρα­γού­δια. Η επι­βί­ω­ση του θε­σμού της μο­ναρ­χί­ας είναι από μόνη της ένα σκάν­δα­λο. Ει­δι­κά στο Ισπα­νι­κό Κρά­τος, της ομα­λής με­τά­βα­σης από το φραν­κι­σμό με όρους κα­θε­στω­τι­κής «συ­νέ­χειας», ο συ­γκε­κρι­μέ­νος θε­σμός απο­τε­λεί ακόμα με­γα­λύ­τε­ρη προ­σβο­λή στη δη­μο­κρα­τία. Και αν ψάξει κα­νείς και το βίο και την πο­λι­τεία του Χουάν Κάρ­λος συ­γκε­κρι­μέ­να, το σκάν­δα­λο γί­νε­ται ακόμα με­γα­λύ­τε­ρο. Αλλά ακόμα πιο εξορ­γι­στι­κό είναι ότι διώ­κε­ται ποι­νι­κά η προ­σβο­λή του! Σή­με­ρα 12 Φλε­βά­ρη, πε­ρι­μέ­νο­ντας τη σύλ­λη­ψή του, ο Πά­μπλο ανέ­βα­σε ένα νέο τρα­γού­δι-μα­νι­φέ­στο στο φόντο της δί­ω­ξής του, «αφιε­ρω­μέ­νο» στον Φί­λιπ­πο τον Έκτο (που έχει δια­δε­χτεί τον Χουάν Κάρ­λος).

Ο Πά­μπλο Χασέλ δεν είναι η μο­να­δι­κή πε­ρί­πτω­ση. Ο Valtonyc, ράπερ από τη Μα­γιόρ­κα, έχει επί­σης κα­τα­δι­κα­στεί με 3,5 χρό­νια φυ­λά­κι­ση με το ίδιο κα­τη­γο­ρη­τή­ριο («ωραιο­ποί­η­ση τρο­μο­κρα­τί­ας» και «προ­σβο­λή μο­ναρ­χί­ας»). Αυ­το­ε­ξο­ρί­στη­κε στο Βέλ­γιο το 2018 και δίνει δι­κα­στι­κή μάχη ενά­ντια στην έκ­δο­σή του στο Ισπα­νι­κό Κρά­τος. Το Εφε­τείο της Γκεντ πα­ρέ­πεμ­ψε πρό­σφα­τα την υπό­θε­σή του στο Συ­νταγ­μα­τι­κό Δι­κα­στή­ριο του Βελ­γί­ου, για να κρι­θεί αν προ­στα­τεύ­ε­ται ο ράπερ από την ελευ­θε­ρία της έκ­φρα­σης. Τα 12 μέλη της χιπ-χοπ κο­λε­κτί­βας La Insurgencia επί­σης έχουν διω­χθεί. Κοινό στοι­χείο όλων των διω­κό­με­νων, η αντι­φα­σι­στι­κή και η αντι­κα­τα­σταλ­τι­κή τους το­πο­θέ­τη­ση.

Σύμ­φω­να με την ΜΚΟ Freemuse, που ασχο­λεί­ται με ζη­τή­μα­τα καλ­λι­τε­χνι­κής ελευ­θε­ρί­ας, το Ισπα­νι­κό Κρά­τος είναι το πιο αυ­ταρ­χι­κό πα­γκο­σμί­ως απέ­να­ντι στους μου­σι­κούς, όσον αφορά την κα­τα­δί­κη τους σε φυ­λά­κι­ση, αφή­νο­ντας πίσω άλλα κράτη που έχουν σκλη­ρή πο­λι­τι­κή λο­γο­κρι­σί­ας αλλά δεν φτά­νουν εύ­κο­λα στο ση­μείο να επι­βά­λουν ποι­νές φυ­λά­κι­σης στους μου­σι­κούς. Ο δια­βό­η­τος Νόμος Φί­μω­τρο που ψή­φι­σε η κυ­βέρ­νη­ση Ραχόι. έχει επι­δει­νώ­σει την κα­τά­στα­ση. Ο Χασέλ σε μια συ­νέ­ντευ­ξη λίγο πριν εκ­πνεύ­σει η προ­θε­σμία για τη σύλ­λη­ψή του, υπεν­θύ­μι­σε ότι η «προ­ο­δευ­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση» PSOE-Podemos αντί να ακυ­ρώ­σει το Νόμο Φί­μω­τρο, όπως είχε υπο­σχε­θεί, τον διεύ­ρυ­νε στο ίντερ­νετ. Νω­ρί­τε­ρα είχε σχο­λιά­σει με καυ­στι­κή πι­κρία: «Η αλ­λη­λεγ­γύη προς το πρό­σω­πό μου θα ήταν με­γα­λύ­τε­ρη αν κυ­βερ­νού­σε η Δεξιά». Στη συ­νέ­ντευ­ξή του πα­ρα­μέ­νει απαι­σιό­δο­ξος για μια κυ­βερ­νη­τι­κή «κί­νη­ση τε­λευ­ταί­ας στιγ­μής» και κυ­ρί­ως δη­λώ­νει ότι αν συμ­βεί κάτι τέ­τοιο, η κυ­βέρ­νη­ση θα το κάνει γιατί τις προ­κα­λούν ανη­συ­χία οι δια­δη­λώ­σεις και η κα­τα­κραυ­γή –«θα είναι η πίεση της αλ­λη­λεγ­γύ­ης και όχι η κυ­βέρ­νη­ση».

Λέει πολλά για την ανε­κτι­κό­τη­τα (και την αυ­το­πε­ποί­θη­ση) ενός κρά­τους το γε­γο­νός ότι αι­σθά­νε­ται ότι η μο­ναρ­χία ή το κρα­τι­κό μο­νο­πώ­λιο της βίας «απει­λού­νται» από στί­χους τρα­γου­διών. Αλλά το πραγ­μα­τι­κό επί­δι­κο το πε­ριέ­γρα­ψε η ίδια η Ει­σαγ­γε­λία στην υπό­θε­ση Πά­μπλο Χασέλ, σε μια κρίση ει­λι­κρί­νειας: είναι πολύ δη­μο­φι­λής και καλεί τον κόσμο σε κοι­νω­νι­κή κι­νη­το­ποί­η­ση, αυτό είναι επι­κίν­δυ­νο.

Αυτή είναι η ουσία πίσω από τον ιδε­ο­λο­γι­κό πό­λε­μο που εξα­πο­λύ­ε­ται ενά­ντια στις «τρο­μο­κρα­τι­κές» ιδέες. Η ίδια η ασά­φεια του όρου, αλλά και οι ευ­ρω­παϊ­κές κα­μπά­νιες «ενά­ντια στη ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποί­η­ση των νέων» (που στη­ρί­ζο­νται σε ένα θολό τσου­βά­λια­σμα ιδε­ών-δρά­σης-μα­χη­τι­κής δρά­σης-ένο­πλης βίας) ερ­γα­λειο­ποιού­νται για την κα­τα­στο­λή κάθε αμ­φι­σβή­τη­σης.

Αυτά ξε­περ­νούν τις (υπαρ­κτές) ισπα­νι­κές ιδιαι­τε­ρό­τη­τες. Τρανή από­δει­ξη η από­πει­ρα να εφαρ­μο­στούν και στην Ελ­λά­δα, με το κα­τά­πτυ­στο άρθρο 8 του νο­μο­σχε­δί­ου Λι­βα­νιού.

Στο νο­μο­σχέ­διο για τα ΜΜΕ, υπήρ­χαν δια­τά­ξεις που εμπε­ριεί­χαν και εμπλού­τι­ζαν τον τρο­μο­νό­μο (άρθρο 187Α). Να θυ­μί­σου­με ότι ο τρο­μο­νό­μος, υιο­θε­τή­θη­κε μέσα στον νέο ποι­νι­κό κώ­δι­κα που ψή­φι­σε ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ το 2019 και έκανε λόγο για ποι­νές φυ­λά­κι­σης σε όποιον «δη­μό­σια με οποιον­δή­πο­τε τρόπο ή μέσω του δια­δι­κτύ­ου απει­λεί… ή προ­κα­λεί ή διε­γεί­ρει…». Το άρθρο 8 του νο­μο­σχε­δί­ου της ΝΔ έκανε λόγο για «δη­μό­σια πρό­κλη­ση τρο­μο­κρα­τι­κού εγκλή­μα­τος» στις υπη­ρε­σί­ες οπτι­κο­α­κου­στι­κών μέσων, συν­δέ­ο­ντάς τη θολή κι επι­κίν­δυ­νη διά­τα­ξη με την τέχνη και τους δη­μιουρ­γούς.

Ακο­λού­θη­σε μια γε­νι­κευ­μέ­νη κα­τα­κραυ­γή από τους ερ­γα­ζό­με­νους και τις ερ­γα­ζό­με­νες στο χώρο της τέ­χνης. Κάτω από την «ομπρέ­λα»-γε­νι­κό σύν­θη­μα «Against Art Censorship» το­πο­θε­τή­θη­καν με δη­λώ­σεις, τρα­γού­δια, βί­ντεο μια σειρά από συ­γκρο­τή­μα­τα, τρα­γου­δί­στριες, stand-up κω­μι­κοί κ.ά., ενώ θέση πήραν και τα πε­ρισ­σό­τε­ρα σω­μα­τεία του ευ­ρύ­τε­ρου χώρου (Πα­νελ­λή­νια Ομο­σπον­δία Θε­ά­μα­τος Ακρο­ά­μα­τος, Πα­νελ­λή­νιος Μου­σι­κός Σύλ­λο­γος, Επι­με­λη­τή­ριο Ει­κα­στι­κών Τε­χνών κ.ά.). Η κι­νη­το­ποί­η­ση για τα προ­βλή­μα­τα του κλά­δου, συν­δυά­στη­κε με την παν­καλ­λι­τε­χνι­κή απόρ­ρι­ψη της από­πει­ρας φί­μω­σης, που απο­τυ­πώ­θη­κε σε πανώ, πι­κέ­τες, μά­σκες κλπ, σε μια πολύ μα­ζι­κή δια­δή­λω­ση.

Το κύμα αντί­δρα­σης φαί­νε­ται ότι οδη­γεί την κυ­βέρ­νη­ση σε μια πρώτη ανα­δί­πλω­ση. Στον από­η­χο του «χαμού» και της δια­δή­λω­σης, ο Λι­βα­νιός έκανε δή­λω­ση ότι απο­σύ­ρει τη σχε­τι­κή διά­τα­ξη, δη­λώ­νο­ντας ότι «δεν θέ­λου­με να υπάρ­χει ου­δε­μία πα­ρα­νό­η­ση, που να οδη­γεί σε ανυ­πό­στα­τες κα­ταγ­γε­λί­ες περί λο­γο­κρι­σί­ας» και διευ­κρι­νί­ζο­ντας ότι την ευ­θύ­νη έχουν οι πά­ρο­χοι (όπως πχ το youtube).

Είναι μια πρώτη νίκη, αλλά φυ­σι­κά δεν υπάρ­χουν πε­ρι­θώ­ρια επα­νά­παυ­σης. Οι προ­σπά­θειες πε­ριο­ρι­σμού του πε­ριε­χο­μέ­νου της τέ­χνης, με πολύ θολές ανα­φο­ρές στη «βία» ή το «μίσος» από με­ριάς κρά­τους, εγεί­ρουν πά­ντο­τε το ερώ­τη­μα των κρι­τη­ρί­ων και των κρι­τών. Αν πχ αφε­θεί ο κάθε Χρυ­σο­χο­ΐ­δης να απο­φα­σί­ζει ή να ορί­ζει τους «ει­δι­κούς» που θα απο­φα­σί­ζουν, όλοι κι όλες μπο­ρού­με να φα­ντα­στού­με τα απο­τε­λέ­σμα­τα.

Αξί­ζει να θυ­μη­θού­με την αλή­στου μνή­μης λίστα «απα­γο­ρευ­μέ­νων τρα­γου­διών» επί Μπους μετά την 11η Σε­πτέμ­βρη. Τα ρα­διό­φω­να πιέ­στη­καν να μην παί­ξουν δε­κά­δες τρα­γού­δια, κά­ποια ως «βίαια», άλλα ως «αγα­πη­σιά­ρι­κα», κά­ποια επει­δή ανέ­φε­ραν αε­ρο­πλά­να, άλλα επει­δή ανέ­φε­ραν τη Νέα Υόρκη, κά­ποια γιατί ανέ­φε­ραν χώρα της Μέσης Ανα­το­λής, κά­ποια γιατί θυ­μί­ζουν πό­λε­μο, άλλα γιατί είναι αντι­πο­λε­μι­κά… Δε­κά­δες κο­ρυ­φαί­οι καλ­λι­τέ­χνες βρέ­θη­καν στη λίστα με με­μο­νω­μέ­να τρα­γού­δια τους. Επρό­κει­το για ιλα­ρο­τρα­γω­δία που αξί­ζει να δια­βα­στεί ολό­κλη­ρη, γιατί εδώ ο χώρος είναι πε­ριο­ρι­σμέ­νος και δεν θέλω να αδι­κή­σω κα­νέ­να «απα­γο­ρευ­μέ­νο». Ξε­χώ­ρι­ζε βέ­βαια μία σύ­στα­ση: «Rage Against The Machine – Όλη η δι­σκο­γρα­φία».

Έχουν λόγο να φο­βού­νται οι κυ­ρί­αρ­χοι τα ανα­τρε­πτι­κά μη­νύ­μα­τα της τέ­χνης; Κα­θε­στώ­τα που έχουν χάσει την ικα­νό­τη­τα να ηγε­μο­νεύ­ουν συ­ναι­νε­τι­κά στους πλη­θυ­σμούς τους ναι. Το φθι­νό­πω­ρο του 2018, η Ταϊ­λάν­δη ήταν στο «γύψο» και απο­λύ­τως αδρα­νής στην επι­φά­νεια, αλλά ένα αντι­κα­θε­στω­τι­κό τρα­γού­δι της κο­λε­κτί­βας Rap Against Dictatorship συ­γκέ­ντρω­σε δε­κά­δες εκα­τομ­μύ­ρια views μέσα σε 2 μέρες κυ­κλο­φο­ρί­ας, προ­κα­λώ­ντας ανη­συ­χία στους στρα­τη­γούς που επι­χει­ρού­σαν να το απα­γο­ρεύ­σουν. Το 2020, οι στρα­τη­γοί βρέ­θη­καν αντι­μέ­τω­ποι με μια συ­γκλο­νι­στι­κή εξέ­γερ­ση, και τα μέλη του Rap Against Dictatorship γρά­φουν νέα τρα­γού­δια, πιο «αι­σιό­δο­ξα» και μα­χη­τι­κά, πέρα από την κα­ταγ­γε­λία, ντύ­νο­ντας πλέον τα βι­ντε­ο­κλιπ τους με δρό­μους γε­μά­τους με δια­δη­λω­τές.

Η κοι­νω­νι­κή δυ­σα­ρέ­σκεια βρί­σκει πάντα δρό­μους να εκ­φρα­στεί -και η τέχνη μπο­ρεί να είναι ένας από αυ­τούς. Αυτή η τέχνη τους ενο­χλεί. Όπως έγρα­ψε η Ερ­γα­τι­κή Ομάδα Stand-Up Κω­μι­κών και Ηθο­ποιών Improv, «Εμείς ξέ­ρου­με ότι ένας γε­λω­το­ποιός αξί­ζει μόνο όταν απει­λεί­ται με απο­κε­φα­λι­σμό από τον βα­σι­λιά. Ει­δάλ­λως, είναι αυ­λι­κός».

Στο­χο­ποιώ­ντας καλ­λι­τέ­χνες που πιά­νουν τον παλμό της κοι­νω­νι­κής αμ­φι­σβή­τη­σης, πα­λεύ­ουν να ξορ­κί­σουν τα γε­γο­νό­τα που κυο­φο­ρεί αυτή η αμ­φι­σβή­τη­ση. Όπως θυ­μί­ζουν κι οι «αντάρ­τες του Μπρό­ντ­γου­εϊ», μια απο­λαυ­στι­κή ιστο­ρία πάλης ενά­ντια στη λο­γο­κρι­σία στην τέχνη, when the wind blows… the cradle will rock!

rproject.gr